“Elə bil bu zamanın adamı deyiləm”

Ramiz Məmmədov: «Aktyor səhnədə parıldadısa, ondan sonra getməlidir. O parıltıyla yadda qalmalıdır. Aktyorun xoşbəxtliyi budur»

Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrının aktyoru, Əməkdar artist Ramiz Məmmədov 60 yaşını qeyd edir. Teatr sənəti sahəsində uzunmüddətli və səmərəli fəaliyyətini nəzərə alaraq, mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev də tanınmış aktyoru təbrik edərək mükafatlandırıb.

1975-ci ildə dəvət aldığı Musiqili Komediya Teatrı o vaxtdan aktyor üçün doğma ocağa çevrilib. Bu teatrın səhnəsində “Qaynana” tamaşasında Əli, “Gurultulu məhəbbət”də Həsən, “Gözün aydın”da Qəhrəman, “Boşanaq evlənərik»”də Ağacan, “O olmasın, bu olsun”da Məşədi İbad, Rza bəy, Hambal, “Bəbirlinin kələkləri” tamaşasında Bəbirli və başqa obrazları oynayıb. Aktyor həmçinin “Səhər görüşləri”, “Yumoristik novellalar”, “Komediyalar aləminə səyahət” televiziya verilişlərində oynadığı rollarla tamaşaçıların yaddaşında və qəlbində özünə yer tutub.

Ramiz Məmmədov “Kaspi”yə müsahibəsində sənətdə xoşbəxt anlarının çox olduğunu deyib.

Tanınmaq şansdır

- Keçən illərinizdə səhnə ilə bağlı xoş günləriniz çoxmu olub?

- Mən o günlərə nə xoş, nə də qəmli deyərdim. O günlər mənim cavanlığım idi. Cavanlıqda insan enerjili olur, gələcəyi o qədər də düşünmür. İnsan cavanlıqda görəcəyi bir işin necə nəticə verəcəyini fikirləşmir. Çünki gənclik çılğınlıqdır, emosiyadır, şaqraq şəlalədir.

- Amma yaradıcılıq bütün hallarda yaradıcılıqdır. İstər cavanlıqda olsun, istərsə də qocalıqda. Yoxsa bunun bir fərqi var?

- Bu fərq məhz rollara sirayət edir. Əsl sənət 40 yaşından sonra başlayır. Çünki bu yaşdan sonra insan formalaşır, müdrikliyə doğru gedir, dünyagörüşü artır. Ancaq gənc olanda istedadı hesabına nəsə edə bilir. Ancaq 10 və ya 20 ildən sonra özünə baxanda «Mən niyə bunu belə elədim?» deyə düşünür. Bu fikir təfəkkürün formalaşmasından yaranır. Artıq 40 yaşında yaradıcı insanla 25 yaşlı insanın təfəkkürü, dünyagörüşü bir olmur. Mən gəncliyimdə çox rollar oynamışam. İndi həmin rollara baxanda «Gərək belə oynayardım» - deyə düşünürəm. Əgər insan yaşa dolduqca həyatı başqa cür görürsə, onun yaratdığı obraz da ayrı cür olacaq. Bir az dərindən fikirləşəndə görürük ki, müdriklik cavanlığa qalib gəlir. Mən cavanlıqda istədiyim rolları oynamamışam. Yəni, mənə həvalə olunan rolları oynamışam. Rolların necə alınmasını əlbəttə, tamaşaçı deyə bilər. Ancaq görürəm ki, tamaşaçı mənim oynadığım rolları yaddan çıxarmayıb. Çünki hara gedirəmsə məni tanıyırlar, rollarımın adını çəkirlər. Yadımdadır, «Səhər görüşləri»ndən sonra səhnəciklərdə işlənən hər söz camaat üçün az qala zərb-məsələ çevrilmişdi. Küçədən keçəndə insanlar mənim dalımca gəlirdi. Səhnəciklərdən yadlarında qalan sözlərlə mənə müraciət edirdilər. Biz cavan idik, bilmirdik ki, camaat nəyi sevir, nəyi yox. Zaman keçdikcə bu sirri tapırdıq. Bunlar hamısı səhnədən gəlir. Səhnə laboratoriyadır. O zaman bir televiziya kanalı var idi və hamı da eyni verilişlərə baxırdı. Mən teatrda işləyərkən artıq yumoristik novellalardan, səhər görüşlərindən ayrıldım.

- Niyə uzaqlaşdınız? Bunu işiniz tələb edirdi?

- Özüm uzaqlaşdım. Görürdüm ki, bu, sənət deyil.

- Amma sizi tanıdırdı...

- Tanınmaq iki cürdür. Bir var, sanballı, əsl sənətkar kimi – Ələsgər Ələkbərov, Nəsibə Zeynalova, Lütfəli Abdullayev, Bəşir Səfəroğlu kimi tanınmaq. Bir də var, «Səhər görüşləri»nin xırda səhnəcikləri, “Yumoristik novellalar”la tanınmaq. Bu, böyük fərqdir. Vaxt keçdikcə gördüm ki, bu cür şeylər mənə pis təsir edir. Bir var, səhnədə bir obraz yaşayasan, məsələn, desinlər ki, Üzeyir Hacıbəyovun «Məşədi İbad»ında Məşədi İbadı, Hambalı və ya Rza bəyi oynadı. Ya desinlər ki, Şekspirin «Afinalı Timon»unda Apemant obrazını oynadı. Bu rollar hara, o səhnəciklər hara? Görürsünüzmü, «Səhər görüşləri» verilişi dayandı. «Yumoristik novellalar» da daha efirə çıxmadı. Bunlar dövrün tələbi idi. Amma teatr bağlanmadı. Nə qədər bu xalq var, teatr da o qədər yaşayacaq. Aktyor sənəti, teatr sənəti daim olacaq. O verilişlər isə gələcək, gedəcək, kimlərəsə müvəqqəti populyarlıq gətirəcək. O verilişlərin adı unudulandan sonra həmin aktyorların da adları unudulacaq. Bir var sənət üçün yaşamaq, bir də var populyarlıq üçün. Bunlar fərqli şeylərdir. Ya gərək ciddi işlə məşğul olasan, ya da yüngül, unudulan şeylərin dalıyca qaçasan. Ancaq bunlar sənət tarixi üçün lazımsız şeylərdir. Ola bilər ki, bu, gənclik dövrü üçün bir sınaq olsun. İndi cavanlar efirə çıxmaqla özlərini tanıtdırırlar. Ancaq onlar yaddan çıxarırlar ki, özlərini tanıda-tanıda həm də özlərinə damğa vururlar. Tanınmaq şansdır. Bu şansı qazandınsa, sənətə üz tutmalısan. Teatrda, kinoda yaradıcılıq repertuarını qurasan, s Sənətkarlar görəsən. İndi az da olsa sənətkarlar qalıb. Onlardan nəsə öyrənmək olar. Biz də öyrənə-öyrənə gəlmişik. Onlardan öyrəndiklərini öz süzgəcindən keçirməli və öz cığırını salmalısan. Mən də belə etmişəm. Sənətdə öz yolum, öz cığırım var. Bunu isə elə-belə qazanmamışam, 60 il ərzində sənətimin gücü ilə əldə etmişəm.

İstədiyim rollar

- Bayaq dediniz ki, istədiyiniz rolları oynaya bilməmisiniz. Sizə istədiyiniz rolları vermirdilər? Ya bəlkə rejissorlar haqlı idi, onlar sizi həmin rollarda görmürdülər?

- Bu, həm belədir, həm də yox. Aktyorlar istədiyi rolu vaxtında oynamaq istəyir. Gecikəndə ona qayıtmaq olmur. Mənim aləmimdə teatrın adı, janrı aktyor üçün heç bir mahiyyət kəsb eləmir. Aktyor hər yerdə aktyordur. Əgər o, aktyordursa, komediya da, dramatik rol da, faciə də oynamalıdır. Aktyorda amplua söhbəti ola bilməz. Aktyor komediyanı da, faciəni də yaşamalıdır. Mən komediya da oynamışam, dramatik rollar da. Mən o zaman «Ölülər»də kefli İsgəndəri oynamaq istəmişəm. İndi artıq bu rolu oynamaq mənim üçün gecdir. Ona görə də gərək aktyora istədiyi rolları vaxtında versinlər.

- Sizcə aktyora istədiyi rollar vaxtında verilməyəndə bu onu aqressivləşdirir?

- Onu aqressivləşdirmir, amma bədbinləşdirir. Bir qədər disbalans yaranır. Yəni necə olur ki, mən sizə hörmət edirəm, amma istədiyiniz bir əşyanı sizə vermirəm. Sənət aləmində belə şeylər çoxdur. Ancaq Azərpaşa Nemətov «Afinalı Timon»da mənə əsas rollardan olan Apemantı verdi. Cənnət Səlimova da «Məşədi İbad»da mənə Məşədi İbad rolunu həvalə etdi. Mənim yaxşı rollarım çox olub. Süleyman Ələsgərovun, Vasif Adıgözəlovun tamaşalarında oynamışam. Ancaq mən cavanlıqdan tragikomediya janrının vurğunu olmuşam. Bu janrda istədiyim rolları oynaya bilməmişəm. Sovet dövründə bu janra qadağa olduğundan bu janrda nə filmlər çəkildi, nə də tamaşalar qoyuldu. Mənsə həmişə bu janrda oynamaq istəmişəm.

- «İndi az da olsa, yaxşı aktyorlar var» - bu sözləri az öncə dediniz. Nə üçün belə vəziyyət yaranıb? Zaman yaxşı aktyorlar yetişdirmir?

- Bəli, aktyoru zaman yetişdirir. Dövran bizim psixologiyamızda çox şeyləri həll edir. Çox zaman dövrana, zamana istinad edirik. “İndi əvvəlki dövran deyil” deyirik. İnsan yaşa dolduqca hiss edir ki, doğurdan da belədir. Görürsən ki, dövran, zaman çox məsələləri həll edir. O zaman elə bir sözə gülürdülər ki, indi o kəlməni yüz dəfə desən də gülən olmaz. Əgər o zaman bir mimikaya gülürdülərsə, bu gün gülmürlər. Bu gün gərək səhnədə yıxılasan və ya əndrəbadi bir ifadə işlədəsən ki, gülsünlər. Ona görə zaman başqadır. Dövran öz işini gördü. Çoxlu telekanallar yarandı. O dövrdə yaşayan sənətkarlar bu dövrdə yaşasaydılar, o zaman qazandıqları uğuru indi qazana bilməyəcəkdilər. Ona görə də «Hər aşiqin bir dövranı var» deyirlər. Zaman öz sənətkarını yetişdirir. Ancaq bütün dövrlərdə bir keçid yolu var – sənət yolu.

Xoşbəxtlik ani anlardır

- Sizin üçün əvəzolunmaz aktyorlar varmı?

- Hər bir insan tək yaranır. İnsanların xarakterləri bir deyilsə, demək heç bir insanı başqası əvəz edə bilməz. Sənətdə də belədir. Hər kəs öz sözünü deyib gedir. Hər kəs gəlir, öz missiyasını yerinə yetirir və gedir. Ona görə də heç kəs, heç kəsə bənzəməz, heç kim də başqasını əvəz edə bilməz. Elə aktrisa var ki, sənətdə öz yolu var. Ancaq bəlkə o sabah öz dövrünə görə, məsələn, Nəsibə Zeynalovadan da dəyərli obrazlar yaradacaq. Ancaq Nəsibə Zeynalovanı sənəti baxımından heç bir aktrisa əvəz edə bilməz.

- Teatr aktyorunun səhnədə qocalmasına necə baxırsınız?

- Münasibətim birmənalı deyil. Aktyor səhnədə parıldadısa, ondan sonra getməlidir. O parıltıyla yadda qalmalıdır. Aktyorun xoşbəxtliyi budur. Hər bir insanın parıldayan bir günü var. Sonra o parıltı sönür. O, diri ikən yavaş-yavaş yaddan çıxmağa başlayır, insanlar onu unudur.

- Bir var tamaşaçının aktyora verdiyi qiymət, bir də var aktyorun özünə verdiyi qiymət. Siz «Mən necə aktyoram?» sualına necə cavab verirsiniz?

- Bu sualın cavabını ən yaxşı halda tamaşaçı deyə bilər. Mən bu barədə fikirləşəndə ilk növbədə necə oldu ki, «Mən gəlib teatr aləminə düşmüşəm?» - deyə fikirləşirəm. Elə bil ki, mən bu zamanın adamı deyiləm, ona görə özümü qınayıram. Yalan danışa bilmirəm. Özümü gözə soxmağı bacarmıram. Düşüncələrim mənə aman vermir. Hərdən özümə «Belə olmaz» deyirəm. Bu xüsusiyyətlər həmişə məni nəyəsə cəhd etməyə qoymayıb.

- Ömrünüzün 40 ilini həsr etdiyiniz sənət aləmində sizi tanıyırlar, sevirlər. Ola bilər ki, hazırkı nəsil sizi o qədər də tanımasın, ancaq müəyyən bir nəsil var ki, siz onların yaddaşındasınız. Sənət yolunuza baxanda taleyinizdən razısınızmı?

- Mən bu suala mənfi cavab verməyəcəyəm. Xoşbəxtlik ani anlardır. Sənətdə xoşbəxt anlarım çox olub. Hər premyeram yaddaqalan olub. Mən həmin vaxtlarda xoşbəxt anlar yaşamışam. Səhnədə məni alqışlarla qarşılayırlarsa, bu mənim xoşbəxt anlarımdır. Tamaşaçılar məni tanıyır, sənətimi az da olsa sevirlərsə, bu, aktyor üçün xoşbəxtlikdir. Biz mənəviyyat qullarıyıq.

Təranə Məhərrəmova

Kaspi.- 2011.- 27 sentyabr.- S.11.