Azərbaycan müstəqilliyi – 20

«Bir neçə ilə İKT sektorunun gəlirləri enerji sektorundan əldə olunan gəlirlərə yaxınlaşacaq»

Müşfiq Əmirov müstəqillik illərində rabitəmizin böyük inkişaf yolu keçdiyini düşünür

Oktyabrın 18-də Azərbaycanın yenidən müstəqilliyə qovuşmasının 20 illik yubileyi qeyd olunacaq. Müstəqillik tarixi üçün 20 il o qədər də böyük müddət olmasa da, bu illər ərzində çox böyük işlər görülüb. Həyatımızın bütün sahələrində nəzərəçarpacaq dəyişikliklər müşahidə olunmağa başlayıb. Müstəqillik illərində Azərbaycan rabitəsi də böyük inkişaf yolu keçib. Rubrikamızın bugünkü qonağı Rabitə İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Müşfiq Əmirovla söhbətimizdə rabitəmizin müstəqillik illərində keçdiyi yola nəzər salmağa çalışdı.

- Müşfiq müəllim, müstəqilliyin 20 ilində Azərbaycan rabitəsi hansı inkişaf dövrünü keçib?

- Bu gün İKT sahəsindəki fəaliyyətimiz ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi strateji xətt üzrə aparılır. Məlum olduğu kimi, prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkədə bütün sahələr üzrə islahatlar aparılır. Bu islahatlar sürətlə inkişaf edən yüksək texnologiyalar fonunda rabitə və informasiya texnologiyaları sektorunun gələcək inkişafını da təmin etdi. Hər bir vətəndaşın müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyalarından bəhrələnməsi imkanlarını artırdı.

Müstəqilliyin ilk illərində ümummilli lider Heydər Əliyev informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinə xüsusi diqqət yetirdi və bu sahədə inkişafa nail olmaq üçün daim səy göstərirdi. 1993-cü ilin avqustunda Heydər Əliyev Azərbaycanla Amerika qitəsi arasında birbaşa rabitənin yaradılmasına imkan verən peyk-rabitə sisteminin açılışını etdi. Onun bu diqqəti nəticəsində ölkə iqtisadiyyatında ilk xarici investisiyalar məhz telekommunikasiya sahəsinə qoyuldu. 1994-cü ildə «Bakcell» və 1996-cı ildə «Azercell» birgə müəssisələri yaradıldı və Azərbaycanda mobil rabitənin inkişafının əsası qoyuldu. 1996-cı ildə isə “AzEvroTel” və “Ultel” birgə müəssisələri lokal telekommunikasiya şəbəkəsi üzrə xidmət göstərməyə başladı. Azərbaycanda yeni texnologiyaların tətbiqinə, telekommunikasiya infrastrukturunun modernləşdirilməsinə start verildi, ilk elektron ATS-lər quruldu. Azərbaycanda radio-televiziya yayımının dünya standartlarına uyğun təşkilindəki uğurlar da məhz müstəqillik illərinə təsadüf edir.

Onu da deyim ki, ölkənin rabitə sisteminin müasir dünya standartları səviyyəsində qurulması prezident İlham Əliyevin prioritetləri sırasındadır. Məhz onun 2003-cü ildə İnformasiya Cəmiyyəti üzrə Cenevrədə təşkil olunan beynəlxalq Sammitdəki çıxışından sonra müasir informasiya texnologiyalarının ölkəmizdə inkişafı və tətbiqi sürətləndirildi.

Təsadüfi deyil ki, cənab İlham Əliyevin prezident seçildikdən sonra ilk beynəlxalq səfəri 2003-cü il dekabrın 12-də Cenevrədə keçirilən İnformasiya Cəmiyyəti üzrə Dünya Sammitində iştirakla bağlı oldu. Sammitdə “Qara qızılı insan qızılına çevirək” tezisini səsləndirməklə cənab prezident ölkə iqtisadiyyatında yeni inkişaf mərhələsinin əsasının qoyulduğunu bütün dünyaya bəyan etdi. Bununla həm də respublikamızda informasiya cəmiyyətinin qurulması istiqamətində dövlət səviyyəsində məqsədyönlü işlərə başlanğıc verdi. Bu, regionda ilk olaraq Azərbaycanda informasiya cəmiyyəti quruculuğu prosesinə başlandığını bəyan etdi, yaxın on il üçün Milli Strategiyada müəyyənləşdirdi.

- Müstəqillik illərindəki əsas nailiyyətiniz kimi hansı hadisələri qeyd edərdiniz?

- Bu gün mövcud potensialdan səmərəli istifadə edilməsi və onun inkişaf etdirilməsi, rabitə və informasiya texnologiyaları sahəsinin təşkilati, hüquqi, texniki, kadr baxımından modernləşdirilməsi, İKT sənayesinin formalaşdırılması İKT sektorunda aparılan fəaliyyətin ana xəttini təşkil edir. Eyni zamanda, bu sahəyə yeni investisiyaların cəlb edilməsi və sahibkarlığın genişləndirilməsi, azad bazar və sağlam rəqabət prinsiplərinin gözlənilməsi, sosial əhəmiyyətli layihələrin həyata keçirilməsi və nəticədə Azərbaycanda informasiya cəmiyyətinə keçidin təmin edilməsinə yönəlmiş mühitin formalaşdırılması da diqqət mərkəzindədir.

Azərbaycanın İKT sektoru hal-hazırda milli iqtisadiyyatın ən sürətlə inkişaf edən ikinci sektorudur. Bu inkişaf tendensiyasının yaxın illərdə də davam edəcəyi gözlənilir və bu isə o deməkdir ki, bir neçə il ərzində İKT sektorundan əldə olunan gəlirlər enerji sektorundan əldə olunan gəlirlərə ya yaxınlaşacaq, hətta 2018-2020-ci illərdə hər iki sektor üzrə gəlirlər bərabərləşəcək. Qeyri-neft sektorunda İKT sektoru ikinci ən böyük vergi ödəyicisidir.

Hazırda bir çox Avrasiya ölkələri “rəqəmsal fərq” problemi ilə üzləşirlər. Regionda genişzolaqlı şəbəkəni yayılma səviyyəsinin aşağı olması, beynəlxalq şəbəkəyə qoşulma ilə bağlı problemlərin mövcudluğu “əlaqələndirilmiş dünya”da “təcrid olunma” riski yaradır. Aydındır ki, beynəlxalq qoşulmanı təmin edən uyğun infrastrukturun yaradılması region üçün qaçılmazdır. Bu məqsədlə, Azərbaycan Şərqi Asiya, MDB, Mərkəzi Asiya və həmçinin Əfqanıstan və Pakistan ərazilərindən keçməklə Qərbi Avropa və Sakit okean ölkələrinin iki inkişaf etmiş informasiya şəbəkələri arasında əlaqə yaradacaq “Trans-Avrasiya Super İnformasiya Magistralı” layihəsi təşəbbüsünü irəli sürüb. Bu layihənin reallaşdırılması iştirakçı ölkələrdə bilik əsaslı iqtisadiyyatın formalaşmasına və ümumilikdə bütün regionun sosial-iqtisadi inkişafına yardım edəcək.

Bundan başqa, prezident İlham Əliyevin kosmik sənayenin yaradılması və telekommunikasiya peyklərinin orbitə çıxarılması haqqında sərəncamına uyğun olaraq “Azərbaycan Respublikasında kosmik sənayenin yaradılması və inkişafı üzrə Dövlət Proqramı”təsdiq edilib. Proqramda 2009-2010-cu illərdə telekommunikasiya peykinin orbitə çıxarılması, idarə edilməsi və istismarı üzrə müvafiq qurumun yaradılması və fəaliyyətinin təmin edilməsi, peyk şəbəkə və sistemləri, onların idarə edilməsi və istismarı üzrə müvafiq normativ hüquqi sənədlərin hazırlanmasına dair təkliflərin verilməsi və tədbirlərin görülməsi, peyk xidmətlərinin göstərilməsi üçün imkanların artırılması planının hazırlanması nəzərdə tutulur. 2011-2012-ci illər ərzində Şərqi Avropa, Şimali Afrika, MDB, Mərkəzi Asiya və Şərqi Asiya ölkələrini əhatə edəcək iki telekommunikasiya peyki buraxmağı planlaşdırırıq. Beynəlxalq peyk bazarına daxil olmaqla Azərbaycan televiziya və radio yayımı, internet, məlumat ötürülməsi, beynəlxalq telefon trafik mübadiləsi və bir çox qabaqcıl peyk tətbiqləri üçün xidmətlər təmin edəcək.

Ölkədə kompüterlərin kütləvi yayımını nəzərdə tutan “Xalq kompüteri” layihəsini də qeyd etmək yerinə düşərdi. Xarici və yerli şirkətlərin və Azərbaycan hökumətinin birgə reallaşdırdığı bu layihədə ölkəmizin də istehsal potensialından istifadə edilərək güzəştli şərtlərlə, o cümlədən, 25-30% bazar qiymətlərindən aşağı və bir illik faizsiz kreditlə kompüterlərin vətəndaşlara satışı həyata keçirilir.

Nazirliyin dəstəyi və təşkilatçılığı ilə hər il keçirilən “Bakutel” beynəlxalq telekommunikasiya və informasiya texnologiyaları sərgi-konfransı ildən-ilə daha çox yerli və xarici şirkətlərin təmsil olunduğu iri platformaya çevrilir.

Müstəqil Azərbaycan dövləti bu gün öz inkişafının məzmun və keyfiyyətcə daha yüksək mərhələsinə qədəm qoyub. Qarşıdakı illərdə Azərbaycanın dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrindən birinə çevrilməsi, siyasi və iqtisadi cəhətdən daha da qüdrətli olması üçün möhkəm baza, güclü iqtisadi, texnoloji potensial və kifayət qədər maliyyə imkanları mövcuddur. Təbii ki, Azərbaycanın hərtərəfli, dinamik və davamlı inkişafında rabitə və informasiya texnologiyaları sektorunun rolu mühümdür və bu rol durmadan artmaqdadır.

- Mobil rabitə sahəsindəki uğurlarımızı necə qiymətləndirirsiniz?

- Həyata keçirilmiş tədbirlər nəticəsində ölkəmizdə mobil rabitənin inkişafı üçün münbit şərait yaranıb. Cari ilin ili yarımilliyin nəticələrinə nəzər salsaq görərik ki, mobil rabitə abunəçilərin sayı ilin əvvəlinə nisbətən təxminən 518 965 ədəd artaraq 9 629 000 ədəd təşkil edib ki, bu da hər 100 nəfərə təxminən 105 mobil abunəçinin düşməsi deməkdir. Qeyd edim ki, hazırda 100 nəfərə düşən mobil abunəçi üzrə dünya orta göstərici 78 ədəd təşkil edir. Beləliklə də, Azərbaycan dünya orta göstəricisini təqribən 35% qabaqlayır.

Bundan başqa, bilirsiniz ki, mobil şəbəkədə kontur sistemindən manat sisteminə keçid edilməsi, mobil bazarda rəqabət mühitinin artması və yeni texnologiyaların tətbiqi mobil telefon xidmətlərinin qiymətinin 30%, rouminq xidmətlərinin qiymətinin isə istiqamətlər üzrə 20-50% azalmasına səbəb olub. İndi ölkəmizdə mobil telefon xidmətlərinin qiyməti təxminən Şərqi Avropa ölkələri səviyyəsindədir.

Müqayisə üçün bildirim ki, 2010-cu ilin yekunlarına görə 100 nəfərə düşən mobil abunəçilərin sayı Gürcüstanda 73,4, Özbəkistanda 76,3, Türkmənistanda 63,4, Qırğızıstanda 91,8, Türkiyədə 84,9, İranda 91,3 ədəd təşkil edir.

- Ölkədə İnternetin səviyyəsini necə qiymətləndirirsiniz?

- Son illər dəfələrlə internet tariflərinin aşağı salınması sayəsində İnternet seqmentində nəzərəçarpacaq canlanma müşahidə olunur. Surət və xidmət keyfiyyətlərinin yüksəlməsi kontekstində internet istifadəçilərinin sayı da durmadan artır. Statistik rəqəmlərdən də bunu əyani şəkildə görmək mümkündür. Belə ki, cari ilin 6 ayı ərzində əhalinin hər 100 nəfərinə düşən internet istifadəçilərinin sayı isə 50-yə bərabər olub. Hazırda respublika üzrə hər 100 nəfərə təxminən 30 genişzolaqlı internet istifadəçisi düşür ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2.5 dəfəyə yaxın çoxdur.

Bu sıçrayışlı artım ölkənin telefon şəbəkəsinin tam elektornlaşdırılması və genizolaqlı xidmətlərə çıxış imkanlığının yaradılması, məktəblərin təxminən 90%-nin kompüterləşməsi və onların 40%-nin internetə çıxışının olması və ən əsası, həyata keçirilən effektiv qiymət siyasəti nəticəsində genişzolaqlı xidmətlərin cəmiyyətdə tətbiq səviyyəsinin artımı sayəsində mümkün olub.

- Növbəti illər üçün hansı perspektiv planlarınız var?

- Prezidentimiz İlham Əliyev həm 2011-ci ilin I rübünün, həm də I yarımilliyinin sosial-iqtisadi inkişafının yekunları ilə əlaqədar keçirilən iclaslarda əsas prioritetləri müəyyənləşdirib. Əsas prioritet Azərbaycanda kosmik sənayenin inkişafı olacaq. Bundan başqa, 2013-cü ilə qədər ölkəmizdə rəqəmsal yayıma keçidin tam təmin edilməsi nəzərdə tutulub. Hazırda bu istiqamətdə davamlı tədbirlər həyata keçirilir.

İlham QULİYEV

Kaspi.- 2011.- 22 sentyabr.- S.9.