“Teatra gedən insanlara həsəd aparıram”

Hacı İsmayılov: “Cismən Hacıyam, ruhən Mustafa”

“Azadinform”un suallarını Xalq artisti, Akademik Milli Dram Teatrının aktyoru Hacı İsmayılov cavablandırıb.

- Aktyor kimi imkanlarınızı tamaşada, yoxsa kinoda daha yaxşı nümayiş etdirə bilirsiniz?

- Teatr bizim gündəlik, kino, seriallar isə əlavə işimizdir. Teatr aktyorun potensialını, imkanlarını tamaşaçılara çatdırmaq üçün geniş bir meydandır. Mənim üçün həm tamaşa, həm film maraqlıdır. Əsasən teatr aktyoruyam, film də olanda böyük məmnuniyyətlə çəkilirəm. Teatr mənim həyatımdır, kino isə sevgim, məhəbbətimdir.

- Ümumiyyətlə, özünüzü daha çox hansı səpkidə, hansı xarakterli rollarda daha yaxşı hiss edirsiniz və təsəvvür edirsiniz?

- Yüngül, kiçik, balaca, kəsik rollar xoşlamıram. Mən daha çox həyat yolu olan tarixi obrazlar ifa etməyi sevirəm. Obrazın səhnə taleyi olanda çox nüans axtarıb tapmaq olur. Mənim üçün rolun ciddi və ya komik olmasının heç bir fərqi yoxdur. Bunların hamısına ciddi, eyni zamanda, əlifbasından yanaşıram. İstəyirəm rol elə alınsın ki, tamaşaçıya ləzzət etsin. Mən yalandan oynamağı bacarmıram. Gərək materiala, o rola inanam. Əsas bu lazımdır, qalanlarını özüm yerinə yetirirəm.

- İmtina etdiyiniz rol olubmu?

- Cavanlıq illərimdə 1-2 dəfə olub ki, ya əsər, ya tamaşa xoşuma gəlməyib roldan imtina etmişəm. Gərək rol aktyorun ürəyincə ola, belə olmayanda həmin obrazı ifa etmək mümkün deyil. Mən rolun böyüklüyünə-kiçikliyinə baxmıram, əsas onun məzmunu məni qane etməlidir. Oynadığım rolların əksəriyyəti də ürəyimcə olub.

- Rejissorun yozumu ilə gedirsiniz, yoxsa öz əlavələriniz də olur?

- O baxır rejissorun səviyyəsinə. Məsələn, mən Rasim Ocaqovun filmlərinə çəkiləndə o nə deyirdi, mən də onu edirdim, bir balaca özümün də müəyyən əlavə ştrixlərim olurdu. Onun rejissorluğuna, qüdrətinə inanırdım. Amma teatrda bir qədər başqadır. Burda rejissorun dediyinə özün də gərək nəsə əlavələr edəsən. Onda iş daha məhsuldar, daha yaxşı olur. Tək rejissorun dediyini etməklə iş bitmir.

- Kimə və nəyə gülürsünüz?

- Mənim zarafatla, yumorla aram yaxşıdır. Deyib-gülməyi xoşlayıram. Adam var ki, onda yumor hissi yoxdur, yumor hissini təhqir kimi başa düşür. Ona görə də sözü deyəndə gərək bir az ehtiyatlı olasan. Amma işlər o qədər çoxdur ki, gülməyə heç vaxt çatmır. Ancaq gülməli hadisə olanda gülürəm, deyim ki, özümü yığışdırıram ki, ayıbdır, yox.

- İndi insanları güldürmək asandır, yoxsa çətin?

- İndi insanları güldürmək çətindir. Ona görə ki, insanlar gülməli hadisəyə bir az fərqli yanaşırlar, nəinki onu ifa edənlərə. İfaçıya elə gələ bilər ki, çox gülməlidir, amma ola bilər tamaşaçı baxsın, heç dodağı da qaçmasın. Gülmək üçün xarici yox, daxili aləmdən istifadə etmək lazımdır, daxilən gərək həmin hadisəyə o dərəcədə inanasan, o qədər ciddi yanaşasan ki, gülməli görünsün. Gülmək xatirinə edilənlər məni o qədər də güldürmür.

- Tamaşalarda və çəkiliş zamanı hansı gülməli hadisələri xatırlayırsınız?

- Belə hadisələr çox olub. “Dəli Knyaz” tamaşasında 4 nəfər ac fəhlə yeyib-içməyə heç nələri olmadıqları üçün çıxıb şikayət edirlər. Mən fəhlələrdən biri, rəhmətlik Səməndər Rzayev Dəli Knyazı oynayırdı, biz üzü səhnəyə dayanırdıq, Səməndər müəllim isə üzü bizə tərəf, biz şikayət edirik, qışqır-bağır salırıq, birdən baxırıq ki, Səməndər gözlərin çəp edib bizə baxır. Həmin an bizim dördümüzü də gülmək tuturdu. Bir də Allah rəhmət etsin Bürcəli Əsgərov ciddi rollar oynayanda nəsə məni gülmək tuturdu. “Od gəlini” tamaşasında Siyavuş Aslanla tərəf-müqabiliydim, ikimizin zarafat edib güldüyümüz yer varıydı. Orda hərdən zarafatların həddini aşırdıq. Sonra tənqidçilərdən biri qəzetdə yazdı ki, tanınmış aktyorlar səhnədə zarafat edirlər. Ondan sonra özümü səhnədə bir az yığışdırdım.

- Tamaşa zamanı sözləri unutduğunuz vaxt olub?

- Yox, çünki mətn mənim üçün çox vacib olan bir işdir. Müəllif mətninə özüm də korreksiyalar edirəm. Bəzən elə qondarma ifadələr olur ki, dilimə yatmır, bəzən insani danışıq olmur. Ona görə də özüm müəyyən dəyişikliklər edirəm, özümünküləşdirirəm. Mən mətni əzbərləmirəm, mənimsəyirəm.

- Sizcə teardakı, yoxsa televiziya tamaşaları və filmlərdəki rollarınızla daha yaxşı tanındınız?

- Sözsüz ki, mənim bir aktyor kimi tanınmağım Rasim Ocaqovun “Ad günü” filmindəki Mustafa rolu ilə oldu. Düzdür, buna qədər teatrda rollarım, fəaliyyətim vardı, amma onlar bir aktyor kimi məni o qədər tanıtmırdı. Mən teatrda işləməyimə baxmayaraq, kino sahəsindən tanındım, tamaşaçıların rəğbətini qazandım. “Həm ziyarət, həm ticarət” isə “Ad günü”nün davamı kimidir. “Ad günü”də Mustafa rolu həcmcə bir az balacadır, “Həm ziyarət, həm ticarət”də Mustafa filmin qəhrəmanıdır. Onu oynamaq daha çətindir. Mənim üçün ikiqat çətin idi, çünki bir rolu iki dəfə oynamaq və müvəffəqiyyətlə oynamaq məsuliyyətlidir. Ona görə də mən “Həm ziyarət, həm ticarət”də daha çox əziyyət, zəhmət çəkmişəm nəinki “Ad günü”ndə. “Ad günü” filmində mən İlahi bir qüvvə ilə çəkilmişəm. “Həm ziyarət, həm ticarət”də isə təcrübəli idim, müəyyən şeyləri bilirdim, amma yenə də o film, əlbəttə ki, Rasim Ocaqovun sayəsində əmələ gəlib.

- Sizə elə gəlmirmi ki, bütün rollarınız Mustafa təəssüratı bağışlayır?

- Belədir, tamamilə doğrudur. Aktyor rola öz həyatını, qanını, canını verir. Həm rol aktyora təsir edir, həm də aktyor rola. Mən hər zaman deyirəm ki, cismən Hacıyam, ruhən Mustafa. Hamının məni Mustafa kimi də görməsinə də pis baxmıram. Hərdən çaşırlar mənə Hacı əvəzinə Mustafa deyirlər. Mən buna sevinirəm. Deməli, tamaşaçıların qəlbində, ürəyində elə qalmışam.

- Diqqət mərkəzində olmağı sevirsinizmi?

- O qədər də yox. Adamlar var ki, çox görünməyi, gözə girməyi xoşlayır, bu mənim xarakterimə uyğun deyil. Çox diqqət mərkəzində qalmaqdansa, öz işinlə məşğul olmaq daha yaxşıdır. Mən də bu prinsipi üstün tuturam.

- Hacı İsmayılov üçün sevgi varmı?

- Sevgi həyatdır, həyatın bünövrəsidir, sevgisiz nə həyat, nə yaradıcılıq, nə ömür var. İnsan yaranandan, dünya var olandan bu günədək dəyişməyən bir hiss var ki, o da sevgidir. Sevgi Allahın özü ucalığında yaratdığı bir hisdir.

- 24 yaşından Akademik Milli Dram teatrında çalışırsınız. Heç başqa teatra getmək təklifi və ya özünüzdə belə bir istək olubmu?

- Mən əvvəlcə 5 aya yaxın İrəvan Teatrında işləmişəm. O Teatrın açılışında, yenidən qurulmasında iştirak edənlərdən biri də mənəm. Atam-anam çox yaşlı idi, evin tək övladı olduğum üçün məcburən gəldim Bakıya, bir il Teatr İnstitutunda səhnə danışığı kafedrasında assisent işlədim. Sonra Hüseyn Ərəblinski adına Sumqayıt Dövlət Dram Teatrı açıldı və böyük həvəslə oraya getdim. Amma hiss edirdim ki, mənim yerim Akademik Milli Dram Teatrıdır. Ona görə də bura gəldim. Milli Dram Teatr Azərbaycan teatr sənətinin zirvəsidir, ondan o yanası yoxdur. Bu teatr böyük bir məbəddir, qədim tarixi var. Buranı hər zaman sevən, bütün tamaşalarını izləyən tamaşaçıları var. Dram Teatrından yuxarısı olsaydı, bəlkə də gedərdim. Mənim üçün bura əzizdir, doğmadır, mən 42 ildir burada işləyirəm. Yəqin ki, ömrümün sonunadək də işləyəcəm.

- Başqa teatrların tamaşalarına baxırsınızmı?

- Çox az. O mənada yox ki, bəyənmirəm, sadəcə olaraq teatrda iş, ailə qayğıları baxımından bir qədər vaxtım yoxdur. Amma teatra gedən insanlara həsəd aparıram. Hərdənbir gedib baxıram. Həmişə ürəyim istəyir ki, gedim başqa teatrların tamaşalarına baxım. Öz teatrımızın bütün tamaşalarına isə baxıram, işlərin necə getməsi ilə maraqlanıram.

- Aktyor olmasaydınız hansı peşəni seçərdiniz?

- Aktyor olmasaydım, idmançı olardım. Mən uşaqlıq illərimdən idmana çox böyük həvəs göstərmişəm, futbol, voleybol, boks, güləş, qılıncoynatma ilə məşğul olmuşam. Elə bunlarla bərabər dram dərnəyinə də gedirdim. Bu ikisi paralel getdiyi vaxt mən daha çox teatr aləminə meyil etdim. Məktəbdə iki dəfə sevinərdim, bir idman dərsi olanda, bir də sinfimiz tamaşaya baxmağa gedəndə.

- Başqa sənətin sahibi olsaydınız, sizcə bu qədər sevilərdiniz?

- Əlbəttə ki, yox. Mən bunu cavan vaxtı o qədər də hiss etmirdim, amma yaşa dolduqca deyirəm ki, nə yaxşı bu peşəni seçdim, bu peşə ilə həyatımı qurdum. Xalqın, camaatın, tamaşaçıların hörmətini qazanmaq hər insana nəsib olmur. Bu dünyaya gəlib nə üçün yaşadığını bilməyən insanlar var, heç nə hiss etmədən də bu dünyadan köçüb gedir. Amma mən bilirəm ki, bu dünyada nə qoyub gedəcəm.

- Ən çox sevdiyiniz Azərbaycan aktyor və aktrisası kimdir?

- Əliağa Ağayev məni güldürürdü, o çox yaxşı insan olmaqla bərabər, həm də yaxşı aktyor idi, onunla yaxşı münasibətimiz vardı, məclislərdə olmuşuq. Onun filmlərinə indi də baxanda mənə ləzzət edir. Ələsgər Ələkbərov, Mərziyyə Davudova, Nəcibə Məlikova kimi bütün korifey sənətkarların tamaşalarını görmüşəm, Əli Zeynalov və Leyla Bədirbəylinin pərəstişkarı olmuşam.

- Dostunuz çoxdur, yoxsa az?

-Bu mənim yaralı yerimdir. Çox təəssüf edirəm ki, yaxşı dostlarım bu həyatı tez tərk edib getdilər. Sumqayıt Teatrında işləyən Qurban Ələkbərov, Akademik Milli Dram Teatrında Səməndər Rzayev, Telman Adıgözəlov ürək dostlarım idi. Qalanları ilə yoldaşlıq edirəm, artıq yaxın dost olmağa qorxuram ki, onları da tez itirərəm. Dostluq etməyə qorxuram.

- Pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olursunuzmu?

- 1967-ci ildə səhnə danışığından dərs deyirdim. İki il bundan əvvəl kino-aktyorluq fakültəsində bir kursum oldu, onlarla bərabər “Əliqulu evlənir”, İlyas Əfəndiyevin “Unuda bilmirəm” tamaşasını hazırladıq. Son tamaşa ilə İstanbul Teatr Festivalında da uğurla iştirak etdik. Mənim qayğılarım çox olduğuna görə vaxt etibarıyla dərs deməyə çatdırmıram.

- 65 yaşdan yuxarı çalışanların işdən azad edilməsi ilə bağlı qanunu eşidəndə sizə necə təsir etdi?

- Bu qanun çıxmazdan əvvəl də biz birillik müqavilə ilə işləyirdik. Bu qanunun yaradıcı insana qətiyyən dəxli yoxdur. O mənada bizim teatrın rəhbərliyi çox düz hərəkət etdi və heç kimi çıxarmadılar. Bilirsiniz, yaş öz işini görür, həyat davam edir, cavanlar gəlir. Amma mənə elə gəlir ki, teatrdan aktyor o vaxt getməlidir ki, ya yeriyə bilmir, ya danışa bilmir, bir sözlə, səhnəlik deyil. Əgər aktyor danışırsa, eşidirsə, görürsə, niyə getsin?! Məsələn, 90 yaşında Ağasadıq Gəraybəyli səhnəyə çıxırdı, tamaşada oynayırdı. “Natəvan” tamaşasında Knyaz canlandırırdı. Yəni bu baxır aktyorun imkanlarına. Elə adam var ki, 50 yaşından teatrdan gedir. Yəni teatra lazımsansa, qal işlə, yox, əgər özün görürsənsə yararlı deyilsən, getmək lazımdır. Bizdə bu barədə bir az söh-söhbət oldu, amma dayandı.

- Əgər teatrda yenidən müqavilə imzalamasaydınız nə işlə məşğul olacaqdınız?

- Əgər müqavilə imzalanmasaydı da, yenə də sənətlə məşğul olacaqdım. Universitetdə dərs deyərdim, televiziya filmlərinə çəkilərdim.

- Özünüzü rejissor kimi sınamaq istərdinizmi?

- Belə bir fikir beynimdən keçib. Amma o qədər qüdrətli rejissorlarla işləmişəm ki, onları yada salanda rejissor sənətindən vaz keçirəm. Rejissorluğa hər zaman böyük hörmətlə yanaşıram, çünki bu sənət aktyorluqdan qat-qat yuxarıda dayanır və çox çətin, eyni zamanda şərəflidir. Mənə elə aktyorluq kifayət edir.

- Sizin üçün tərəf-müqabilinin bir əhəmiyyəti varmı? Yoxsa siz öz rolunuzu oynayırsınız?

- Mənim kinoda müvəffəqiyyətlərimin səbəbi elə tərəf-müqabillərim olub. “Ad günü”ndə Şəfiqə xanım kimi görkəmli aktrisa ilə oynamaq, onunla bir filmə çəkilmək özü böyük bir işdir. “Həm ziyarət, həm ticarət”də Rasim Balayev, Nuriyyə Əhmədova, Həsən Məmmədovla çəkilmək mənim üçün fəxrdir. Hər zaman tərəf-müqabillərimə əhəmiyyət vermişəm və hörmətlə yanaşmışam. Mənim bir yaxşı cəhətim var ki, heç vaxt tərəf-müqabilimə mane olmamışam, hər zaman ona imkan yaradıram ki, o, yaxşı oynasın və mənim də işim yaxşı alınsın.

- İndi pul qanmaq asandır, yoxsa çətin?

- İndiki zamanda pul qazanmaq həm asandır, həm çətin. Asandır ona görə ki, qabiliyyəti, bacarığı olan qazana bilər, çətindir ona görə ki, rəqabət çoxdur, əziyyət, zəhmət çəkməlisən. Pul qazana bilirsənsə, demək ağıllı adamsan, qazana bilmirsənsə, demək həyatda səhvlərin olub. Sözsüz ki, hər zaman daha çox işgüzar adamlar, biznesmenlər çox pul qazanır. Biz sovet dövründə yaşadığımıza görə ancaq işləyib maaş almağa öyrəşmişik. Amma indi bazar iqtisadiyyatı dövrüdür. Bəlkə də cavan olsaydım başqa işlərlə də məşğul olardım, amma yaşımın elə vaxtıdır ki, daha onlar mənə yaraşmaz. Pul qazananlar bacarıqlı insanlardır. Mənsə cavanlıqda teatrı sevdim, özümü bu işə fəda etdim. Pulumun olan vaxtı da olub, olmayan vaxtı da. 5 qəpiyin belə cibimdə olmadığı vaxtlar olub, amma mən bu sənəti sevmişəm. Sevgimə görə hər əzaba dözmüşəm. İndi də bəhrəsini görürəm.

- Bu sənətdən əldə etdiyiniz gəlir sizi qane edirmi?

- Sağ olsun, möhtərəm prezidentimiz, Xalq artistlərinin demək olar ki, hamısına prezident mükafatı da verilir, təqaüd də. Dolanışığımız yaxşıdır. Bir az da yaxşı olması arzu olunur. Çünki biz cavanlığımızın əsas 30-40 ilini bir qədər imkansızlıq şəraitində yaşamışıq. Amma indi dövlətimiz incəsənətə, mədəniyyətə çox böyük fikir verir.

Ümidə Həsənli

Kaspi.-2012.-17 aprel.-S.11.