Nənəmin tütün kisəsi
Əkrəm Əylisli – 75
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının ünlü simalarından olan, sevimli yazıçımız Əkrəm Əylislinin 75 yaşı tamam oldu. Ad günü münasibət ilə dəyərli qələm adamının təbrik edir və onun məşhur hekayələrindən birini oxucularımızın ixtiyarına buraxırıq.
«Kaspi» qəzeti
***
Rəhmətlik
nənəm tütünü qurtaranda məni evdən
çölə buraxmazdı. Yalvara-yalvara deyərdi ki, ay
oğul, otur yanımda, səndən tütün qoxusu gəlir.
Mən ciblərimi silkələrdim, köynəyimin ətəyini
dönə-dönə iylərdim. Tütün nə gəzirdi,
iy nə gəzirdi. Mən ömrümdə ağzıma
papiros almamışdım. Bəs bu tütün qoxusu nə
olan şey idi? Doğrudan da məndən tütün qoxusu gəlirdisə,
bəs nə üçün özüm bu iyi hiss eləmirdim?
Nənəm mənim gözlərimdən öpərdi,
köynəyimin yaxasını açıb
döşümü, qarnımı da gözlərinin
yaşına batırardı; islanmış burnunu gah
üzümə, gah sinəmə sürtə-sürtə məni
iyləndi.
Mən ağlayardım, yalvarardım. Deyərdim ki, yalan deyirsən, məndən tütün qoxusu gəlmir. Tütün qoxusu sənin özündən gəlir. Ağzından da, çarğatından da, tükündən də… Deyirdim: əl çək, əl çək məndən!
O nə inciyərdi, nə də hirslənirdi. Yavaşca, əlini kənara çəkərdi, üzümə baxardı. Mən də onun üzünə baxardım: görərdim ki, qocalıb, arıqlayıb, tütünü qurtarıb… Ona elə yazığım gələrdi ki, gecəni də yanında yatmağa razı olardım. O, yenə də məni bağrına basaraq iyləyərdi, ağlayardı. Həmişə də eyni sözləri deyərdi. Deyərdi ki, dədənə oxşayırsan, lap çox oxşayırsan, elə bil ki, bir almanı iki bölüblər. Nənəm dodağının altında bayatı deyə-deyə məni sinəsinə basıb hönkürərdi. Deyərdi ki, sən də ağla, qoy dədən səsini eşitsin. Mən ağlamağa çalışardım, ancaq gözümdən bir damcı da yaş çıxmazdı. O ağlayıb mənim də üz-gözümü isladardı, elə bilərdi ki, mən də ağlamışam. Sevinərdi. Məni təzədən oxşamağa başlardı. Doyunca ağlayandan sonra birdən məni buraxardı. Özü özünün üstünə çığırardı. Özü-özünü söyərdi, qarğıyardı. Üzünü mənə tutub özünə: a kaftar, a bədniyyət, niyə ulayırsan, - deyərdi, - belə gül balası olan da ağlayarmı?
Nənəm tələsə-tələsə üz-gözünü silərdi. Mənim də islanmış saçımı çarşabının ucuyla silib təmizləyərdi. Sonra gülməyə çalışardı. Cürbəcür ədalar göstərib məni də güldürmək istərdi: - Gül, ay oğul, - deyərdi, - gül, bala, qoy atanın ruhu şad olsun!
O durub arxın qırağındakı yekə bel sapını götürərdi. Onsuz da əyilmiş belini bir az da əyib, səsini kişi səsinə oxşadıb, mənim ən çox sevdiyim «Ay əmi, hara gedirsən?» oyununu başlayardı:
- Ay əmi,
hara gedirsən?
- Məkkəyə.
- Məkkəyə
məni də apar.
- Gülməyini
saxlaya bilərsən, gəl.
- Saxlaram.
- Gəl,
ancaq onu bil ki, gülsən bu çomaq başına dəyəcək?
O, bel sapını
havada yelləyib, qoca kişini təqlid eləyə-eləyə
dalınca baxmadan gedərdi. Mən onun arxasınca düşərdim.
Bir-iki addım getməmiş birdən pıqqıldayıb
gülərdim. Nənəm, bel sapı əlində, məni
həyətin o baş-bu başına qovardı. Mən
gülərdim, nənəm də gülərdi. Lap bərkdən
gülərdi ki, bizim gülməyimizi atam da eşitsin…
Belə
oyundan sonra mənə elə gələrdi ki, nənəm məndən
tütün qorxusu gəlmədiyini bilir. Bilir ki, mən onun
tütününü oğurlamıram. Bilir ki, mən də
Azər kimi yerdən papiros yığıb çəkmirəm.
Bəs bu arvad məndən nə istəyirdi? Nə
üçün tütün qurtaranda məni küçəyə
buraxmırdı. Yenə üst-başımı iyləyib
deyirdi ki, səndən tütün qoxusu gəlir. O
özünün koma-koma tökülən ağ tüklərini
mənim döşümə, başıma, köynəyimə
səpələyirdi? Mən də bu tükləri
üstümdə məktəbə, küçəyə, dəyirmana
aparırdım. Bu tüklərə görə mənə
«Kirli Sadıq» deyərdilər, məni ələ
salırdılar, hətta deyirdilər ki, Sadıq əl-üzünü
yumur. Bu tüklərin üstündə müəllim də məni
danlamışdı. Sevil də mənə
acıqlanmışdı, demişdi ki, ta səninlə
oturmayacağam. O tüklərə görə mən hər
zaman əzab çəkirdim. Başımı
şır-şırın altına tutub dönə-dönə
yuyurdum, köynəyimi var gücümlə
eyvanımızın dirəyinə çırpırdım.
Ancaq tüklər qurtarmırdı ki, qurtarmırdı. Yenə
də müəllim məni danlayırdı, Sevil məndən
küsürdü, uşaqlar da mənə «Kirli Sadıq»
deyirdilər. Axı onlar haradan biləydilər ki, bu, kir deyil,
nənəmin tütünləridir; axı onlar nə biləydilər
ki, nənəmin kisəsində yenə bir çimdik də
tütün qalmayıbdır…
Elə
bil ki, nənəmin ürəyi o tütün kisəsində
idi. Tütün kisəsi dolub-boşaldıqca nənəm də
dolub-boşalırdı. Tütünə görə əzab
çəkən təkcə nənəm deyildi. Mən də
əzab çəkirdim, anam da. Mənə elə gəlirdi
ki, anam məndən də çox əzab çəkir. Nənəmin
tütünü qurtaranda anam həmişəkindən də
qaşqabaqlı olurdu. Çay içəndən sonra,
heç stəkanları da yumamış evdən
çıxıb harasa gedirdi, hər sözbaşı: «Genə
arvadın kisəsi boşalıb», - deyirdi. Özü də
elə yana-yana deyirdi ki…
Mən bu
kisə əhvalatını yaxşı bilirdim. Bilirdim ki, kisə
atamınkıdır. Bilirdim ki, o da nənəm kimi papiros
çəkərmiş, ondan da nənəm kimi tütün
qoxusu gələrmiş. Bilirdim ki, nənəm əvvəllər
papiros çəkməmiş. O, papiros çəkməyə
atam əsgər gedəndən sonra başlamışdı,
özü də fikrini dağıtmaq üçün çəkirdi.
Nənəm deyirdi ki, dədənin papiros çəkən
arvadlardan xoşu gəlmir. Deyirdi, dədən gələn
kimi mən də bunu tərgidəcəm. O, doğrudan da,
papiros çəkməyi tərgitmək istəyirdi, ancaq
bacarmırdı. Bilirdim ki, o, atamı çox istəyir, lap
çox, onun adı çəkiləndə
gözünün yaşını saxlaya bilmir. Bəs mən
niyə ağlaya bilmirdim? Axı, atamdan danışanda
anamın da gözləri dolurdu, bibimin də, lap
naxırçı Qaraş dayının da. Bircə mənim,
atam üçün ağlamağım gəlmirdi…
Mən
ağlamaq istəyirdim. Lap ürəkdən, nənəmdən
də bərk ağlamaq istəyirdim. Ağlaya bilmədiyimə
görə əzab çəkirdim. Heç nə mənə
ağlamaq qədər çətin gəlmirdi. Heç nə
mənə ağlaya bilməməyim qədər əzab
vermirdi: nə tütün kisəsinin boşalmağı, nə
də Sevilin məndən küsüb, üzünü o yana
çevirməyi…
Mən
bunun səbəbini bilmək istəyirdim. Nənəmdən də,
anamdan da soruşurdum. Nənəm cavab vermirdi. O saat
ağlamağa başlayırdı. Anam deyirdi ki, sən
uşaq vaxtı çox ağlamısan, daha gözündə
yaş qalmayıb. Bilirdim ki, anam düz demir. Axı mən
ağlaya bilirdim: nənəm ölməyindən
danışanda, Sevil Azərin yanında oturanda, qar
ayağıma dolanda…
Mən
bunu Qaraş dayıdan da soruşdum. «Kişi ağlamaz!» -
demişdi. Ancaq Qaraş dayının özü mənim
yanımdaca ağlamışdı.
Təskinlik
tapacağım bircə şey vardısa, o də atası əsgər
gedən uşaqlar idi. Onların da atalarına
yazığı gəlmirdi. Küçə başına
yığışıb hərəmiz öz atamızı tərifləyəndə,
heç kəsin gözündən yaş
çıxmırdı. Bircə Azər əlləri ilə
üzünü tutub gözlərini ovuşdururdu. Azərin
gözləri qıpqırmızı olurdu, ancaq onun da
gözlərindən bir damcı yaş
çıxmırdı. Bir dəfə mən Azərin xəlvətcə
gözlərini tüpürcəkləndiyini də
görmüşdüm. Yalan deyirdi, o da ağlaya bilmirdi…
Bəzən
mənə elə gəlirdi ki, uşağam, ona görə
ağlaya bilmirəm. İnanırdım ki, böyüyəndə,
atamdan ötrü ürəkdən ağlaya biləcəyəm.
Ancaq vaxt keçirdi, tütün kisəsi
dolub-boşalırdı, nənəmin beli daha da əyilirdi.
Anamın saçları ağarırdı, mən isə hələ
də ağlaya bilmirdim.
***
Mənim
qəşəng nənəm bir yay axşamı
samovarımız təzəcə dızıldamağa
başlayan vaxt öldü. Evimizə yığışan
adamlar sanki ağlaya bilmədiklərinə haqq qazandırmaq
üçün ölümün adını çəkmədilər.
Asta-asta başlarını tərpədib, hamısı bir
ağızdan: «Arvad rəhmətə getdi», - dedilər. Ancaq
mən buna inanmadım. Bildim ki, arvad rəhmətə getmədi,
mənim qəşəng nənəm, arıq nənəm,
yazıq nənəm, sadəcə olaraq, öldü!..
Hamının
sözündən belə çıxdı ki, nənəm hələ
ölməməli imiş. Dedilər ki, arvad tez öldü,
vaxtsız öldü. Nənəmin ölümü haqda həkimin
özü də belə dedi. Dedi ki, bu arvadı tütün
öldürdü. Bunu deyən təkcə həkim
olsaydı, məni o qədər ağrıtmazdı. Ancaq anam
da qəbir üstündən qayıdıb, nənəmin
yorğan-döşəyini sandığımızın
dalına yığanda eyni sözləri dedi: «Arvadı
tütün öldürdü…»
Yox,
onların heç biri nənəmin nəyə görə
öldüyünü bilmədilər. Nənəmi
tütün öldürmədi, atamın dərdi
öldürdü. Bunu isə təkcə mən bildim.
Axı, o tütünü də nənəm atamın dərdindən
çəkirdi. Atam gələn kimi elə tərgidəcəkdi
ki, o, nənəmin papiros çəkdiyini heç vaxt
görməyəcəkdi. Axı mənim atamın papiros
çəkən arvadlardan xoşu gəlmir.
Nənəm
atamın gedəndə dolu qoyub getdiyi, tütün kisəsini
boşaltmağından qorxurdu. Ona həmişə elə gəlirdi
ki, bu saat atam davadan qayıdacaq, tütün kisəsinə
baxacaq, nənəmin papiros çəkdiyini biləcək,
kefi pozulacaqdır.
Ölməyinə
bircə gün qalanda da nənəm elə bil təkcə
bunu düşünürdü. Anamdan xəlvət mənə
demişdi ki, mən öləcəm, bazardan tütün
alıb kisəni ağzınacan doldurarsan, özü də elə
doldurarsan ki… lap ağzınacan.
Nənəm
taxçanı da, mıxçanı da mənə göstərmişdi.
Bir dəfə yox, on dəfə yox…
Xeyr, nənəmi
öldürən tütün deyildi.
***
Qapı
açıldı. Atam içəri girdi. Mən
sıçrayıb onun üstünə atılmaq, atamı
qucaqlamaq, günahlarımı yumaqdan ötrü, onu
bağrıma basmaq istədim. Ancaq nə yerimdən tərpənə
bildim, nə də ağlaya bildim.
Birdən
nənəmin vəsiyyəti yadıma düşdü.
Ayağa durub, hələ də boş qalmış
tütün kisəsini götürüb gizlətmək istədim.
Yenə də tərpənə bilmədim.
Atam buna
görə incimədi. Sakitcə, yavaş-yavaş mənə
tərəf gəldi, tüklü üzünü üzümə
sürtüb, iri isti dodaqları ilə alnımı öpməyə
başladı. Mən onun qoynuna sığındım, cod,
qara bığlarını dönə-dönə
öpdüm. Ağzımı ağzına söykəyib
tütün qorxusu gələn nəfəsini hərisliklə
sinəmə çəkdim. İlahi, bu necə nəfəs
idi?..
Sonra atam
özü ilə gətirdiyi qırmızı
çamadanı açdı. Mən də təzə kostyum
geyəcəkdim, ay camaat!..
Bu necə
gəliş idi? Bu necə sevinc idi? Bu boyda sevincə dözməkmi
olardı? «Sənə qurban olum, ay dədə, gələn sənmisən,
ay dədə?»
Mən
ona çox söz demək istəyirdim, ancaq heç nə
deyə bilmirdim. Sanki birdən-birə nə isə yadına
düşdü. Mən nə üçün
dayanmışdım? Niyə qaçmırdım? Nə
üçün küçəbəküçə gəzib:
«Dədəm gəlib, ay camaat, mən daha yetim deyiləm», -
deyə bağırmırdım.
Birdən
ürəyimdə küçəyə qaçmağa elə
bir həvəs duydum ki, atamın qüvvətli
qollarını var gücümlə kənara itələdim.
Mən qaçmaq istəyirdim. O kostyumu bu dəqiqə geyinmək,
alnımdakı, üzümdəki, başımdakı
öpüş yerlərini qurumamış camaata göstərmək:
«ay camaat, ay uşaqlar, ay Sevil, ay çaylar, ay meşələr,
mənim dədəm var!» - deyib, var səsimlə
bağırmaq, bu xəbəri bütün dünyaya car
çəkmək istəyirdim. «Niyə soruşmursunuz, ay
camaat? Daha mənim dədəmdən niyə söhbət
salmırsınız? Dədəm gəlib. Dədəm evimizdədir.
Dədəm həyətdə odun yarır. Dədəm rayona
gedib. Dədəm hələ işdən qayıtmayıb…»
Ancaq mən
atamın qolları arasından çıxa bilmədim,
kostyumu da geyə bilmədim, küçəyə də
qaça bilmədim. Atam mənim bu hərəkətimə
görə gülümsündü. Qalın dodaqlarını
alnıma dayayıb, məni bir də öpdü… Gözlərimi
açdım, anam alnımdan öpə-öpə məni
yuxudan oyadırdı.
Əgər
mən bu yuxunu bir dəfə görmüş olsaydım, həmin
dəqiqə: «Dədəm hara getdi, ay ana» - deyərdim. Ancaq mən
bu yuxunu birinci dəfə görmürdüm. Bu
öpüşləri, bu kostyumları, bu qələmləri,
bu tütün qoxulu nəfəsi çox
görmüşdüm. O qədər görmüşdüm
ki… Mən bu gün rayon mərkəzinə getməli idim.
Qıcı dayının yanına girib, əvvəlcə
salam verməli idim (o saat da papağımı
çıxartmalı idim), sonra yavaşca: «Çörək
yemirsiniz ki, Qıcı dayı?» - deməli idim, çünki
çörək vaxtı adam yanına girmək yaxşı
düşməzdi. Əgər o məni
çağırsaydı, başımı qaşımadan,
burnumu qurdalamadan, əllərimi cibimə qoymadan əhvalatı
ona danışmalı idim: «Bu ay bizim təqaüdümüz
bir balaca yubanan kimi olub (təqaüdümüzün
vaxtından düz bir ay keçirdi), zəhmət olmasa (bunu
mütləq deməli idim), xahiş eləyirəm, anam xəstədir,
gələ bilməyib, baxıb görəsiz, niyə belə
olub. Bəlkə idarədə pul qurtarıb? Anam deyir ki, eybi
yoxdur. Bizə görə özünə əziyyət verməsin…»
Qıcı
dayı dəftərini açıb baxacaqdı. Görəcəkdi
ki, bizim adımıza pul yazılıb, ancaq yenə də Zərifə
«kvitansiyanı» itirib. Məni onun yanına göndərəcəkdi
(ona da salam verməli idim). Zərifə «kvitansiyanı»
tapıb, məni Səlim dayının yanına aparacaqdı.
Mən qol çəkib, Səlim dayıdan yüz qırx
manat pul alacaqdım. Kağızda yüz qırx dörd manat
yazılmağına gərək fikir verməyəydim,
çünki «dörd manatın özü nədi ki,
sözü nə olsun».
Pulu
alandan sonra dükandan kilo yarım qənd, üç manat on
qəpiklik qutu çay, bazardan isə yarım kilo lobya və
bir girvənkə ət almalı idim. Özü də ət
alanda qəssaba mütləq deməli idim ki, quyruğundan da
bir balaca qoysun.
Əl-üzümü
yuyub qayıtdım. Otağımız ala-qaranlıq idi,
çünki günəşin çıxmağına
çox qalırdı. Samovarımız öz köhnə
mahnısını oxuyurdu, çünki özgə mahnı
bilmirdi. Anamın qanı qaralmışdı. Ona görə
ki, bu gün mən doyunca yata bilməmişdim.
Mən
bir fincan çay içənəcən anam
samovarımızın içində bişirdiyi iki
yumurtanı soyub səliqə ilə lavaşa bükdü,
axşamkı sözlərini bir də təkrar elədi,
üstəlik təzə tapşırıqlar da verdi:
-
Utanıb eləmə acan kimi get otur bağların birində,
çörəyini ye. Dəsmalı elə aç ki, duz
tökülməsin. Duzu kağıza bükmüşəm,
yumurtanı duzsuz yemə, gələndə maşınla gəl.
Ağac altından keçəndə başını əy
aşağı. Bilsəm ki, bazarın suyundan içmisən,
evə gəlmə. Susuzlasan, get çayçı
dükanına çay iç. Bir də o çayı
heç içməsən yaxşıdır. İndi doyunca
iç (anam qənddanda qəndin qurtarmağına baxmadan,
fincanı ikinci dəfə ağzınacan doldurdu), gələndə
də çayımız hazır olacaq. Oturub ana-bala doyunca
içərik…
***
«Bu nə
pul idi? Bunu nə üçün bizə verirdilər? Gah
artırdı, gah azalırdı, indi isə tamamilə kəsildi…
Sənə qurban olum, ay dədə, sən hardasan, ay dədə?»
Mən
balaca şəhərin dar küçələri ilə hara
getdiyimi bilmədən gedirdim, nə haqda
düşündüyümü bilmədən
düşünürdüm:
«-
Familiyan nədir, bala?
- Səlimov.
- Daha atan
sənə pul verməyəcək.
- Kim?
- Deyirəm,
böyük kişi olmusan, pulu özün qazanmalısan. Daha
atanla alış-verişin qurtardı».
Doğrudanmı
bu pulları mənə atam verirdi? Doğrudanmı bir vaxt mənim
də atam olmuşdu?
- Sənə
qurban olum, ay dədə, sən hardasan, ay dədə?
Mənə
elə gəlirdi ki, atam elə bu gün, onca dəqiqə əvvəl
ölmüşdür. Gözümün qabağında
ölmüşdür: «Daha atan sənə pul verməyəcək».
Qıcı dayıda ürək yoxdumu? O nə
üçün bu sözləri belə sakit dedi. Axı, mən
qənd, çay, ət almalıydım.
Birdən-birə
gözlərim yaşardı, ürəyim doldu. Nənəmin
tütün kisəsi yadıma düşdü. Mən nə
üçün indiyəcən o kisəni
doldurmamışdım? Pulumu yox idi? Nənəmin
ölümündən sonra nə qədər pullar gəlib
getmişdi. Yox, iş pulda deyildi. Mən atamın
qayıdıb gələcəyinə inanmırdım. Görəsən,
niyə inanmırdım?..
Atamın
yoxluğu hər şeydən bilinirdi: anamın ərsizliyindən,
mənim yetimliyimdən, nənəmin tütün kisəsindən,
damımızın qabağındakı uçuqdan…
Görünür, atam olmuşdu. O, var idi. Hər yerdə
atamın yeri görünürdü.
Mən
hara getdiyimi bilmədən şəhərdən
uzaqlaşıb, kənd yoluna çıxmışdım. Evəmi
gedirdim? Bəs anama nə cavab verəcəkdim. Necə deyəcəkdim
ki, daha bizə pul vermirlər?
Bu pulun
hesabına biz neçə illər yaşamışdıq…
Evimizə çörək almışdıq, nənəmə
tütün almışdıq… Bu pul mənim adıma
yazılmışdı. Onu mənə verirdilər. Mən də
bu pula özümə dəftər, qələm, kitab
alırdım. Mən atanın nə olduğunu bilmədən,
on il ata pulu ilə oxumuşdum.
…Gedirdim,
hara getdiyimi bilmirdim. Birdən dayandım. Yuxudan ayılan
adamlar kimi gözlərimi ovuşdura-ovuşdura
qarşımdakı ikimərtəbəli binaya baxdım.
«İctimai təminat şöbəsi». Axı mən nə
üçün təzədən buraya
qayıtmışdım? Qıcı dayı məni burda
görsəydi, nə deyərdi? Qaçmaq lazım idi.
Mən
qaçırdım…
***
Nə
salam verdim, nə də papağımı
çıxartdım. Üstəlik, çörək yeməyinə
də baxmadım. Birbaş onun yanına girdim. Zavodun direktoru
buna görə əsla incimədi. Sakitcə mənə yer
göstərdi.
- Buyur,
oğul, əyləş, - dedi.
- Mən
işləmək istəyirəm.
- Əcəb
eləyirsən.
Direktor
ayağa durub əlimi sıxdı.
- Deməli,
sizin zavodda mənə görə iş…
- Bizim zavodda
«bayevoy» oğlanlar üçün həmişə iş
var.
Mən
sevincimdən durub qaçmaq istəyirdim.
-
Hansı kənddənsən bala!
-
Söyüdlüdənəm.
- Kimin
oğlusan?
- Səlimənin.
Mənim
bu sözümdən sonra əvvəlcə direktorun
dodağı qaçdı, sonra yavaş-yavaş nə
düşündüsə, bərkdən gülməyə
başladı.
- Deməli,
Səlimənin oğlusan, vay səni!..
Direktor pərt
olduğumu görüb, tez ciddiləşdi:
-
İncimə, oğul, ona gülürəm, - dedi, - yadıma
bir ayrı şey düşdü.
Direktorun
niyə güldüyünü mən birdən başa
düşdüm. Kimin oğlu olduğumu soruşanda mən gərək
atamın adını deyəydim. Elə bil ki, direktor da mənim
ürəyimdən keçəni bildi.
- Bala,
soruşanda ki, kimin oğlusan, atanın adını deyərlər.
- Axı,
- dedim, - siz mənim atamı tanımırsınız. Atam əsgər
gedib… Ölüb.
-
Ölüb?..
Direktor
gözlərini mənə zillədi. Elə bil ki, məni
indicə görürdü. Elə bil ki, mənimlə zarafat
eləməyinə peşman olmuşdu. Mən
özümü itirdim.
Sonra mənə
elə gəldi ki, direktor nə isə soruşmaq istəyir,
ancaq ürək eləmir. Buna görə də, vəziyyətdən
çıxmaq üçün lap bərkdən:
- Nəcəfin
oğluyam! – dedim və direktorun üzünə baxdım.
-
Hansı Nəcəfin? Olmaya bənna Nəcəfin oğlusan?
- Bəli…
Bu
sözdən sonra direktorun sifəti daha da ciddiləşdi,
papirosunu yandırıb, otaqda gəzinməyə
başladı.
- Mən
sənin atanı yaxşı tanıyıram, bala. Əvəzsiz
adam idi!
Mən nə
edəcəyimi bilmirdim. Durub gedimmi? Necə gedim? Anamın
yanına nə üzlə gedim? Nəhayət, var
gücümü toplayıb, bayaqdan məni
düşündürən şeyi demək istədim:
- Sizdə
qabaqcadan…
Dalısını
deyə bilmədim. Görünür, direktor heç bu
sözləri də eşitməmişdi. Mən onun fikirli
olduğundan istifadə elədim:
- Zavodda
işləməmişdən yüz manat avans almaq olarmı?
Maaş alanda çıxarlar, - dedim və qorxa-qorxa direktorun
üzünə baxdım.
O mənim
sözlərimi eşitməmişdi. Nə yaxşı ki,
eşitməmişdi!..
- Deməli,
Nəcəfin oğlusan?
- Hə.
- Bu zavodu
sənin atan tikib, oğul!..
O, stolun
üstündəki karandaşı götürüb yenə də
yerinə tulladı.
- Getmək
olarmı? – dedim. – Sabah gəlimmi?
Direktor
fikirli-fikirli:
- Hə,
olar, get, - dedi.
Getmək
istəmədən yavaş-yavaş qapıya tərəf
addımladım. Mənə elə gəlirdi ki, bu saat direktor
məni geri çağıracaq. Belə də oldu. Mən
qapıya çatmamış dalımca səsləndi:
- Hara
gedirsən? Deyəsən, bir ayrı sözün də
vardı… Gərək ki, pul istəyirdin…
Birdən-birə
cəsarətləndim.
- Hə, avans istəyirəm, - dedim. – Yüz manat olsa bəsdir. Evimizə şey-şüy almalıyam.
Elə bilirdim ki, direktor kassiri çağıracaq, ərizə yazılacaq. Mən bu yüz manatı alınca yüz yerə qaçmalı olacam. Ancaq belə olmadı.
Direktorun cibindən yüz manat pul çıxarıb verməyi ilə mənim bazara qaçmağım bir oldu.
Direktorun o biri sözlərini mən zavodun həyətində eşitdim.
- Səkkizdə burda ol! Kərimin şagirdi
olacaqsan. Səkkiz
yüz manat pul alacaqsan.
Yarım
saatın içində yüz manatın hamısını xərclədim.
Sonra evə qayıdırdım. Sevincimdən nə edəcəyimi
bilmirdim. Qaçırdım, tullanırdım,
fıştırıq çalırdım…
Zavodun
yanından keçəndə, istər-istəməz
dayandım: Bu hündür, bu böyük binanı
doğrudanmı mənim atam tikmişdi? Binaya baxa-baxa elə
bil birinci dəfə atamı gördüm. Kövrəldim.
Sonra xəlvətcə kəndin yolunda sevincimdən
hönkür-hönkür ağladım… Ömrümdə
birinci dəfə idi ki, mən atam üçün
ağlayırdım.
Kəndimizin
qəbiristanlığına çatanda artıq qaş
qaralmışdı. Naxır gəlmişdi. İnəklər,
buzovlar mələşirdi. Ömrümdə ilk dəfə qəbiristanlığı
qorxmadan keçdim, nənəmin başdaşının
üstünə bir xətt də çəkdim: «Nənə,
- dedim, - işə girmişəm. Eşidirsənmi, nənə,
işə girmişəm…»
Bu saat evə
çatacaqdım. Qapını açıb kişi kimi
içəri girəcəkdim. Əti sandığın
üstünə qoyacaqdım. Anam baxıb görəcəkdi
ki, bir girvənkə deyil, çoxdur. O, əvvəlcə
hirslənəcəkdi. Sonra mən hər şeyi
danışacaqdım. Anam sevinəcəkdi.
Ancaq belə
olmadı. Mən küçəmizə çatan kimi
anamı yolun başında gördüm. O dayanıb məni
gözləyirdi.
-
İndiyəcən harda qalmışdın, - dedi. Torbanı əlimdən
aldı…
…Sonra biz
evimizdə idik. Çırağımız yanırdı.
Samovarımız qaynamışdı. Anam hər ikimizə
çay tökdü. Mən anamın torbanı nə vaxt
açacağını gözləyirdim. İndicə anam
heyrətlənəcəkdi. «Əti niyə çox
almısan?» - deyəcəkdi.
- Evin
yıxılsın, bala, bu nədir?.. Bu nə
tütündür?..
Mən
hövlnak geri dönüb, torbaya baxdım. Qənd
tütünə, tütün lobyaya, lobya ətə
qarışmışdı. Xəcalətimdən nə edəcəyimi
bilmədim. Bütün sevincim bir andaca alt-üst oldu. Anam
gözlərini hələ də mənim üzümə zilləmişdi.
- Bu nə
tütündür, bala? Bunu sənə kim veribdir?
Mən
dinmədim. Anam da dinmədi.
Evimizdə
tam sakitlik idi. Uzaqda kimsə, nəsə oxuyurdu. Ay pəncərəmizdən
içəri düşmüşdü. Anam mənə
baxırdı, mən – taxçamızdakı tütün kisəsinə…
Kaspi.-2012.-8-10 dekabr.-S.16-17.