Doğmalaşan ögey ata

Məcid Məcidinin “Ata” filmi barədə...

Süjet

Atasını itirmiş Mehrulla şəhərə işləməyə gedib. Anası, bacıları üçün hədiyyələr alıb, evə aparmağa xeyli pul qazanıb və kəndə qayıdır. O, yolda maşından düşən kimi dostunun yanına gəlir. Dostundan aldığı ilk xəbər isə çox dəhşətli olur.

– Mehrulla, bilirsən, anan polis zabiti ilə evlənib.

Mehrulla hələ uşaq olduğuna görə (təxminən 14-15 yaş) anasının bu hərəkətini faciə kimi qarşılayır və əsəbiləşərək evə qaçır. Amma gəlib öz evlərini boş görür. Çünki polis rəisi Mehrullanın anasını və bacılarını öz evinə aparıb. Mehrulla anasını bağışlaya bilmir, çünki:

a) Anası atasının xatirələrinə xəyanət edib, başqa bir kişi ilə evlənib və bacılarını yad bir adamın qoltuğunda saxlayır.

b) Onlar illərdir yaşadıqları evlərini atıb polisin evinə köçüblər, bununla da Mehrullanın ata evi kimsəsiz xarabaya çevrilib.

Mehrulla hər vəchlə polisə – ögey atasına ziyan vurmaq, onu insan kimi məhv etmək haqqında düşünür. Mehrulla çoxlu pul gətirib polisin üzünə çırpır ki, anam bu pullara görə sənin olub, indi pullarını al və anamı geri qaytar. Polis onu evinə dəvət edir və təklif edir ki, Mehrulla da onlarla birgə qalsın.

Polis yaxşı insandır və Mehrullanın anasına və bacılarına öz ailəsi kimi baxır, onların qayğısına qalır. Mehrullanın bacısı ağır xəstə olanda həkimlərə çoxlu pul töküb onu sağaldır. Amma Mehrulla ona düşmən gözü ilə baxır.

Mehrulla uşaq iradəsinin diqtəsi ilə mübarizə aparır: həyətdə dərin təndir düzəldir, evlərini qaydaya salır ki, bacılarını qaçırdıb gətirib öz yanında saxlasın. Belə də olur. Onları təndirdə gizlədir. Amma mümkün olmur, polis gəlib qızları təndirdən çıxarıb aparır.

Mübarizəsi yarımçıq qalan Mehrulla gecə vaxtı gəlib polisin həyətindəki bütün gülləri kökündən qırır.

Mehrulla xəstələnir və anasıgil onu evinə aparırlar. Lakin Mehrulla bu dəfə polisə daha böyük ziyan vurmaq fikrinə düşür. Gecə vaxtı polisin tapançasını götürür və şəhərə qaçır. Polisin tapançası oğurlanıb deyə işdən çıxarmaq istəyirlər. O, möhlət istəyib şəhərə gəlir ki, tapançasını Mehrullanın əlindən alıb təhvil versin. Polis Mehrullanı tapır və tapançasını alır, özünün də kəndə gətirmək üçün qolunu qandallayır. Yolda polis su içərkən Mehrulla onun motosikletini götürüb qaçır. Polis dağ yolları ilə keçib onun qarşısına çıxır. Motosiklet xarab olur və onlar çöl-biyabanda qalırlar. Dəhşətli vəziyyət yaranır. Polis susuzluqdan və Günəşin gücündən tamam taqətdən düşür. Elə bir vəziyyət yaranır ki, polis oğlu qədər sevdiyi Mehrullaya yalvarır ki, “qaç, canını qurtar, mən bu istidə gedə bilməyəcəyəm, qoy ölüm”. Mehrullasa qaçmır, polis elə bir hala düşür ki, artıq ölmək üzrədir. Özündən gedən polisi min dürlü zülmlə sürüyə-sürüyə bir xeyli gətirən Mehrulla axır ki, vahəyə çatır və onun üzünə su vurur. Hər ikisi üzü üstə suya uzanırlar, amma özlərində deyillər. Özündə olmayan polisin, üzü üstə uzandığına görə cibindəki şəkil suya düşür və suyun üzü ilə yavaş-yavaş üzüqoylu suya uzanmış Mehrullaya sarı gəlir. Mehrulla uzanıqlı vəziyyətdə şəkli götürüb baxır, şəkildəki adamlar onun anası, bacıları və polisin özüdür. Film bu səhnə ilə sona çatır.

Filmin özəlliyi

Filmin özəlliyi ondadır ki, İran filmlərinə xas az aktyorla böyük ekran işi burada da öz həllini tapıb. Film demək olar ki, əsas qəhrəmanlardan ibarətdir. İran mentaliteti filmdə öz əksini çox yaxşı tapa bilib. Şərq xalqları dünya mədəniyyətinin dili ilə danışmaq bəhanəsi ilə filmlərinin çoxunu Avropa estetikası ilə çəkirlər, amma İran dünya film bazarına öz milli-mental dəyərləri ilə girir. Filmin rejissoru Məcid Məcidi daim Şərq meyarlarını üstün tutur, onun “İlahi rəng” və s. filmlərində də biz bu düşüncə sistemini görürük. Bu film kontekstiv filmdir. Hadisələr biryönlü elementlə açılır və bu element digər hissələrə çıxış qazanır. Mahiyyəti daha dəqiq çatdırmaq üçün seçilən bu üsul maraqlıdır. Sanki bütün İran həyatından bir ailəni götürüb, vahid fokusa yerləşdirib bütün diqqətini o ailənin taleyinə yönəldirsən. Əslində, bu, düşüncəni və sistemi dəqiqləşdirir və cəmiyyətə ötürülən mesaj da həmin ideoloji-estetik kanaldan süzülüb gedir.

Yozum...

Filmə ailə kontekstində yanaşsaq, məlum olacaq ki, bütün ögey atalar qəddar olmur və cəmiyyətin beynində mənfi personaj kimi yer alan ögey ata, əslində, fərqli də ola bilir. Yəni insana cəmiyyətin yaratdığı düşüncə varlığı kimi yox, fərd kimi yanaşmaq lazımdır.

Mehrulla və polis niyə məhz ikilikdə – baş-başa olanda bir-birini başa düşürlər? Çünki cəmiyyətdəki kənar gözlər insanların arasında daim sədd rolunu oynayır. Mehrullaya cəmiyyətin qınağı, anasının nəzəri belə polisi insan kimi çox istəməyə mane olur. Mehrulla polisin evində xəstə olanda anasını polislə bir yerdə görəndə fikirləşir ki, mən bu otaqda xəstəyəm, anamsa o biri otaqda polislə bir yatağa girir. Bir sözlə, Mehrullaya həm ürəyinin, həm də kənar nəzərlərin diqtəsi mane olur.

Onlar ən əlacsız vəziyyətdə bir-birini başa düşürlər. Bununla da: “İki bədbəxt bir yerdə xoşbəxtdir” ideyası gerçəkləşir, həyatiləşir. Vəziyyət Mehrullaya düşmən gözündə gördüyü insanı atası qədər sevdirməyə qadirdir. Situasiyanın diqtəsi Mehrullanın mənini açır.

P.S. Filmdə Məhəmməd Kasıbi, Pərivəş Nəzriyye, Həsən Saqidi kimi tanınmış aktyorlar yer alıblar. Ssenari müəllifləri Seyid Mehdi Şücai və Məcid Məcididir. Filmin musiqisini isə Məhəmmədrza Əliqulu yazıb.

Fərid Hüseyn

Kaspi.-2012.-7 fevral.-S.16.