Atam Bakıdan danışanda ürəyimiz tökülərdi...

Yaqub Zurufçu: “Sahib olduğumuz gözəl bir mədəniyyət var, amma dünyada reklamımız yoxdur”

Ayrılığın nə demək olduğunu hamımız yaxşı bilirik. Zaman-zaman bunu bizə elə gözəl yaşatdılar ki, Söhrab Tahir demiş, daha “çöpü də ikiyə bölmürük”. Bizim gözümüz qorxub ayrılıqdan.

Amma...

Amma bir “Ayrılıq” var ki, illərdir köz salar ürəyimizin başına. Ayrı qaldığımız həsrətin gözünün yaşını süzdürər... Kimi dindirsən Ayrılığın o biri cümləsini səninlə bərabər söylər. Sanki hər kəsin könlünə iz salıb, bağrının başında dilə gəlib bu nəğmə. “Ayrılığ”ı bizə bu qədər sevdirən biri var. Yaqub Zurufçu...

Söhbətimizə buyurun...

-Azərbaycan sizin üçün nə deməkdir?

-Azərbaycan mənim hər şeyim - şərəfim, heysyyətim, abır-həyamdır.

-Yaqub Zurufçunu Azərbaycan xalqı “Ayrılıq”la tanıdı, amma bəlkə də çoxları bilmir ki, Yaqub bəy çox gözəl musiqilərin bəstəkarıdır. Götürək elə “Dəniz”i...

- Hələ sözləri yox idi, bir də gördüm musiqisi dilimdən süzülür. Tez nota köçürdüm. “Dəniz” mahnısının musiqisi belə yazıldı. Melodiyanın beynimə gəlməyilə nota köçürməyim sadəcə iki-üç dəqiqə vaxtımı aldı. Sanki birdən ilham gəldi və musiqi öz-özünə dilimdən axmağa başladı. Rəhmətlik Nəbi Xəzri ilə görüşəndə bu musiqini dinlətdim və o, mənə bir şeirinin bu musiqiyə çox gözəl oturduğunu dedi. Kitabında o şeiri oxuyanda gördüm ki, burda həm oğlumun, həm də qızımın adları çəkilir. Beləcə musiqi ilə şeir bir-birini tamamladı.

Bilirsiniz, mənim bəstəkarlıq biliyim yoxdur, ona istedad lazımdır. Ancaq ilham gələndə ona dur demək olmur.

-Ümumiyyətlə, yaradıcı adamlarda Allahdan gələn bir RUH olur...

-Haqlısız. Bu cür yazılmış çox musiqilərim var. Mən bu dünyada olmayanda yəqin ki, həyat yoldaşım üzə çıxaracaq.

-Bu arada, xanımınız da azərbaycanlıdır, deyəsən...

-Azərbaycanın xüsusən qadınları həddindən atrıq yaxşıdır. Desəm ki, dünyada Azərbaycan qadınlarından yaxşı ailə ola bilməz, siz buna inanın. Mən bütün dünyanı dolaşmışam, bizim qadınlardan kişiyə dayaq, kişinin canından tikanlarını çıxaran, problemləri həll etməkdə yardımçı olan başqa xanım görməmişəm. Mən çox məmnunam bundan, çünki belə bir xoşbəxtlik mənə də qismət olub.

-Yaqub bəy , bir az keçmişə gedək...

-Bir az təvazödən uzaq da olsa deyəcəm, mən Azərbaycan üçün çox işlər görmüşəm. Bu, o, zamanlar idi ki, Azərbaycan od içində yanırdı. Bunu cəsarətlə deyə bilərəm, Azadlıq Hərəkatında iştirakımla düşünürəm ki, iynə ucu qədər də olsa mənim Azərbaycan müstəqilliyində haqqım var. Heydər Əliyev cənablarıyla da görüşəndə o dəfələrlə vurğuladı, dedi ki, “Yaqub, sən öz musiqilərinlə, çıxışlarınla xalqımıza mənəvi dəstək oldun. Dedilər ki, bir ifaçı gəlib Almaniyadan, xaricdən gəlib dəstək olur ”.

O zaman mən yeni-yeni tanınırdım və xalqın hörmətini qazanmışdım. Baxın, bu, mənim fəxrimdir. O günlərdə çıxışımla, iştirakımla Azadlıq Meydanında sözümü deyə bildim.

-Necə oldu İrandan getməyiniz?

-1980-cı illərdə İrandan çıxıb getdim. İran adlanan yerdəki dövlətlə yola gedə bilmədim. Orda musiqiyə imkanı verilmirdi, mən 23 yaşımda cavan bir oğlanıydım və oxumaq istəyirdim. Hələ o yaşda Azərbaycana gələndə üç min dənə xalq mahnısını əzbər bilirdim. Onu da deyim, bu məqamı heç bir yerdə dilimə almamışam, ilk dəfədir ki, “Kaspi” üçün deyirəm. Hətta Ağasəlim Abdullayevlə Amerikada konsert verəndə belə bir söhbətimiz də oldu. O məndən bu mahnıları hardan tapdığımı soruşdu. Cavab verdim ki, mən bunları Azərbaycan radiosunun Təbrizdə ölü dalğalarıyla yayımından dinləmişəm. İndi də deyəndə kövrəlirəm. Onların sözləri düz olmasa da, yazıb öyrənirdim. Təbrizdə yaşamaq üçün iranlı olmaq lazımdır. O dövrdə belə mən özümü bu hərəkatda iştiraka hazırlayırdım. Bu Allahın işiydi. Atam burda iyirmi beş il yaşamışdı və qayıdıb Təbrizdə evlənmişdi. Bakı deyəndə ağzımızın suyu axardı, “ata, Bakıdan de, Bakıdan danış” deyə israr edərdik. Atam da deyərdi, “elə qəşəng musiqi var orda, camaat elə qəşəngdi ki”. Bu o zamanın Azərbaycanıydı. İndi bir az bundan uzaqlaşmışıq, mənəvi baxımdan bir-birimizi itirmişik sanki. Atam danışanda ürəyim tökülərdi, görəsən Bakını görmək bizə qismət olacaqmı?

Üzümü tutdum Almaniyaya, orda “Ayrılıq” oxuyanda musiqi sənətindən bir neçə not bilirdim ki, onu da Təbrizdə öyrənmişdim. Nə not bilirdim, nə vokal oxumşdum, nə də solfec bilirdim. Mən “Ayrılığ”ı elə öz aləmimdən oxumuşdum. Almaniyada vokal müəllimlərim bu ifanı bəyəndilər və bu mahnı Azərbaycanda sevildi. Ordan Amerikaya getdim, Amerikanın bütün ştatlarında konsert verdim. Avropanın elə bir ünvanı yoxdur ki, mən Azərbaycan adını yaymayım. Bunu açıq ürəklə, fəxrlə eləmişəm. Nəhayət, 1989-cu ildə Azərbaycana gəldim və gördüm ki, ayrı yer mənə lazım deyil, gəldiyim yer düz yerdi. Mən neçə illər Avropada qalandan sonra döndüm Azərbaycana. Burda da problemlər var, hələ çox məqamlar yaxşılaşıb.

-Gördüyünüz problemlər nədir və bunlarla mübarizə yolu sizcə, necə olmalıdır?

-Hər azərbaycanlı vətəndaşının borcudur ki, Azərbaycanda problemlərin həlli üçün müsbət işlər görsün. Hamımız əl-ələ verib dövlətçiliyimizə dəstək olmalıyıq, problemlərə sinə gərməliyik. Biz özümüz bu problemləri qabartmalı və həllinə çalışmalıyıq. Çünki bunu bizim üçün heç kəs etməyəcək.

-Sizin Los-Ancelesdə Ququşla Azərbaycan mədəniyyətini təbliğ edən bir kanal açdığınız söyləndi...

-Xeyr, 1994-cü ildə 24 saatlıq bir İran kanalı açıldı, Amerikada. Ququş o zaman orda deyildi, o, yeddi-səkkiz ildir gedib Amerikaya. İran inqilabından sonra da o, İranda qalıb. O kanalda bizə iki saatlıq efir vaxtı verildi. Hər kəs kanal sahibini qınadı ki, 24 saatlıq da kanalmı olar? Amma o adamın özü də azərbaycanlı idi, Təbrizdən, adı da Əmir Şəcərə idi. O kanal hələ də fəaliyyət göstərir. Bunu cəsarətlə deyə bilərəm ki, o proqram Azərbaycan mədəniyyətinə çox böyük dəstək verdi. İndi isə həmin televiziyada və digər bir kanalda da həftədə iki efir saatını almışam və burda ancaq və ancaq Azərbaycan mədəniyyətindən söhbət gedir. Azərbaycanlılar məhvarələrdə “Türksat”a daha çox üstünlük verir, iranlılar isə “hotbird” istifadə edir ki, o kanalın tezlikləri məhz orda var. Biz Torontoda konsertimizi məhz orda gedən reklamlarımız sayəsində çox gözəl verdik. İnanırsız, Torontoda ən az yeddinci dəfəydi konsert verirdik, amma bu dəfə çox gözəl alındı. Ordakı səfirimiz Fərid bəy də Ottavadan konsertimizə gələrək bizə maddi-mənəvi dəstək oldu.

-Bir incəsənət xadiminin siyasi mövqeyi olmalıdırmı?

-Maraqlı sualdır. Mənə bu günəcən heç bu sualı verməmişdilər. Mənim fikrimə gəlincə, xanəndənin siyasi mövqeyi olmasa, o, gərək meydanı tərk eləsin. O getməlidir. Bir incəsənət adamı mütləq mütərəqqi biri olmalıdır. Siz mənim musiqilərimə diqqət eləsəniz, bunun şahidi olarsınız. Mütləq o tay, bu tay milli məsələmiz olmalıdır. Hətta Vahid Əziz mənim Azərbaycandan ailə qurmağımı da belə vurğulayıb:

Sən o taydan, mən bu taydan,

Könül doymaz aydan, nurdan. (Aynur xanımımın adıdır)

Sən Kürdənsən, mən Arazdan,

Elimizə qurban olum.

Bu məsələlərə diqqət etmək bizim borcumuzdur. Ola bilsin bu, kimlərinsə xoşuna gəlməsin. Biz, bizə gələn zülmlərin qarşısında durmalıyıq.

-Sizə İran dövlətinin münasibəti necədir?

-Mənim orada siyasi problemim yoxdur. 25-26 ildən sonra ilk dəfə ora getdim. Mənə maneçilik yaratmadılar və açıq ürəklə qəbul etdilər. Çox çalışdım ki, orada konsertimi təşkil edim. Çünki proqramımdan dolayı, azərbaycanlı, eləcə də fars pərəstişkarlarımız var. Amma konsertə izn vermədilər, məcbur olub geri döndüm. O zamandan bəri də mən İrana getməmişəm. bunu fəxrlə deməliyəm ki, bizim prezidentimiz mənə Azərbaycan vətəndaşlığını verdi. Bu, dünyanın ən böyük hədiyyəsi oldu. Nə Almaniyanın, nə Kanadanın, nə Amerikanın, nə də İranın. Mən bu pasportla fəxr edirəm, Amerika pasportumdan istifadə etmirəm, çünki Amerikaya nifrət edirəm. Amerika dünyanın bütün ölkələrindən qeyri-demokratik ölkədir. Bu mövzuda kimsə mənim fikirlərimi dəyişə bilməz.

-Necə bilirsiz, İranın qeyri-demokratik davranışlarını, ordakı azərbaycanlılara edilən zülmləri, haqsızlıqları, onlara hüquqların verilməməsini dünyaya çatdırmaq sizin də boynunuza düşməlidirmi?

-Gəlin, mən bunu mədəni baxımdan dəyərləndirim. Bizim o keçmiş şah dövründə də mədəni hüquqlarımız tam pozulmuşdu. Ona görə ki, nə musiqimiz azad idi, nə teatr var idi Təbrizdə. İndi də vəziyyət eynidir. Mən ancaq bunu İran dövlətinə sual edə bilərəm ki, burda bir şey yoxdur, hər kəs harda anadan olubsa, ora onun şəhəridir də. Ola bilməz ki, biri Təbrizdə anadan olub, farsca danışa. İmkan verin Təbrizdə Azərbaycan dilində danışsın, fars dilini də bilir, Tehrana gedəndə isə artıq İranın ən böyük ədəbi alimləri Azərbaycandandır.

-Necə ki Azərbaycanda hər millətin öz dil-din azadlığı var...

-Bəli. Mənim konsertimə imkan versəydilər, ordakı xalqımız da öz nümayəndəsini görərdi. Ona görə də təəssüf edirəm və arzu edərdim ki, bu vəziyyət günbəgün yaxşılaşsın. Mən başa düşə bilmirəm ki, İran niyə bunu qəbul etmək istəmir? İranın öz xarici işlər naziri deyir ki, “İranda 70% iranlılar türk dilində danışırlar”. İstərdim ki, xalqımıza hüquqlarını versin İran dövləti, bunu siyasiləşdirməsin. Mədəniyyətində, təhsilində bu öz əksini tapsın. Bunu Sovet imperiyası belə Azərbaycana etmədi.

-Yaqub bəy, bu gün Azərbaycan mədəniyyətinin yetərincə qorunmasından daha çox, yetərincə oğurlanması göz önündədir. Sanki bir xəzinədir, hər gələn əlini çalıb bir ovuc götürür, hardan götürdüyünü deməyə isə xəsislik edir. Bunun qarşısını almaq üçün sənətçilər nə etməlidir?

-Bunun üçün incəsənət xadimlərinin öz cəmiyyətləri olmalıdır. Amerikada belə bir cəmiyyətə üzvəm və hər ay müəyyən məbləğdə pul ödəyirəm. 3 milyon üzvü var, təkcə mən 20 ildir ora pul ödəyirəm. Dövlət bu cəmiyyəti yüksək səviyyədə tanıyır. Əgər mədəniyyətə hər hansı bir təcavüz olarsa, bu məsələni cəmiyyətlər tez həll edərlər. Təəssüf ki, belə bir qurum Azərbaycanda yoxdur.

Ayrı-ayrılıqda qurumlar ola bilər, amma bunlar birləşməli və hədəfə bir vurmalıdırlar. Bu təşkilat hər ölkədə bir nümayəndəsini saxlamalıdır. Orda konsertlərin təşkili, təbliğatıyla məşğul olmalıdır. Sahib olduğumuz gözəl bir mədəniyyət var, amma dünyada reklamımız yoxdur.

-Bizim başqa bir dərdimiz də var, bu gün Azərbaycanda öz mədəniyyətindən qaçıb Avropa mədəniyyətinə sığınma halları var. Axı, bizim insanımızı o mədəniyyətə çəkən nədir?

-Bu məni də narahat edən, hər gün dostlarımla, ailəmlə paylaşdığım dərdlərdəndir. Heydər Əliyev Fondu mədəniyyətə bu cür dəstək verir, bir yandan da ara musiqisi baş alıb gedir. Mən bunun necə olduğunu anlamıram. Axı bizim bir belə xanəndəyə ehtiyacımız yoxdur. Nədən bu qədər gözəl musiqilərimiz varkən Avropa melodiyalarıyla Azərbaycan sözlərinə yazılmış mahnıları səsləndirək? Bunlar bizim cavan uşaqları avropalaşdırır, pis yola çəkir, azərbaycançılıqdan çıxarır. Gənclərdə muğam anlayışı zəifdir. Mənə görə uşaq yeddi yaşında məktəbə başlayanda muğama da başlamalıdır. İnsanın beyninə 25 yaşda muğamı salmaq olmaz. Muğam ağır musiqidir. Ağacı yaşkən yönəltmək lazımdır. Muğam məktəbin ən önəmli dərslərindən biri olmalıdır.

-Bizə son sözünüz...

-“Kaspi” qəzeti çox oxunur. Sizə xüsusu təşəkkürüm var, sizlər və sizin kimilər Azərbaycana lazımsınız.

-Sizdən sonra...

-Təşəkkür edirəm!

Nigar İsfəndiyarqızı

Kaspi.-2012.-6 iyul.-S.11.