«Sosial şəbəkənin informasiyası xalq düşüncəsinə daha yaxındır»

Aslan Aslanov: «Dünya informasiya nəhənglərinin, o cümlədən bizi də narahat edən ən aktual mövzu ondan ibarətdir ki, artıq sosial şəbəkələr ənənəvi mediaya çox ciddi təsir göstərir»

Rusiyanın İTAR-TASS informasiya agentliyinin himayəsi ilə Moskvada Beynəlxalq Ticarət Mərkəzinin “Konqres” salonunda «Dünya mediası: XXI əsrin çağırışları» devizi altında Ümumdünya Media Sammiti keçirilib. Sammitin işində ölkəmizin aparıcı KİV-lərinin nümayəndələri də iştirak ediblər. Nümayəndə heyətinə başçılıq edən Azərbaycan Dövlət Teleqraf Agentliyinin – AzərTac-ın baş direktoru Aslan Aslanov «Kaspi»yə müsahibəsində sammitdə müzakirə olunan məsələlərdən, dünya mediasının qarşısında duran problemlərdən və Azərbaycan mediasının bugünkü vəziyyətindən söhbət açıb.

Ümumi vəziyyətdən çıxmağın yolları

- Aslan müəllim, Ümumdünya Media Sammitinin keçirilməsində məqsəd nə idi?

- Bir sıra beynəlxalq xəbər agentlikləri var ki, bu alyanslar dünya informasiya siyasətinin əsas istiqamətləri, faktların toplanması, xəbərin hazırlanması, yayılması, innovasiyalı texnologiyanın tətbiqi, əsrin çağırışları ilə əlaqədar qarşıya çıxan problemlər barədə ildə bir neçə dəfə yığışır və geniş müzakirələr aparırlar. Müəyyən təkliflər əsasında rəylər formalaşır və dünyanın ən nüfuzlu agentlikləri öz işlərini məhz bu istiqamətdə qurmağa çalışırlar. Bu alyanslardan biri Avropa Ölkələri Xəbər Agentlikləri Alyansıdır. Avropanın 30 ölkəsi burada birləşib. Bu alyansa qəbul olunmaq da çox çətindir. Onun ağır şərtləri var. Əvvəla, hər ölkədən bir agentlik bu şərtləri tam yerinə yetirdikdən və Avropa Xəbər Agentlikləri Alyansının bürosunda səs alandan sonra bu quruma qəbul oluna bilər. Burada Avropanın əsas ölkələri təmsil olunur. O cümlədən, AzərTac 2008-ci ildə dünya informasiya siyasətində mühüm rol oynayan bu alyansa qəbul olunub. 29 ölkədən 26-sı bizə səs verib. Onu da qeyd edim ki, keçmiş sovet respublikalarından yalnız Rusiyanın İTAR-TASS agentliyi və Ukraynanın UKRİNFORM agentliyi bu təşkilata üzvdür. İldə iki dəfə alyansın iclasları keçirilir. Avropa ölkələrinin informasiya agentlikləri burada toplaşaraq dünya informasiya siyasətinin qarşıdakı problemlərini ətraflı müzakirə edir və təcrübə mübadiləsi aparırlar. İkinci təşkilat isə Asiya və Sakit Okean Ölkələri İnformasiya Agentlikləri Alyansıdır. Bu təşkilat demək olar ki, Yer kürəsinin yarıdan çoxunu əhatə edir və burada dünyanın 33 ölkəsi təmsil olunur. 2004-cü ildə AzərTAc-da bu alyansa qəbul olunub. Mən iki dəfə dalbadal bu alyansın İdarə Heyətinə üzv seçilmişəm. Bundan başqa, Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv olan ölkələrin informasiya agentlikləri alyansı fəaliyyət göstərir və burda 14 ölkə birləşib. İki il bundan əvvəl bu təşkilatın Bakıda iclası keçirildi. Hazırda ona AzərTac sədrlik edir. O cümlədən, Türkdilli Ölkələrin Xəbər Agentlikləri Alyansına da uzun müddətdir AzərTac rəhbərlik edir. Heç bir agentlik qarşılaşdığı problemləri təkbaşına həll edə bilməz. O, mütləq müəyyən qurumlarda iştirak etməlidir ki, öz işini düzgün qura və dünya informasiya siyasətinə uyğunlaşdıra bilsin. 2009-cu ildə dünyanın ən nəhəng informasiya agentlikləri fikirləşdilər ki, daha yeni bir qurum lazımdır. Məsələn, Dünya İnformasiya Agentlikləri Konqresi fəaliyyətdə idi. Amma bu, özünü doğrultmadı. Onda dünyanın “Sinxua”, “Assoşieyted Press”, “Röyter”, «Kiodo» kimi nəhəng agentliklər yeni bir qurumun yaranması ilə bağlı təşəbbüs qaldırdılar. Elə bir qurum ki, orada dünya informasiya siyasətinə az-çox töhfə verməyi bacaran, onun işində iştirak edə bilən agentliklər bir yerə toplaşsın və 2-3 ildən bir medianın qarşıda duran qlobal problemləri ilə bağlı müzakirələr aparsınlar və ümumi vəziyyətdən çıxmağın yollarını araşdırsınlar. Ona görə də 2009-cu ildə Çin Xalq Respublikası təşəbbüsü öz çiyninə götürdü. Mən həmin tədbirə dəvət olunsam da, təəssüf ki, müəyyən səbəblərə görə iştirak edə bilmədim.

Bu il isə İTAR-TASS agentliyi təşəbbüs göstərərək, dünya sammitinin Moskvada keçirilməsini məsləhət bildi. Həmçinin təmsilçilərin dairəsi bir qədər genişləndirilirdi, beliklə, medianın bütün sahələri əhatə olundu. Dünyanın 102 ölkəsindən 300-dən çox mətbuat nümayəndəsi Moskvaya dəvət olundu və demək olar ki, dünya sammiti çox böyük uğurla başa çatdı. Mənimlə bərabər sammitdə «Trend» agentliyinin baş direktoru İlqar Hüseynov və «Azerbaydjanskie izvestiya» qəzetinin baş redaktoru Gülnarə xanım da orada iştirak etdi.

- Rusiyanın dövlət rəsmilərinin forumun işinə reaksiyası necə oldu?

- İTAR-TASS-ın baş direktoru, Ümumdünya Media Sammitinin prezidenti Vitali İqnatenko forumu açaraq Rusiya prezidenti Vladimir Putinin zirvə görüşünün iştirakçılarına ünvanlanan təbrik məktubunu oxudu. Rusiyanın baş naziri Dmitrii Medvedyevin təbrik məktubu da oxundu. O cümlədən, BMT-nin baş katibi Pan Gi Munun zirvə görüşü iştirakçılarını video müraciətlə təbrik etdi. Rusiya Dövlət Dumasının sədri Sergey Narışkin çıxışında KİV-lərin bu gününü və gələcəyini necə gördüyündən, həmin prosesdə parlamentarizmin əhəmiyyəti rolundan söz açdı və həmçinin jurnalistlərin suallarını cavablandırdı. Çinin «Sinxua» agentliyinin prezidenti Li Suntszyun, «Röyter» agentliyinin mətbuat üzrə prezidenti Syuzan Teylor Martin və başqaları forumda çıxış etdilər. Birinci gün dünya informasiyasını maraqlandıran bir sıra aktual məsələlər müzakirə edildi. İkinci gün isə iclası Mixail Qusman açdı. Yaponiyanın “Kiodo», Çinin «Sinxua» və s. agentliklərin baş direktorları çıxış etdilər. O cümlədən, mən özüm də çıxış etdim və suallara cavab verdim. Hesab edirəm ki, bu sammit bir daha göstərdi ki, regional xəbər alyansları ilə birlikdə Avropa Xəbər Agentlikləri Alyansı nə qədər mühüm, nüfuzlu olsalar da, hələ dünya informasiya siyasətinin qarşılaşdığı problemlərin tam həll olunmasında lazımi effekti tam verə bilmirlər. Dünya mediasının nəhəngləri də belə hesab edirlər ki, dünya sammiti davam etdirilməlidir. Heç olmasa, iki ildən bir dünya mediasının nəhəngləri bir yerə toplaşmalı və qarşıya çıxan bu cür problemlər müzakirə olunmalıdır. Problemlər isə xeyli çoxdur.

Qlobal problem

- Sammitdə müzakirə olunan əsas problemlər nədən ibarət idi?

- Bütövlükdə XXI əsrdə informasiyanı nə gözləyir? Bu sual hamını düşündürür. Dünya informasiya nəhənglərinin, o cümlədən də şəxsən bizi narahat edən ən aktual mövzu ondan ibarətdir ki, artıq sosial şəbəkələr ənənəvi mediaya çox ciddi təsir göstərir. Hətta, nəinki təsir göstərir, onu vurub sıradan çıxarmağa xeyli dərəcədə yaxınlaşır. Səbəb odur ki, insanlar innovasiya texnologiyalarının yeniliklərindən çox ağılla, dərrakə ilə istifadə edərək artıq özləri bir-birlərinə müxtəlif janrlı - həm görüntülü, həm səsli, həm də infoqrafik xəbərləri göndərir, özləri bir-birləri ilə xəbərləşirlər. Ənənəvi media bu operativlikdən xeyli geri qalır. Tutaq ki, cənab prezidentin “Qaradağ sement” zavodunun açılışında iştirak etməsi ilə bağlı xəbər AzərTac-ın müxbiri və ya istənilən ənənəvi medianın bir nümayəndəsi tərəfindən yazılır. Müxbir xəbəri yazaraq redaktora, o da öz növbəsində buraxılış redaktoruna verməlidir... Bu, xeyli dərəcədə vaxt aparır. Ancaq orada iştirak edən, ancaq heç bir jurnalist təhsili və jurnalistika ilə əlaqəsi olmayan bir adam hadisə baş verən kimi onunla bağlı bir cümləni Facebook-da yerləşdirəcək. Bu cümlə baş-ayaq olacaq və orada heç bir dil və üslub qaydalarına əməl olunmayacaq. Ancaq buradakı ən vacib olan fakt insanları cəlb edəcək. Bir dəqiqənin içərisində 4-5 min adam bu xəbərə baxacaq. AzərTac-ın və ya Azərbaycanda olan istənilən informasiya agentliyinin və yaxud elektron mətbuatın nümayəndəsinin buraxdığı xəbər isə gün ərzində özünə 1000-2000 oxucu toplamayacaq. Demək, bu prosesin qarşısını almaq mümkün deyil. Moskva sammiti də göstərdi ki, sadəcə reallıqla razılaşmaqla bərabər, əgər ənənəvi media təcili tədbirlər görməsə, innovasiyalı texnologiyaların imkanlarından yüksək, daha yaradıcı səviyyədə istifadə etməsə, onda bu mübarizədə əsaslı surətdə geri qalacaq və uduzacaq. Ən çox narahatlıq gətirən problem sosial şəbəkələrlə ənənəvi media arasındakı gərginliyi aradan qaldırmaqdır. Moskva sammitinin keçirilməsinin əsas məqsədlərindən biri məhz bu idi. Bu, çox qlobal problemdir.

Operativlik qeyri-adi dərəcədə sürətlənməlidir

- XXI əsrin digər çağırışları hansılardır?

- XXI əsrin başqa çağırışları da var. Elə çağırışlar var ki, onlar mütləq müzakirə olunmalı, fikir mübadiləsi aparılmalıdır. O cümlədən, medianın bazar məsələsi də, onun reklam məsələsi də çox böyük problemdir. Bütün bunlar Moskva sammitində ətraflı müzakirə olundu.

- Ənənəvi medianın mövqeyini necə qoruyub saxlamaq olar? Forumda problemin həlli ilə bağlı hansı təkliflər səsləndi?

- Əsas güc ondan ibarətdir ki, operativlik qeyri-adi dərəcədə sürətlənməlidir. Bunun üçün isə innovasiyalı texnologiyadan maksimum istifadə olunmalıdır. Əgər 10 il bundan əvvəl AzərTac-ın işlərinin xeyli hissəsi teletayp vasitəsilə görülürdüsə, 4-5 il bundan əvvələ qədər əsas məhsulumuzun buraxılmasında faks maşınları və elektron poçtlar rol oynayırdı. İndi daha yeni innovasiyalı texnologiyalardan istifadə olunmalıdır. Mən özüm də, o biri agentliklərin baş direktorları da çıxışlarında bildirdik ki, informasiyanın dəqiqliyi, operativliyi, ahəngdarlığı və dilin zənginliyinin qorunmasına əməl olunmasına çalışmalıyıq. Bu, əsas şərtlərdən biridir. Lakin sosial şəbəkələrdə buna nəzarət etmək mümkün deyil. Faktlar cəlbedici olsa da, onların dürüstlüyü tam təminat vermir. Halbuki artıq dünyanın ən nüfuzlu ölkələri – ABŞ da, Avropa ölkələri də bir az əvvəl öz siyasətini ənənəvi medianın əldə etdiyi informasiyaların üzərində qururdusa, indi hətta, dövlətlər özləri də sosial şəbəkələrin informasiyasına daha çox meyillidirlər.

- Səbəb nədir?

- Səbəb ondan ibarətdir ki, bu, xalqın içindən gəlir. Sosial şəbəkənin informasiyası xalq düşüncəsinə daha yaxındır. Bütün dərinliklərə vara bilir. Sosial şəbəkədə heç bir qadağa, heç bir redaksiya, kənar müdaxilə yoxdur, tam sərbəstlikdir. Yəni insanın ürəyində nə varsa - gözlə gördüyü, qulağı ilə eşitdiyi nə varsa ondan istifadə edir. Sadəcə, orada informasiya var. Bəs o informasiyanı necə götürməli? Bu informasiya dəqiq süzgəcdən keçirilməlidir. Ona görə də bir neçə il bundan əvvəl «Sinxua», «Assoşieyted Press», “Röyter, «Kiodo» agentlikləri sosial şəbəkələr şöbələri yaratmağa məcbur olublar. Azərbaycanda da informasiya siyasətləri ilə məşğul olan təşkilatlarda mütləq sosial şəbəkələrlə iş şöbələri yaradılmalıdır. Bu, elə bir sahədir ki, diqqətdən kənarda qala bilməz. Düzdür, o idarəolunmazdır, ancaq oradakı faktlardan istifadə çox vacibdir. Bir halda dünyanın nəhəng ölkələri öz siyasətlərini sosial şəbəkələr üzərində qurmağa nəinki meyillidirlər, hətta, bunu edirlərsə, onda başqa ölkələrdə də ənənəvi medianın təsir dairəsindən çıxmaq lazım gələcək. Başqa yol yoxdur. Ənənəvi media da çalışır ki, nə varsa obyektiv çatdıra bilsin. Amma sosial media bunu xeyli dərəcədə üstələyir. Yenə deyirəm, burada çox dəqiq süzgəc lazımdır. Sənə lazım olan informasiyanı seçib götürməli, informasiyanı yenidən yoxlamalısan. Hər halda rəsmi dövlət siyasəti ilə məşğul olan təşkilatlar ondan olduğu kimi istifadə edə bilməzlər. Lakin o, çox gözəl bir mənbədir, xammaldır. Ona görə də mən bir neçə ştatları ləğv etmişəm və onların əvəzinə yeni bir şöbə – sosial şəbəkələrlə iş şöbəsi yaratmışam.

-Siz sammitdəki çıxışınızda da internet KİV-lərin və sosial şəbəkələrin inteqrasiyasının daha da genişlənəcəyini və təkmilləşəcəyini qeyd etmisiniz. İnternet nəşrlərini KİV adlandırmaq olarmı?

Təranə Məhərrəmova

(Ardı var)

Kaspi.-2012.-11 iyul.-S.9.