İçimizdə rahatlıq, hüzur yoxdur

“Savalan” qrupunun bədii rəhbəri Novruz Novruzlu: “Nə qədər deyib-gülsək də, torpaqlar qayıtmayınca hüzurumuz da olmayacaq”

...TRT kanalının Azərbaycanda yeni yayımlandığı vaxtlarda kanalın efirində hər həftə “Haftanın yıldızı” adlı bir proqram verilirdi. Təsadüfdən bizim izlədiyimiz yayımın qonağı Fatih Kısaparmak idi. İlk dəfə görürdüm və atam elə bir kövrəkliklə izləyirdi ki, ona qoşulub mən də bardaş qurdum televizorun qarşısında. Və...

...və mənim dünyam Türkü Baba Fatihin “...anam qarabağlıdır, indi sizə onun dilindən eşitdiyim bir “qadanalım” türküsü oxuyacam” sözləri ilə dəyişdi. Anladım ki, içimdəki narahatlığım bu türkülərdəki İÇdə gizlidir. Bir də məni bağrına basan, gözləri yaş dolu atamın “...anam, bax biz buyuq” kəlməsində.

Mən artıq heç bir ifaçıya həsəd aparmıram. Çünki bu gün Azərbaycanda bu İÇə sahib “Savalan” Mistik Musiqili Qrupu var!

Nə xoşbəxt bizə ki, bizimdilər!

Nə xoşbəxt bizə ki, Tanrı dərgahına günahkar olaraq getməyəcəyik!

Və nə xoşbəxt mənə ki, bu gün elə o gündəki kimi onların lap yaxınlığında bardaş qurub, gözlərim dolu-dolu izləyə, RUHUM dolusu dinləyə bilirəm!

- Nədən başlayaq, Novruz bəy?

- Ürəyin nədən istəyir.

- Ürəyimin istədiyi o dünyadan danışdırmaqdır sizi. Gəlin, oxucuları da o dünyaya götürək...

- Onda yolun başlanğıcından başlayaq. Əslində, o dünyanın gözəlliyi onun qapalılığında, sirliliyindədir.

Gəlişdəki məqsəd bütün bu yaşadığımız mühitdə, bu sürət əsrində, səs-küydə sənətindən, peşəsindən, adından-sanından, pul-parasından, yoxsulluğundan asılı olmayaraq ÖZünü axtarmaqdır. Bizim musiqi dünyamız da bir az ora yaxın olduğundan özümüzü xoşbəxt adlandıra bilərik. Mövlana həzrətlərinin belə bir sözü var, deyir “musiqi Allaha ən yaxın yoldur”. Çünki gözəl niyyətlə, gözəl düşüncəylə oxuyanda özün-ÖZündə olursan, ÖZündə olmağın fərqində olursan.

- O dünya ilə bu dünyada yaşamaq çoxmu çətindir?

- Deməzdim, çünki Allah nəyi yaradıbsa gözəl yaradıb. Baxılan yer önəmlidir. İnsan hardan baxır, hardan qəbul edir. Yunus Əmrə demişkən:

Dərdimə dərman arardım,

Dərdim mənə dərman imiş...

Bədbin notlara düşmək istəməzdim, amma istər-istəməz elə bir zamanda yaşayırıq ki, hardasa dəyərlər aşılanır. Ucuzlaşıb. Bu halda da önəmli olan insanın ÖZüdür. Əgər özü-ÖZünu tərk etməsə insanı ÖZündən kimsə ala bilməz. Önəmli olan hər hansı şəraitdən, mühitdən asılı olmayaraq ÖZündə olmağa çalışmaqdır. Çünki bu qısa zamanda bizə qalan məhz odur.

- İnsanı Özündən nə çıxara bilər?

- Özündən başqa heç nə. Nə edə bilərsə ancaq özü edə bilər, hər mənada. İstər düşüncələrində, niyyətində işıqlı dünya yaradıb cənnət yaşayar, istəməzsə əksinə. Aqillər deyir, ÖZünü bilən NƏFSini bilir. Çünki bütün gedən yollar ÖZdən keçir. İnsan hardan baxır, nə düşünür, niyyəti nədir, ondan başqa bir şey deyil. Aqillər nahaq deməyib ki, bax baxışına, al alışına... Ona görə nə qədər gözəl yerdən baxıb, gözəl yerdən düşünsək, həyatımız da bir o qədər gözəl olur.

- Belə çıxır ki, pula xidmət edənlərin ruhu yoxdur...

- O da niyyətə bağlıdır. Əldə olan silah HAQQa da xidmət edə bilər, şərə də. Seçimini edən kainatın uca, ali, mükəmməl yaradıcısı olan insandır. Önəmli olan pula qarşı münasibətdə fərd olaraq o adamın kim olduğudur. Nə gözəldir, Allahın verdiyi o maddiyyatla xalqa, xeyirə, insanlığa xidmət edəsən. Deyirlər ki, pul qazanmaq çox vacibdir, o halda ki, pul başınızda yox, cibinizdə olsun. İndiki zamanda insan ÖZündədirsə, Allah ona yol açıbsa, daha çox torpağına, millətinə, sənətə, insanlara yardımda olsa, İÇi daha hüzurlu, daha rahat olar. Bu pulla o pulun dəyərindən çox xeyir verə, daha gözəl işlər görə bilər.

- Qrupun nə kimi yenilikləri var?

- Hazırda bizim çox dəyərli, vətənini, millətini sevən bir bacımızın sözlərinə musiqilər hazırlayırıq. Deyirlər ki, ürək yanmasa, gözdən yaş çıxmaz. O şeirləri də ruhdan, könüldən, İÇdən gələn, səmimi olduğuna görə sevdik və “Savalan” ruhunda musiqilər hazırlamağa qərar verdik. Təəssüflər olsun ki, bizdə İÇi, ÖZü olan adam çox azdır. Daha sonra Almas İldırımın “Qara dastan” əsərini işləmək niyyətimiz var. İnşallah qismət olsa xarici ölkələrə səfərlərimiz gözlənilir. İşləyirik, çalışırıq, uzun, incə bir yolda yavaş-yavaş yürüyürük.

- Bizim bəzi dindarlar iddia edirlər ki, insanı özündən alıb aparan hər şey şeytan əməlidir...

- Mən heç istəmərəm o yerə düşək. Hərə öz düşüncəsini deyir. Belə götürəndə Quran da avazla oxunur, uşaq dünyaya gələndə uşağın ağlamasının özü də avazdır. Bütün dünyanın qəbul elədiyi Mövlana həzrətlərinin özü də bir neçə alətdə ifa edib. Tanrıya şükür ki, onu ziyarət eləmək bizə də qismət oldu. O musiqi əgər insanın ruhuna qulluq edirsə, burada şeytanın varlığından söhbət gedə bilməz. Düzdür, Quranda deyilir, “mən sizə şah damarınızdan da yaxınam, şeytan damarınızda dolaşır”. Yəni şeytan da, mələk də bizdədir, baxır biz hardayıq. HAQQdan baxarıqsa musiqimiz Allaha qulluq edər, insanların könlünü-ruhunu oxşayar. Bütün əməllər niyyətinə görə dəyərlənir, yetər ki, niyyət gözəl olsun.

- Hal-hazırda harda çalışırsız?

- Opera və Balet Teatrında, eyni zamanda radio-televiziyanın Cahangir Cahangirov adına xor kollektivində fəaliyyət göstərirəm. Əsas gücümüz isə qrupdadır. Özümüzü ÖZümüzdə hiss elədiyimiz, tamlaşdığımız yerdir “Savalan”qrupu.

- Savalan qrupu dilimizi yaxşı bilməyən dünya dövlətlərində, ələlxüsus Türkiyədə çox yüksək şəkildə qarşılanır, amma ölkəmizdə qrupa münasibət istənilən səviyyədə deyil. Maraqlıdır, sizi sevən ya sonuna qədər sevir, tanımayanın da ümumiyyətlə heç bu janr haqqında anlayışı yoxdur. Bu, təbliğatınızın zəif olmasındanmı qaynaqlanır, ya sizin janrmı fərqlidir?

- Deyərdim ki, burda dəyərlərin təsiri var. Mən millətimi həddindən artıq çox istəyirəm. Qəribədir, elə bil bir az zövqümüz aşağı düşüb. Bu qədər acılar yaşamaq hardasa yorub bəlkə də. Bir misal çəkim, Türkiyədə insanlar xor musiqisini saatlarla, çox sakit oturub dinləyə bilirlər. Bax, bizim içimizdə o rahatçılıq, hüzur yoxdur.

Deyirlər musiqi cismə və mənəviyyata qulluq edir. Biz bunu səhv salmışıq, daha çox cismə qulluq edən oyun havaları, altı-səkkiz ritmdə yazılan musiqilər baş alıb gedir. Bu halda da bizim musiqilər sakit musiqi, İÇə xidmət edən musiqi olduğundan bir az arxa planda qalır. Bəlkə dinləyicidən də çox şey asılıdır.

- Sizə görə aktyorun, ifaçının, incəsənət adamının, ümumiyyətlə mədəniyyət sahəsində çalışanların şəxsiyyət olmağının bir önəmi varmı? Sirr deyil ki, bu gün Azərbaycan mədəniyyətində şəxsiyyət olmayanların bolluğu yaranıb...

- Şəxsiyyət olmaq hər kəs üçün, ələlxüsus da incəsənət adamı üçün çox vacibdir. Çünki istər-istəməz insanların içərisində görünür, efirdən izlənir, onun dediyi hər bir söz, hər bir düşüncə hökmən insanlara təsir edir. Sənət adamı mənəvi cəhətdən, elmi cəhətdən və digər istiqamətlərdə mütləq öz üzərində işləməlidir.

- İddia edirlər ki, bu kütləvi cılızlaşmanın qarşısını almaq üçün sizin kimi sənət adamlarının üzərinə çox iş düşür. Necə düşünürsüz, sizmi bunun qarşısını almaq üçün çalışmalısınız, yoxsa sizin üçün imkanlarmı yaradılmalıdır?

- Biz heç kimin işinə qarışmırıq. Bu üslubu sevmişik və ifa edirik. Amma gerçəklik budur, istər-istəməz hər şey maddiyyatdan keçir. Onların toyda-düyündə qazandıqları pullarla özlərini reklam etdirmək gücləri olur. Üzdə olduqlarından sponsorlar da tapılır. Bizim mövzu isə həssas insanlara, özünü bilmək istəyən insanlara aiddir. Mən belə düşünürəm.

- Muğam ifaçısı deyilsiz, amma qavalla oxuyursuz...

- (gülür) Vallah, qavalla oxumuruq, qrup yarananda on nəfərdən çox musiqiçi vardı, onun üçü ritm ifaçısı idi. Sonra o qrup müəyyən səbəblərdən çox yaşamadı. Biz yenidən iki-üç nəfər yığıldıq ruhumuzu bölüşməyə və mən məcbur oldum dəfi özüm çalam, eyni zamanda ritm tutam. Əvvəlcə dəf yox, davul çalırdım. Daha sonra dəfə keçdim. Burda alətin əsas məqsədi ritmi tutmaqdır.

- Sizin qrupda saz olmasa olmaz. Niyə?

- Əslində ney də olmasa olmaz. Amma çox təəssüf ki, Cavad gedəndən sonra neysiz qaldıq. Azərbaycanda, səhv eləmirəmsə, yaxşı ney calan hələ ki yoxdur. İnşallah olacaq.

Bilirsizmi, musiqinin ruhuna uyğun alətlər olmalıdır. Bizim musiqilər də onsuz alınmaz. Sazın səsində çox böyük hikmət, çox böyük güc var. Nə qədər yorğun olursan ol, o səsi eşidən kimi ruhun təzələnir.

- Sizi güclə oxutmaq olarmı? Özünüzün oxumaq istəmədiyiniz bir vaxtda...

- Əgər dinləyicilər həssasdırsa orda oxumaq olar. O elə bir şeydir ki, qarşında oturan tamaşaçı ilə mənəvi alış-verişdə olursan, bəzən tamaşaçılar arasında dörd-beş adamın sənə olan münasibəti oxumağa güc, hal verir.

- Novruz bəy, otuz ilə yaxındır ki, Operadasız. Belə bir sual verim. Sizi öz üslubunuzda, sənətin zirvəsində görən tamaşaçı gəlir “Leyli-Məcnun”da sıradan bir rolda görür. Bu təzad deyilmi?

- Biz elə sıradan biriyik. Elə bilirəm, Opera məni balansda saxlayır. Bəzən adam özünü bir şey zənn edib çaşa bilər, bu mənada mənə kömək edir.

- “Sənsiz”i nə vaxt oxumağı düşünürsüz?

- Hal-hazırda gözəl bir konsert proqramı üzərində çalışırıq. Repertuarımızda bizim gözəl musiqilərimizdən də olacaq. Və təbii “Sənsiz” də.

- “Leyli-Məcnun”u sizin janrda oxumaq olarmı? Sizin təbinizlə...

- Olar. “Leyli-Məcnun” sırf təsəvvüfdür. Biz onu indiyə qədər istənilən şəkildə açmamışıq. “Leyli-Məcnun” “Romeo-Cülyetta”dan qat-qat güclü əsərdir. Tam başqa üslubda işləyib, dünyanı gəzmək olar “Leyli-Məcnun”la və şoka salmaq olar hamını. Çünki dünya hər şeydən yorulub, özünə dönməyə can atır..

- Bəs necə bu üsluba salmaq olar?

- Bu, artıq rejissor işidir. Bir az böyük çıxmasın, bizim ruhumuz zatən odur. Məcnunun Leyliyə çatması əslində HAQQ-a çatmasıdır, ÖZünə qovuşmasıdır. Leyli bir bəhanədir. Ona görə bu fəlsəfəni dərindən bilən rejissor zamanı nəzərə almalıdır. Məsələn, indi sufizm dünyada çox sevilir, çünki nə qədər İslamı terrorçu kimi göstərməyə çalışsalar da, Mövlana var, Şəms var, Füzuli var, Aşıq Veysəl var, Pir Sultan Abdal var, Yunis Əmrə var, Nəsimi və coxları var ki, bunlara görə dünya sufizmi qəbul edir və sevir. Baxır görür ki, burda ancaq Allaha sevgidən, insanın ucalığından, dəyərindən söhbət gedir. “Leyli-Məcnun”a məhz bu yöndən baxıb, yeni bir nəfəslə dünyanı şoka salmaq olar.

- Niyə incəsənətdə xarakterdən uzaqlaşma halları çoxalıb?

- O təkcə bizdə deyil, bütün dünyada baş verir. İnsan özünü anlamaq istəmir, bundan qorxur. Bəlkə də ÖZündən o qədər uzaq düşüb ki, bu məsafə onu qorxudur.

- Onda niyə cılızlığa sığınır? Daha böyük şeylər yoxdurmu? Elə sufiliyə sığınsın da...

- Ora sığınmaq üçün könül lazımdır sevgi, istək lazımdır.

- “Savalan”ın istəyi nədir?

- İnsanlar içi mən qarışıq, insan olmanın fərqində olmalıdır. Gəlişdəki məna, məqsəd önəmlidir. Çünki Allah insanı çox uca varlıq yaradıb. Kainatın sultanı kimi xəlq edib. İstəyimiz odur ki, gözəl, hüzurlu, dəyərli bir toplum olsun.

Bu günlərdə Şuşanın işğalı gününü qeyd elədik yenə. Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin, ruhları şad olsun, ruhları bizə kömək olsun. Mən bir məqamı vurğulamaq istəyirəm, televizorda bu cür əlamətdar günlərdə ağlaşma qurulur. Bütün hallarda tərəfdarı deyiləm. Ağlaşma bir il olar və bitər. Şəhidlik ən yüksək məqamdır, şəhidin bədənindən çıxan bir damla qandan bütün günahları bağışlanır. Şəhidlik uca məqamdır.

Hərdən zarafatla deyirəm ki, onlar bizə baxıb ağlayırlar, biz onların nəyinə ağlayırıq? Mən bunun tərəfində deyiləm. Allah bizim şəhidlərimizin ruhu hörmətinə bizə kömək olsun, torpaqlarımızı geri qaytaraq, çünki biz nə qədər deyib-gülsək də, torpaqlar qayıtmayınca hüzurumuz da olmayacaq. Gözəl, bir-birinə dəyər verən toplumda yaşamaq həmişə arzum olub. Bir-birimizə dəyər verə bilək, bir-birimizi sevək. Hərə öz işində vicdanlı, səmimi olsun. Məsələn deyək ki, bizi dinləyən bir az da olsun rahat olursa, içində-ruhunda bir hüzur olursa, deməli, dünyanın ən xoşbəxt bəndələriyik.

Nigar İsfəndiyarqızı

Kaspi.-2012.- 1 iyun.-S.11.