Uşaq ölümlərinə səbəb nədir?

Baş pediator bildirir ki, uşaq ölümünə təsir edən faktorlar arasında səhiyyə xidməti 5-ci, 6-cı yeri tutur

BMT-nin Uşaq Təşkilatı (UNİCEF) “2012-ci ildə dünyada uşaqların vəziyyəti” adlı ənənəvi illik hesabatını açıqlayıb. Hesabatda bütün ölkələr üzrə uşaqların təhsil almaq səviyyəsinə dair statistika ilə yanaşı, uşaqların normal həyatının əsas ölçü vahidlərindən biri, 5 yaşına kimi uşaq ölümünün səviyyəsi də yer alıb. Azərbaycan bu göstəriciyə görə 193 ölkə sırasında 63-cü yeri tutub.

Hesabatda göstərilir ki, Azərbaycan əhalisinin (9188000 nəfər) 2 milyon 432 min nəfərini 18 yaşadək gənclər, 795 min nəfərini 5 yaşadək uşaqlar təşkil edir. 1990-2010-cu illərdə əhalinin illik artım səviyyəsi 1,2 faiz təşkil edib, 2010-2030-cu illər üçün müəyyənləşən proqnozlara görə, bu rəqəm 0,8 faiz təşkil edəcək. Hər il Azərbaycanda orta hesabla 182 min uşaq anadan olur, 5 yaşadək ölən uşaqların sayı 9 min nəfərə çatır.

UNİCEF-in hesabatının nə dərəcədə düzgünlüyünü öyrənmək üçün əməkdar elm xadimi, baş pediator Nəsib Quliyevlə əlaqə saxladıq. Vaxt azlığına görə ətraflı danışa bilməyən və mətbuatda getmiş fikirlərindən istifadə etməyimizi məsləhət görən N.Quliyevin sözlərinə görə, beynəlxalq təşkilatların uşaq ölümü ilə bağlı hesabatları real statistikaya əsaslanmır: “Dövlət statistikasının göstəricilərindən məlum olur ki, əgər 1992-1993-cü illərdə Azərbaycanda diri doğulan hər min nəfər uşaqdan 1 yaşına çatanadək 28 nəfəri, 36-37 nəfəri isə 5 yaşına çatanadək tələf olurdusa, 2010-cu ildə diri doğulan uşaqlar arasında ölümün sayı hər min nəfərə 10,2 promilli olub. 5 yaşına qədər olan uşaqlar arasında isə ölüm halı hər min nəfərə 15-17 arasındadır. Göründüyü kimi, beynəlxalq təşkilatların açıqladığı statistika, Azərbaycanın rəsmi dövlət qurumlarının elan etdiyi rəqəmlərdən iki dəfə artıqdır. Ümumilikdə yanaşdıqda, 1992-ci ildən bu yana Azərbaycanda uşaq ölümü 3 dəfəyə yaxın azalıb. Ancaq bu bizə heç zaman rahatlıq gətirməməlidir. Biz bu göstəricilərə görə, dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrinə çatmaq arzusundayıq. Bu uğurlara nail olunmasında isə hər şeydən əvvəl əhali arasında yoxsulluğun azaldılması, iqtisadi yüksəliş və inkişaf, ölkədə aparılan çox uğurlu sosial-iqtisadi siyasət aparıcı yer tutur. Çünki artıq Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı çoxdan elan edib ki, uşaq ölümünə təsir edən faktorlar arasında səhiyyə xidməti 5-ci, 6-cı yeri tutur. Yəni ondan öndə daha da vacib olan faktorlar var. Belə ki, uşaq ölümünə ən birinci təsir edən amil iqtisadi faktordur”.

Onun sözlərinə görə, belə hesabatlarda ölkələr üzrə rəqəmlər tamamilə fərqli olur. Dövlətin rəsmi statistikası bir cür məlumat verir, həmin təşkilatların statistikası başqa cür: “Yəni təşkilat olaraq onların da öz maraqları var. Axı BMT nə vaxt gəlib Azərbaycanda həmin statistikanı aparıb? Həmin təşkilatlar adətən bütövlükdə ölkə üzrə deyil, 1000 nəfər arasında sorğu aparır, sonra da alınan nəticəni əhalinin ümumi sayına vurub hesablayır, müəyyən rəqəm əldə edirlər. Bizim dövlətin rəsmi statistikasında isə tamamilə başqa rəqəmlər əks olunub”.

“Himayədar” Humanitar Tərəqqi İctimai Birliyinin sədri Himayət Rizvanqızı Azərbaycandakı uşaq ölümlərinin birinci səbəbini yerlərdə tibb məntəqələrinin kifayət qədər olmamağında görür: “Xüsusən ucqar yerlərdə qadınların ilkin səhiyyə xidmətlərinə çıxışları çox zəifdir. Bir çox yaşayış yerlərində, ümumiyyətlə, tibb məntəqələri yoxdur. Bizim uşaq ölümləri ilə bağlı 2010-cu ildə QHT Şurası ilə birgə təkrar monitorinqimiz oldu. Nəticədə isə məlum oldu ki, hələ də bir çox yerlərdə tibb məntəqəsi yoxdur, yaxud da təmirsiz və yararsız haldadır. Uşaq ölümlərinin də birinci səbəbi tibb məntəqələrinin hamını əhatə eləməməsidir. Bu sahədə, xüsusən dağlıq yerlərdə böyük çətinliklər yaranır. Bakı da daxil olmaqla, bir çox şəhərlərdə keçirdiyimiz monitorinq zamanı məlum oldu ki, təkcə Qubanın 44 kəndində tibb məntəqəsi yoxdur. Bu araşdırma həmçinin rəsmi statistika ilə tutuşdurulmuşdu. Məlum oldu ki, o kəndlərin əksəriyyəti dağ kəndləridir və tibbi xidmətdən məhrumdurlar.

H.Rizvanqızı qeyd etdi ki, rayonlardakı mövcud tibb məntəqələrinin çoxunda da xidmət keyfiyyəti çox aşağıdır: “Ona görə də sonda bu cür rəqəmlər meydana çıxır. Bizdə əhalinin maarifləndirilməsi işi də çox zəif aparılır. Misal üçün, qadınlarımız bilmirlər ki, hamiləlik dözvründə neçə dəfə həkimə müraciət etməlidir və s”

Qeyd edək ki, UNİCEF-in “2012-ci ildə dünyada uşaqların vəziyyəti” adlı ənənəvi illik hesabatında dünyada 5 yaşadək uşaq ölümünün səviyyəsinə görə ilk yerləri Somali, Mali, Burkino-Faso və Çad tutur. Uşaq ölümünün ən aşağı səviyyədə olduğu ölkələr isə İslandiya, Lixtenşteyn və San-Marinodur.

Elgün Mənsimov

Kaspi.-2012.-1 mart.-S.8.