Hər gün yazıçının günüdür

Qələm əhli hesab edir ki, yazıçı yazanda onun bayramıdır. Bu baxımdan bu bayramı qeyd etməyə məxsusi ehtiyac yoxdur

Sabah Ümumdünya Yazıçılar Günüdür. Maraqlı tarixi olan bayram 1921-ci ildə PEN-klub (bu ad ingiliscə üç sözün - poets (şair), essayists (oçerkçi) və nvelists (novella, roman müəllifi) - ilk hərflərindən yaranan qısaltmadır” qeyd olunmağa başlayıb. 1923-cü ildə isə Londonda PEN-klubun ilk beynəlxalq konqresi keçirilib. 1986-cı il yanvarın 12-dən 18-dək artıq PEN-klubun sayca 48-ci beynəlxalq konqresi baş tutub. Məhz həmin konqresin iştirakçıları mart ayının 3-ün «Yazıçının Ümumdünya Sülh Günü» elan edilməsi barədə qərar qəbul ediblər. Həmin vaxtadək artıq dünyanın yüzdən çox ölkəsində PEN-mərkəzləri fəaliyyət göstərirdi.

Bizim günlərdə, bir sıra ölkələrdə bu bayram sadəcə, «Yazıçı günü» adlanır və bir növ daha çox fərqlənmiş ədibləri təbrik etmək və mükafatlandırmaq üçün münasib gün kimi qeyd olunur.

Bayramı keçirməkdə məqsəd «Dördüncü hakimiyyət”in - demokratik mətbuatın mənfi aspektlərinə qarşı çıxmağa, yalan yazılara, məqsədli təhriflərə, faktların bilərəkdən saxtalaşdırılmasına, yaxud siyasi, qrup və şəxsi maraqlar naminə gerçəyin vicdansızcasına yozulmasına yol verməməyə çağıran peşə bayramıdır.

Ancaq qəribədir ki, dünyanın qeyd etdiyi bu bayram bizim ölkəmizdə ümumiyyətlə, yada düşmür. Daha doğrusu, indiyə qədər qeyd olunmayıb. Hətta yazıçılarımızın çoxu belə bir bayramın mövcudluğundan xəbərsizdirlər.

Qeyd edək ki, eyni adlı təşkilat – PEN klub bizim ölkəmizdə də yaradılıb. Üzvləri də kifayət qədər tanınmış adamlardır. Maraqlıdır, eyniadlı klubun fəaliyyəti nə yerdədir? Həmkarlarının qeyd etdikləri bayrama qoşulurlarmı?

Bayramı qeyd etmək yaxşıdır, ancaq...

PEN klubun vitse-prezidenti, Əməkdar İncəsənət xadimi Natiq Rəsulzadə hesab edir ki, “Yazıçılar günü”nü qeyd etmək düzgün deyil. Onun fikrincə, yazıçılıq fərqli peşədir və yazıçıların bayramı başqa peşə bayramları kimi qeyd edilməməlidir: «Əlbəttə, bayramı qeyd etmək yaxşıdır, ancaq “Yazıçılar günü”nün qeyd edilməsi mənə bir qədər qəribə gəlir. Yazıçı fərdi olmalıdır. Hətta, bir çox ölkələrdə Yazıçılar İttifaqı yoxdur. Bircə sovet dövründən qalan Yazıçılar İttifaqları fəaliyyət göstərir. Amma Yazıçılar Birliyinin əsas funksiyası ondan ibarət olmalıdır ki, o, Həmkarlar Təşkilatı kimi fəaliyyət göstərsin. Bu baxımdan Yazıçılar İttifaqları və PEN klub çox zəruridir». N.Rəsulzadə Avropa ölkələrində «Yazıçılar günü»nün qeyd edilməsinin fərdi xarakter daşıdığını bildirib: «Olsun ki, həmin ölkələrdə PEN klub eyni vaxtda 10-15 yazıçının nəşr olunan kitabını qeyd edir. Ancaq həmin günü Yeni il, Novruz bayramı səviyyəsində qeyd olunmasının tərəfdarı deyiləm».

Yazıçı ölkəmizdə fəaliyyətdə olan PEN klubun fəaliyyətinə toxunaraq bildirib ki, bu təşkilat keçən il yaradılıb və prezidenti postuna Çingiz Abdullayev seçilib. Bütün dünyada fəaliyyət göstərən PEN klubun məqsəd və vəzifələri bizdə də hədəf götürülüb. “İstəyirik ki, xüsusən Azərbaycan gəncliyi üçün əhəmiyyətli olan kitablar dərc edək. Bu gün dünyada çox məşhur olan bestsellerlər var. Bütün dünya ölkələrində həmin kitablar oxunur. O kitabların Azərbaycan dilində tərcüməsi yoxdur. Biz ilk növbədə qarşımıza məqsəd qoymuşuq ki, dünyada məşhur olan kitabları Azərbaycan oxucusuna çatdıraq». N.Rəsulzadənin sözlərinə görə, PEN klubun digər məqsədi Azərbaycan yazıçılarını dünya ölkələrində tanıtdırmaqdır: «Bu da təbii ki, tərcümə vasitəsilə mümkündür. Azərbaycanla başqa ölkələr arasında mədəni körpülər yaratmaq istəyirik. Amerika, Yaponiya, Çin və s. ölkələrin yazıçıları ilə yaxından tanış olmaq, onları ölkəmizə dəvət etmək, mətbuat konfransları keçirmək, həmçinin öz yazıçılarımızı həmin ölkələrə göndərmək və s.-dir”. Yazıçının sözlərinə görə, artıq bir neçə aydır bu istiqamətdə işlər də görülür. Belə ki, PEN klubun rəsmi saytının açılması planlaşdırılır. «PEN klub proqramla işləyir. Təbii ki, onun üzvlərinin sayı Yazıçılar Birliyinin üzvlərinin sayından qat-qat azdır. Klubun üzvləri ən istedadlı, görkəmli və fəal yazıçılardır. Heç olmasa, bu məşhur yazıçıları Avropada tanıtdırmaq istəyirik. Həmçinin onların əsərlərini müxtəlif dillərə tərcümə edərək həmin ölkələrdə yaymağı planlaşdırırıq”. N.Rəsulzadə Azərbaycan yazıçılarının ana dilimizdən başqa rus, ingilis, fransız, alman dillərində də yazmaq arzusunu dilə gətirib: «Ancaq bir şərtlə ki, onlar həmin dilləri o ölkədəki yazıçılardan aşağı səviyyədə deyil, onlarla eyni səviyyədə bilsinlər. Belə olanda kitabları həmin ölkələrdə yaymaq daha asan olar. Dünyada çox da olmasa elə nümunələr var. Məsələn, Vladimir Nobokov rus dilində yazıb, sonra ailəsi ilə Almaniyaya, daha sonra Amerikaya köçüb. Sonra o, ingilis dilində yazmağa başlayıb. Nobokov çoxdan dünyasını dəyişib. Ancaq Rusiya ilə Amerika o vaxtdan yazıçını bölüşə bilmir”. N.Rəsulzadənin fikrincə nə qədər çox dildə yazmağı bacaran yazıçılarımız olsa, o qədər yaxşıdır. Belə ki, bu, PEN klub kimi təşkilat üçün müsbət bir amildir.

Bütün dünyada PEN klubun qeyd etdiyi bayrama gəlincə, vitse-prezident hesab edir ki, «Bu gün Yazıçılar günüdür, sevinək» - deyə ancaq bu bayram üzərində düşünmək düzgün deyil. “Tanınmış şəxsiyyətləri bir yerə toplayıb «Bu gün sizin bayramınızdır, əlinizdə şüarlarla çıxın!» - deyə bunda məna görmürəm. Əgər bu bayramı Avropa ölkələrində də qeyd edirlərsə, yəqin ki, bunu çox sakit edirlər».

Yazıçı yazmağa başlayanda...

Xalq yazıçısı Mövlud Süleymanlı hesab edir ki, yazıçı bir gün üçün yazmır: «Yazıçının bayramı o vaxtdır ki, o, qələmini götürüb yazmağa başlayır. Yazıçı ilboyu yazırsa, deməli, ilboyu onun bayramıdır. Yazıçı yazanda onun bayramıdır. Necə ki, torpağı cücərəndə onun bayramıdır. Yurdun bayrağı əgər dalğalanırsa, onun bayramıdır. Hər şey bir-birinə bağlıdır. Yazıçı ömür boyu kiməsə məktub yazır. Əgər roman və ya povest yazırsa belə, bu da onun məktubudur. Yazıçı düşüncəsini düzəndə saxlayırsa, onda onun əhval-ruhiyyəsi yaxşı olur, yazıya köklənir, nə yazdığını bilir, dost yanında, məclisdə sözünü bilən insan olur. Yazıçı da belədir. O da əkinçi, səpinçi, biçinçi kimi sözlə əlləşir. Onun materialı sözdür. Bu baxımdan sözlə işləyən yazıçı üçün yalnız bir günü seçmək düzgün deyil. Hər gün yazıçının günüdür. Oturub-duranda, qələmi əlinə alanda, küçə ilə gedəndə – onun günüdür».

Xalq şairi Fikrət Qoca da hesab edir ki, yazıçı üçün hər hansı peşə bayramının keçirilməsi düzgün deyil: «Yazıçı o zaman özünə yazıçı deyə bilər ki, o, oturub yazır. Yazmayanda onun yazıçılığı qurtarır. Yazıçı hər gün düşünəndə, yazanda yazıçıdır. Bəzən yazıçılar haqqında filankəs «böyük və ya kiçik yazıçıdır» ifadələrini işlədirlər. O, ilk növbədə insan olmalıdır. Amma dünyada «İnsan günü» keçirilirmi?»

F.Qocanın fikrincə, elə peşələr var ki, onlar üçün ümumiyyətlə, peşə bayramı qeyd edilməməlidir. «Həkimlik, yazıçılıq peşədən də yuxarı sənətlərdir. Elə sənətlər var ki, onlar gecə-gündüz insanlara lazım olur. Məsələn, həkim insanları yaşadır, onlara həyat verir. Həkimlərin təqaüd yaşları da yoxdur». Xalq şairi hesab edir ki, yazıçının müqəddəs vəzifəsi bacardığı, düşündüyü, onu həddən artıq ağrıdan və ya sevindirən nüanslar haqqında yazmaqdır. “Bu cür hadisələr isə hər gün, hər an baş verə bilir”.

Bayramın nə ziyanı?

“Ulduz» jurnalının baş redaktoru Elçin Hüseynbəylinin fikrincə, yazıçıların yeni kitabının çıxması, onların oxucularla görüşü, imza günü və s. bayramdır. Bu baxımdan, hansısa konkret bir günü fərqləndirmək düzgün deyil. “Bununla belə, əgər belə bir beynəlxalq bayram qeyd olunursa, onda gərək Azərbaycanda da qeyd olunsun”.

E.Hüseynbəyli qeyd edib ki, bayramın tarixini bilsə də, heç zaman qeyd olunması haqda düşünməyib. “Bəlkə də bunun səbəbi ölkəmizdə bayramın indiyədək qeyd olunmamasıdır. Əgər qeyd olunsaydı, biz də bir yerə yığışar, tədbir keçirər, kiməsə mükafat verərdik. Bayramın ziyanı yoxdur».

Şair Ədalət Əsgəroğlu hesab edir ki, yazıçıların peşə bayramının qeyd edilməsinə ehtiyac yoxdur. Çünki yazıçı üçün hər zaman bayramdır. “Yazıçı yazanda onun bayramıdır. Bu baxımdan bu bayramı qeyd etməyə məxsusi ehtiyac yoxdur. Biz ancaq yazıçıların kitab təqdimatlarını, yubileylərini, ad günlərini” keçiririk

Qeyd edək ki, söhbətləşdiyimiz digər qələm adamları da bayramdan xəbərsiz olduqlarını və onun əhəmiyyətsizliyini vurğuladılar. Hətta yazıçılığa ideal baxıb ürəkləri sözlə dolu olanlar da “Yazıçılar günü”nü mənasız bayram hesab etdilər. Onda maraqlıdır: gerçəkdən yazıçıların bayramı hansıdır?

Təranə Məhərrəmova

Kaspi.-2012.-2 mart.-S.9