Vətən həsrətilə tikən barmaqlar

Ağsaqqal dərzi deyir ki, sənətlə gələn qazanc halallığı sevir, ona görə də həm usta, həm də müştəri razı qalmalıdır

Bu gün istənilən yerdə dərzi dükanlarına rast gəlmək mümkündür. Yəni dərzilik digər peşələr kimi itib-batmaqda deyil. Amma burada da müəyyən çatışmazlıqlar var. Bu çatışmazlıqlar isə heç də əsl dərzilərin ürəyincə deyil. “Sadə peşə adamı” rubrikamızın bu dəfəki qonağı Ağdam qaçqını, dərzi Sahib Hümbətovdur.

Onunla tanışlığımız dostlardan birinin məsləhəti ilə baş tutdu. Yeni Günəşli qəsəbəsində balaca bir dükanda fəaliyyət göstərir. Ustanın koordinatlarını alarkən, çox keyfiyyəli iş gördüyünü də dedilər. Odur ki, dərzini görmək üçün həftə sonu yollanırıq onun məkanına. Elə də geniş olmayan dükanında gülər üzlə qarşılayır bizi və söhbətə başlayırıq. Əvvəlcə, özü haqda qısa məlumat alırıq. Hümbətov Sahib 1953-cü ildə Ağdam şəhərində anadan olub. Ağdamda 8-ci sinfi bitirdikdən sonra sənətə qarşı onda həvəs yaranıb: “Həmin vaxtdan usta yanına getməyə başladım. Sənətin sirlərinə bələd olandan sonra hərbi xidmətə getdim. Sənət hərbi xidmətdə çox kömək olub mənə. Buna görə mənim xüsusi hörmətimi saxlayırdılar və bəzilərindən seçilirdim. Əsgərliyi bitirdikdən sonra sənətimi davam etdirdim. Beləcə, 1976-cı ildən Ağdam Məişət Kombinatında sərbəst olaraq peşəkar usta kimi fəaliyyətə başlamışam. Orada işlədiyim 17 il müddətində ağsaqqallardan çox şey öyrəndim və bu müddətdə onların böyük hörmətini qazandım”.

Sənətkarın insanlığı olmalıdır

O vaxt işlərin çox olduğunu deyən usta onu çatdırmağın çətinliyini də bildirdi: “Məsələn, 10 gödəkcə hazır idisə, beşinin də behini verirdilər ki, hazırlayım. Mən tikdiyim gödəkcələri alıb aparıb Rusiyada satırdılar. Sonra Qarabağ müharibəsi başladı, işləmək xeyli çətinləşdi. Bununla belə, mən güzəranımı təmin etmək üçün sənətimi evdə davam etdirdim. Amma müharibə şəraiti getdikcə pisləşdiyindən məcbur olub evi tərk etməli oldum. Bir müddət Bakıda və Gəncədə qohum evlərində yaşadım. Bütün bu müddətlərdə dərziliyi atmamışam. Yenidən Bakıya qayıdaraq bir müddət kirayələrdə qalmışam. Hazırda Keşlə qəsəbəsində bağçada yaşayıram”.

Dərzi Sahib kişi öz sənətini belə qiymətləndirir: “Usta kimi sənətimə çox böyük hörmətim var. Əgər hörmət və istəyim olmasa, bu yaşımda işləmərəm. Sənət bilmək çox gözəl şeydir. Ən əsası da insanlığa üstünlük verirəm. Pulu həmişə qazanmaq olar, ona görə mən hər dəfə çalışmışam ki, sənətdə hörmətim olsun və məni insan kimi tanısınlar. Bu qəsəbədə məni həddindən artıq çox istəyirlər. Bir sözlə, darıxmağa heç vaxtım olmur. Adam var ki, işə çox həvəssiz gəlir, amma mən işim oldu-olmadı, həvəslə gəlirəm. Bilirəm ki, burada həm özümə, həm də sənətimə qiymət verirlər. Hərdən biri gəlib deyir pulum yoxdu, “kurtka”mın burası sökülüb. Deyirəm yoxdu, canın sağ olsun. Amma elə ustalar da var ki, pulu olmayanı geri qaytarırlar. Məncə, bu yaşdan sonra ancaq hörmət qazanmaq lazımdır. O dünyada insana qalan elə bu hörmət olacaq”.

Dərzinin metodu onun qabiliyyəti və səliqəsidir

Dərzilikdə heç bir metodun olmadığını deyir sənətkar: “Bu sənətin bir metodu var ki, o da dərzinin qabiliyyətinin olmasıdır. Bəlkə də digər sənət sahələrində xüsusi bir metod ola bilər. Amma dərzinin əsas metodu onun səliqəli işləməsidir. Usta var ki yaxşı tikir, usta da var tərbiyəsiz tikir”. Usta həmçinin deyir ki, indiki dərzilərlə keçmişdəkilərin çox fərqi var: “Ona görə ki, sovet vaxtında sənətə böyük hörmət və diqqət var idi. O vaxt müştərilər aylarla məni gözləyirdilər. İş çox olurdu deyə çatdıra bilmirdim. Hazırda elə olur ki, 3-4 gün heç nə qazana bilmirsən. Amma Ağdamda işləyəndə, o gün olmurdu ki, qazanc olmasın. İndi isə həmənki işin heç beş faizi də yoxur. Həm də o vaxtkı parçalarla indikilərdə keyfiyyətə görə çox böyük fərq var. O dəfə özümə bir kostyum aldım, bir az geydikdən sonra baxdım ki, rəngi qızarıb. Deməli, get-gedə keyfiyyət aşağı düşür. Amma sovet vaxtında olan paltarların sökülüb-dağılmayana kimi rəngi getməzdi. O vaxt dokuron adlı parça növü vardı. Ona vurulan ütü yuyulanda da getmirdi. İndi həmin parçalardan yoxdur. Hazırda mağazalarda əvvəlkilərdən də baha qiymətə parçalar var. Amma keyfiyyət baxımından görürəm ki, əvvəlkilərin yerini verəni yoxdur”.

Sənətkarın sözlərinə görə, indi sıfırdan başlayaraq gödəkcə, plaş və s. tikdirənlər yoxdur. Ona görə ki, camaatın maddi vəziyyəti buna imkan vermir. Bundan başqa, xaricdən o qədər xarici mal gətiriblər ki, hərə öz zövqünə uyğun nəsə tapa bilir. Amma kasıblarsa bundan yararlana bilmirlər: “Elə mənim də yanıma ancaq kasıblar gəlir. Çünki onlar yeni “kurtka”, pencək və s. ala bilmədiklərindən gətirib köhnəsini təmir etdirirlər”.

Bəy kostyumu tikmək çox məsuliyyətli bir işdir

O, əvvəllər xeyli bəy kostyumları tiksə də, indi tikmir. Sifariş verənlər olur, amma insan yaşa dolduqca çətin işlərə getmək istəmədiyini deyir: “Ona görə ki, bəy kostyumu tikmək çox məsuliyyətli bir işdir. Vaxtilə Ağdamda saysız-hesabsız belə kostyumlar tikmişəm. Onda sifariş çox idi, həm də cavan idim. Beş kostyumu bir vaxtda tikirdim. İndi xaricdən ucuz qiymətə kostyumlar gətirilir. 30-35 manata olan kostyum necə olacaq?! Ona görə də kasıb təbəqə ucuz mala qaçır, tikdirməkdə maraqlı olmurlar”. Usta onu da qeyd etdi ki, əgər indi kimsə kostyum tikdirmək istəyərsə, bu, 50 manata başa gələ bilər. Dəri “kurtka”ların rənglənməsi isə 10 manatdır: “Dərini rəngləyəndən sonra əlavə lak da vururam. Lakin dərzilər adətən o lakı vurmurlar, çünki o da əlavə puldur. Lak vurulmayan “kurtka” yağışa düşən kimi həm rəngi gedir, həm də alt paltarlar qapqara olur. Bu mənim aləmimdə düz deyil, halal pul qazanmaq lazımdır. Sənətdə ən xoşlamadığım şeylərdən biri də yalan danışmaqdır”.

Dərzilər arasında rəqabət yoxdur

Ustadan indiki zamanda dərzilər arasında rəqabətin olub-olmadığını soruşduq. O isə dedi ki, dərzilər arasında qabaqlar rəqabət olurdu, indi yoxdur: “O vaxt rəqabət beləydi, gördükləri işin keyfiyyətinə üstünlük verirdilər. Ağdamda elə sənətkar vardı ki, məndən də yaşlı idi, amma görürdün ki, onun elə də işi olmur. Olsa da tanımayan adamlar olurdu. Lakin mən rəqabətə çox üstünlük verirdim. Yəni işi təmiz, vaxtında və keyfiyyətli görəndə hiss edirdin ki, müştəri özü ilə bərabər başqalarını da sənin yanına gətirir. Ona görə müştərim bol olurdu həmişə. Amma elə ustalar vardı ki, behi əvvəlcədən alırdı, onu orda, bunu burda aldadırdı. Həmin ustaların da müştərisi az olurdu”.

Onun hazırda tələbələri olmasa da, özündən sonra davamçısı var: “Ağdamda tələbələrim olub, onların da işləyib-işləmədiyini bilmirəm. Burda isə tələbələrim yoxdur, amma davamçım var. Üç oğlum var, onlardan ikisi sənəti bilir. Biri hazırda “Vosmoy” bazarında dərzi işləyir. Bu sənət hərtərəfli sənətdir, yəni dərzi sənəti ilə ailə saxlamaq olur. Sənətlə olan qazanc həm də halallığı sevir. Həm usta, həm də müştəri razı qalmalıdır”.

Sonda sənətkardan ən böyük arzusunu xəbər alırıq. Onunsa tək istəyi vətənə qayıtmaqdır: “Doğma tərpaqlarsız yaşamaq mənim üçün çox çətindir. İstərdim ki, qocalığa gedən vaxtımda həm sənətimi, həm də həyatımı vətəndə davam etdirim”.

Elgün Mənsimov

Kaspi.-2012.- 6 mart.-S.15.