Hamı”ya bir “Mesaj”

Səlim Babullaoğlu “Hamı”ya ümumi baxış

Vaqif Bəhmənli şeirin sirrlərinə, texnikasına vaqif olan usta şairdi, bir çox şeirləri ilə milli poeziyamızın Vaqiflər zəncirində (Molla Pənah Vaqif, Vaqif Səmədoğlu, Vaqif Bayatlı) elə bir halqadı ki, olmazsa, olmaz. Nə olmaz? O qədər çox şey ki...Sadalanması uzun çəkən bu suala professor Nizami Cəfərov, Əbülfət Mədətoğlu, Ağacəfər Həsənli, Etibar Cəbrayıloğlu və çoxları cavablar da veriblər, cavablar da axtarıblar...

O Borxes idi ki, onlarla poetik və nəsr əsərinin toplandığı bir qalın kitab haqqında rəyi bir kiçik hekayə həcmində, yığcam, amma olduqca dolğun, yəni, elə bədii mətnin özü qədər maraqlı yaza bilirdi, hətta müstəqil janra da çevirmişdi resenziyanı. Təəssüf ki, mən də bir çoxları kimi o adam deyiləm.

Amma yaxşı anlayıram ki, əgər “şair ənənəyə sədaqət göstərib yazacaqsa, yazdığının ən yaxşı məziyyətlərinin belə yazdığı dilin ayağına yazılmaq qorxusu var”. Vaqif Bəhmənli bunu əlbəttə ki, bilir, amma bilə-bilə yazır:

“Sevda körükləyir iki sinəni,

Nə yaman alışır köz aramızda

İsti sinən sini, sinəm səməni,

Yavaş ol, əzilər yaz aramızda...”

Çünki arxayındır, təhtəlşüur olaraq bilir ki, daha fərqli, daha gözəl məqamı var bu şeirin. Bəndi təkrar-təkrar oxuyanda əvvəl qeyd elədiyim, az qala aksioma kimi görünən fikir dağılır, puç olur. “Ənənəvi qat və ənənəvilik duyğusu” öz yerində, bənddəki alliterasiya ( “s”lar; Sevda, iSti, Sini, Sinə, Səməni) və təkrir (sinəni, sinəm, sinən),səs sırasının gücü bir tərəfdən, aşiqanə mahiyyəti və xəlqi lüğət tərkibi də digər tərəfdən bu şeiri milli poeziyamızın müntəxəbata çevrilmiş şah nümunələri (məs.: “Çərşənbə günündə çeşmə başında”/Aşıq Ələsgər) ilə bir sıraya qoyur. Fərq isə adamı, oxucunu çaşdırır... Sevda qəlbi körükləyir, alovlandırır, köz alışır. Bir sinə (qadın sinəsi) siniyə, digər sini səməniyə (kişi sinəsi) bənzədilir, sonra isə deyilir ki, yavaş ol, əzilər yaz aramızda. Vizualdı hər şey, görünəndir. Qadın sinəsinin siniliyi qədər tüklü kişi sinəsinin səməniliyi o qədər görünəndir ki. Elə indiki kimi adi sözlərlə yazanda, mənim kimi yozanda, çözələyəndə bir qədər vulqar təəssürat yaranırsa da, Vaqif Bəhmənlinin şeirinin diliylə bu olduqca zərif təqdim olunur. Hələ sinələrin arasındakı əzilmək qorxusu olan “yaz”a diqqət yetirin. Gözləniləndi ki, arada səməni əzilməsin. Yəni Vaqif Bəhmənli belə yazsın. Amma şair bunu demir, məhz “yaz” deyir. Bu çox incə məqamdır, yazın rəmzi olan səməni desəydi,şeir içində bu kişi sinəsinin əzilməsi demək olardı, ilk baxışdan vizual dürüstlük sanki gözlənilsə də (səmənin,otun əzilməsi vizual olaraq daha təbii görünə bilərdi) , bu doğru olmazdı, kişi sinəsi qadın sinəsiylə əzilməz. Qanın cuşa gəldiyi “yaz”, sevginin ehtirasın, oyanışın rəmzi olan “yaz”dan danışır Vaqif Bəhmənli. O yazın rəmzi isə,bəli, tamamilə doğrudur, məhz səmənidir, o səməni ki, min illərdi tabaqlarda, boşqablarda, yəni, elə sinilərdə qoyulur, orda göyərir, boy atır. Məsələ də budur ki, “ əzilməsin yaz aramızda” deməklə Vaqif Bəhmənli, bir sətir əvvəl siniyə və səməniyə bənzətdiyi sinələri “birləşdirir”, səmənini siniyə “otuzdurur”, ondan “yaz” və sevgi düzəldir, sonra isə qadına “yavaş ol” deyir. Yavaş ol-yəni sevgi bitməsin; yavaş ol- dilə-dişə düşməyək; yavaş ol- şükr elə, xoşbəxtliyi özünə çox görmə. Və bütün bu “yavaş ollar” gözəl bir tapıntı, əsrarəngiz bir deyiş olan “yaz əzilməsin” sözləri ilə bitir. Və beləcə vizual və mahiyyəti baxımından çox qatlı, ikidibli kiçik və gözəl bir şeir, 11-lik şedevr ədəbiyyatımızın, oxucularımızın, “Hamı”nın malına çevrilir.

“Hamı”da müxtəlif mövzularda, növlərdə və metrik ülgülərdə olan şeirlər var: qoşma var, qəzəl var, rübai var; hecanın 11-liyi var (11-lik daha çoxdur) , 9-luğu var; müəllifin “Səkkizlik” dediyi səkkiz misralıq 15-lik var.

Kitabın fəsil bölgüsü də maraqlıdır : “O”, “Mən”, “Sən”, “Biz”, “Sİz”, “Onlar”, “Hamı”, “Söz”, “Nöqtə”; şəxs əvəzlikləri “Hamı”ya keçir, “Hamı” və hər şey “Söz”dür; bütün sözlərdən və cümlələrdən sonra “Nöqtə” qoyulur, ya da ki sonucda elə hamı nöqtədir və zərrədir...

Vaqif Bəhmənlinin oğluna yazdığı şeirlər var, “bir ata öz oğluyla bu qədər açıq, yox, bu qədər çılpaq danışa bilərmi?!” deyə düşündüm onları oxuyanda Görünür ata Vaqif şair Vaqif Bəhmənli olmalıdı bunun üçün...ya da tərsinə...

Kimsə deyib, nə vaxtsa oxumuşam, müəllifini xatırlamıram, deyib ki, şair həm də o kəsdir kateqoriya müəyyənləşdirməli, tərif verməlidir, o bilsin ki, bu tərif unudulub, eləysə unudlmuş o məhfumu, o tərifi bəşərin ümumi yaddaşının saxlancından tapıb çıxarmalı, təsdiqləməli, xatırlatmalıdır... Şair Vaqif Bəhmənli bunu “Hamı” da bir çox yerlərdə edir; bəzən tərif verir, müəyyənləşdirir, bəzə də xatrıladır: “Nə suyam, nə dənəm,/ bilmirəm nədənəm?- /bir tökmə bədənəm,/həm də ki, vətənəm...// Vətənəm özümə,/ özüm, həm vətənəm.../ Özümdə başlayıb,/özümdə bitənəm...” Çoxmu adam insan üçün öz təninin, öz bədəninin özünə həm də vətən olduğunu bilir, xatırlayır?! Çoxmu adam özündə qurtardığını, vətənində, torpaqda davam elədiyini hiss edir?!

Bir “Mesaj”

Kitabın, kitabdakı şeirlərin haqqında danışılası yerləri, məqamları çoxdur; amma mən bir şeirdən daha ətraflı danışmaq kimi vərdişimə sadiq qalacam, çünki bir şeiri düzgün oxumağı və anlatmağı bütün kitabı düzgün oxumaq, bir şairi daha dərin tədqiq eləməyi elə bütün ədəbiyyatı dərin tədqiq eləmək sayıram.

Oxuyaq “Hamı”dan birini, “Hamı” dakı “Mesaj”ı- bu uzun şeiri gəlin birlikdə oxuyaq: “ Aleksandr Sergeyeviç,/ qaydasız yazdım bu şeiri,/ amma faydasız yox...// Baxmayaraq ki, siz/ şairlik etalonu/Puşkin deyilsiniz,/ amma/ oğlumun qayınatasısınız!/ Sadəcə/ ayrı-ayrı düşüncələrdə,/ ayrı-ayrı dillərdə/ danışırıq biz,/ Həm də bizi/ Puşkin deyil,/ İskəndər birləşdirir- /nəvəmiz...// İndi,/ Aleksandr Sergeyeviç,/ Rus şeirinin günəşi/işığı bizdən alır,/ Hələ/ körpədir İskəndər,/ şeirsiz şairdi o-/sevgini,/ qidanı,/ ədanı/ yalnız bir çeşmədən-/gözdən alır./ Aleksandr Sergeyeviç,/ kömür,/ dəmir,/ və əlbəttə ki, neft xəlitəsidir nəvəmiz,/ Sərhədsiz və bütün/ bir məmləkət yaratmaq idi məramı/Makedoniyalı İskəndərin-/ Nə bilək, / bəlkə, dünyanın sərhədsiz / xəritəsidir nəvəmiz?!// Siz, yaxşı adamsınız,/ Aleksandr Sergeyeviç,/ Bizim yerdən / min beş yüz kilometr aralıda/ Natəvan balamı böyütdüyünüzə,/ və onu,/ heç bir təmənna güdmədən/ mənim qaraşın,/ qaraşirin/ ağıllı qafası/ bir az qarışıq oğluma/ qıydığınıza görə!/ Siz də sağ olun,/ Tamara bacı,/ bu çətin işə/ qol qoyduğunuza görə...// Xoşbəxtəm,/ Aleksandr Sergeyeviç,/ gəlinim Natəvan/ kəklikotu qarışıq/ elə çay dəmləyir ki, inan, / qantəpərin də tamını/ duyuram o çaydan.// Nəyimə lazımdır mənim/ nəhayət ki, xoşbəxt olduğumu/ kim görür, kim görmür-/Əsas odur ki,/ oğlum/ bizim əlimizdən/ zəncir gəmirmir,/ daha köks ötürmür,/ Aleksandr Sergeyeviç, / daha köks ötürmür...// Dost!/ Mən indi anladım ki,/ sərhədlər,/ sərt hədlər,/ adətlər, / bir də ki, məkan/mane olur/bəxtiyarlığa eyzan,/Azadlığın/qolunu qandallayır onlar,/İnsanın nəinki dərisini,/ hətta ruhunu da/gicitkən zalımlğıyla/ dalayır onlar./ Aleksandr Sergeyeviç, / bizim yerin adətinə uyğun/ ayağınız altda kəsməyə/ hazır eləmişəm toğlunu,/ çünki, siz/ iki ən böyük müjdəni-/ Natəvanı verdiniz,/ hələ üstəlik/ qaytardınız mənə/ itkin düşən oğlumu...// Aleksandr Sergeyeviç,/ daha nə yazım, / artıq söz nəyə lazım?/ Ötən yay sizə gələndə/ qapınızda yediyim gilasın dadı/ damağımın yadımdadı.../ Ömrüm boyu yaddan çıxmaz! / Gilas göndərin bir az!//...Bilirəm, dərərsiniz, /dərib göndərərsiniz,/ Nigaran qalmayın /səbət sarıdan,/ yollaram geri,/ Həssas adamsınız siz,/ Aleksandr Sergeyeviç,/ o səbətin dibinin/ ən dərin boşluğunda/ sizə dua eləyən, / çırpınan ürəyimi/ şübhəsiz, görərsiniz...”

Bu şeirin ilk diqqət çəkən məqamı budur ki, məktubdur, elə adından bəlli olduğu kimi mesajdır (əminəm, Vaqif Bəhmənli bu şeiri sms/mesaj kimi Aleksandr Sergeyeviçə göndərmək üçün telefonunda yığmağa ərinərdi, tərcümə eləməkdən danışmıram hələ). Yəni, epistolyardır. Epistolyar janrın isə özəl bir xüsusiyyəti var, o məktub yazanın konsentrasiya hissini və səmimiyyətini gücləndirir. Niyə? Ona görə ki, adətən yazılan bütün növ bədii mətnlərin adresatı konkret olmur, məchul oxucuya, yaxud oxucu modelinə yönəlir, belə hallarda isə səmimiyyət adresatın səhihliyi ilə adekvat olur, yəni bir az məchul. Yalnız məktub janrı konkret adresatı nəzərdə tutduğuna görə, yazar onunla üzbəüz danışır bir tövrlə səmimi yazmağa “məcbur” olur...

Bu şeir, həm də avtobioqrafikdir. Mən iddia eləmirəm yüzəyüz müəllif bioqrafiyasıdır, elədisə də belə, bunun mənə, oxucuya nə dəxli; hərçənd iddia edirəm ki, bu insan Vaqif Bəhmənlinin şair Bəhmənli ilə şərik olduğu (+bu şeirdəki) alter eqonun bioqrafiyasının bir parçasıdır; özü də yüzəyüz. Demək, avtobiqrafiya üstəgəl, epistolyar üslub səmimiyyəti birəmin artırır.

İlk xitab və xitabdan sonrakı ilk sözlər elə duyğu yaradır ki, Vaqif Bəhmənli böyük rus şairi ilə söhbətə başlayır; özü də bu söhbətin davamı şeir haqqında olacaq, çünki müəllif “qaydalı rus şeirinin nəhəngi” Aleksandr Sergeyeviç Puşkinə “...qaydasız yazdım bu şeiri, amma faydasız yox...” deyir. Amma şeirin birinci oxusu bitəndən məlum olur ki, elə deyil, bu bir atanın digər ataya minnətdarlıq məktubudur. Hərçənd onu da ehtimal eləmək olar ki, məhz “Aleksandr Sergeyeviç, qaydasız yazdım bu şeiri, amma faydasız yox” kimi sətirlər şeir bitəndən sonra müəllif tərəfindən təkrar qayıdılaraq əlavə olunmuş hissədir; əks təqdirdə Vaqif Bəhmənli “...yazdım” yox, “...yazıram” yazmalıydı... Yəni, giriş belə olmalıydı: “Aleksandr Sergeyeviç, qaydasız yazıram bu şeiri, amma faydasız yox”. Yaxud da ki, müəllif bunu bitmiş keçmiş zamanda yazmaqla, eləcə bir fənd işlədir : oxucu, bir cümlə sonra biləcək ki, Aleksandr Sergeyeviç- sadəcə bir addır, adi bir eyniyyətdir. Hər necə olur olsun, adresatın inisialları xüsusən maraqlı edir şeiri. “Sairlik etalonu” böyük rus şairinin “sıravi” adaşına Azərbaycan şeirinin 70-cilər nəslinin görkəmli nümayəndəsi olan Azərbaycan şairinin sıravi həyat dolu məsələrlə bağlı xitabı dad qatır şeirə; bir az da əyləndirir; çarpaz simmetriya duyğusu yaradır.

Bizi “... ayrı-ayrı düşüncələrdə,/ ayrı-ayrı dillərdə/ danışırıq biz,/ Həm də bizi/ Puşkin deyil,/ İskəndər birləşdirir- /nəvəmiz...” deyə yazır Vaqif Bəhmənli, sonra isə: ”Rus şeirinin günəşi işığını bizdən alır” -deyir. Müəllif burda dəqiq bir qənaətə gəlir: dillərin ayrılığı- düşüncələrin ayrılığıdır, çünki dil-düşüncənin proyeksiyasıdır. Başqa tərəfdən, “bizi Puşkin deyil, nəvəmiz birləşdirir...” deyir şair Bəhmənli. Nəyi nəzərdə tutur ? Yəqin, əvvəla onu ki, Puşkin haqqında danışsaydılar (ya da Molla Pənah Vaqif məsələn), onların birləşmə nöqtələri çox, yaxud başqa ola bilərdi; çünki böyük poeziyalar adi, gündəlik dil və mental fərqlərə rəğmən bəşəri düşüncələrin ortaq zirvələridir; digər tərəfdən bu cümlə inisalların böyük şairə yox, yalnız onun adaşına aid olduğunu dəqiqləşdirmədir həm də; və nəhayət bu əsas şəxsi mətləbə girişdir. Nəvə İskəndər... hə.... Rusca desək, on je Aleksandr. Maraqlı tranformasiyadır: Aleksandr Sergeyeviç- Aleksandr Makedonskiy- Makedoniyalı İskəndər- balaca İskəndər. Ortaq məxrəcdir. “İndi,/ Aleksandr Sergeyeviç,/ Rus şeirinin günəşi/işığı bizdən alır...” Bəs, bu nədir? Bu “poeziya və hərb sərkərdələrinin” hər iksinin adaşı olan nəvəni babanın uğurlamasıdır; bir az da babanın ümidləridir. Baba şairdir və müdrikdir, hərbin, yox poeziyanın lehinə seçim edir, bilir ki, “hələ körpə də olsa İskəndər” onu da şair saymaq olar. “Şeirsiz şairdi o-sevgini, qidanı, ədanı, yalnız bir çeşmədən-gözdən alır...” Bəli, körpə qığıltıları bəlkə də dünyanın ən gözəl şeirləridir... Üstəgəl, “bəlkə də dünyanın sərhədsiz xəritəsidir nəvəmiz...”- deyərək növbəti gözəl təyini, gözəl tərifi verir; yuxarıda demişdim axı, şairlər, ya müəyyənləşdirir, ya da xatırladır...

Amma ondan əvvəl “Aleksandr Sergeyeviç,/ kömür,/ dəmir,/ və əlbəttə ki, neft xəlitəsidir nəvəmiz” deyir müəllif. Demək ki, balaca İskənədərin anasının vətənində kömür, atasının vətənində isə neft çıxır, müəllif bura dəmir əlavə edir ki, hamımızın qanının tərkibində ferrum, yəni dəmir vardır. Bu fikrimcə şeirin çox maraqlı məqamıdır...

Məlum, çox anlaşıqlı başqa məqamları çözməyək. Bir çox yerlərdə onların üzərindən keçəcəm.

Ata təşəkkürü ilə doludur şeir. Əslində övladının başqa millətdən olan bir xanımla uğurlu izdivacına görə ata minnətdarlığıdır bütünlüklə bu şeir. Ata həm buna, həm də görünür, oğluyla arasında yaşanan, ümumiyyətlə zaman-zaman bütün ataların ağrıyla yaşadığı “atalar və oğullar” probleminin bitdiyinə görə, çox sevdiyi oğlunun üsyanlarının sakitləşdiyinə, oğlunun “zəncir gəmirmədiyinə” görə xoşbəxtdir...Və onun üçün fərq eləmir ki, bu xoşbəxtliyi kimsə görür, ya görmür- bunu da qeyd edir müəllif. Bu minnətdarlıq hissində anlamaq da var. Anlamaq da var ki, sən demə bizim, insanların, millətlərin kompleksləri varmış, Başqa millətlərlə qohum olmaq kimi bir kompleksimiz varmış.Sən demə sərhədlər-sərt hədlər imiş...bu da daha bir tərifdir...Şeirin əvvəlində qeyd olunan düşüncə və dil ayrılıqlarının “şərti və trafaret” olmasının növbəti poetik təsdiqidir bu.

Şair ata hətta o qədər xoşbəxtdir ki, başqa bir şeirində qurban kəsilməsinin əleyhinə olan şair oğlunu xoşbəxt edən qızın atasının ayaqları altında toğlu da hazırlayıb kəsməyə... Hərçənd ciddi və məlum fərqlərlə yanaşı qurban bayramının tarixçəsindən xəfif sezilən nəsə vardı burda...Hər iki hadisədə ovlad və ata münasibəti var.

Şeirin sonunda şair qonaq getməsini, qudasının qapısında gilas yeməsini xatırlayır səmimiyyətlə. Hətta ərklə dadı “damağının yadında” qalan (müəllif məhz belə deyir, “dadı damağımdadır” demir, “damağımın yadındadır” deyir ki, məncə bu daha dəqiq və poetik deyişdir) gilasdan göndərməsini istəyir oğlunun qaynatasından. Və nəhayət şeir boyu hiss olunan böyük səmimiyyətin çox uğurlu sonluğuna şahidlik edirik: “Bilirəm, dərərsiniz, dərib göndərərsiniz, (burası lap bayatıya oxşayır- S.B.)Nigaran qalmayın səbət sarıdan, yollaram geri, Həssas adamsınız siz,Aleksandr Sergeyeviç, o səbətin dibinin ən dərin boşluğunda sizə dua eləyən, çırpınan ürəyimi şübhəsiz, görərsiniz...” Ata minnətdarlığın bir şeir içində son həddi. Bəlkə elə bir ömür içində də.

Şeirin gözəl məziyyətlərindən biri də müəllifin adresata “siz” deyə müraciətidir. Bu şeiri alicənab, ağayana edir, təkcə ədəbiyyat kimi deyil, həyat kimi də mədəniyyət(+lilik) faktına çevirir.

Mən bu şeirin daha bir vacib məqamına toxunmaq istəyirəm. Ən vacib məqamına həm də.

Sirr deyil, istənilən şeir linqvistik fenomendir, səs hadisəsidir, təkrarolunmaz səs sırasıdır. Təəssüf ki, bizim ən az diqqət yetirdiyimiz məqamdır. Diqqət edin: sadə, anlaşıqlı sözlər, cümlələr (bu keyfiyyətlər isə ənənəvi-metrik şeirlərini daha çox 11-lik hecada yazan şair Vaqif Bəhmənlinin bütün yaradcılığına xas poetik kredosudur həm də) , özü də epistolyar üslubda, xitabla, məktub kimi yazılan bu şeirin əvvəlində müəllif belə deyir: “Aleksandr Sergeyeviç, qaydasız yazdım bu şeiri, amma faydasız yox...” . Bu haqda şeirlə bağlı girişdəcə bəzi məqamları demişdim. Demişdim ki, ola bilsin şeir bitəndən sonra əlavə edib müəllif bu hissəni, indi isə özümə balaca düzəliş edirəm: ola bilsin Vaqif Bəhmənli şeiri yazmağa başlayanda “qaydasız yazıram” şəklində yazıbmış bu “cümləni”, bitirəndən sonra isə “yazıram”ı “yazdım” şəklində düzəliş edib; rezümesini, insiallarla bağlı poetik fəndi (bu həm də həyat həqiqətidir: adam Puşkinin adaşıdır da) əvvələ gətirib. Nəsə, deməyim budur ki, indiyə qədər yazılanlar, yazdıqlarım bu şeirin müəllifin elə özünün dediyi kimi faydasız olmadığını təsdiqləyən tədqiq idisə, indi deyəcəklərim, yenə də müəllifin özünün dediyi kimi, amma bu dəfə qaydasız olduğunu “inkar edən” tədqiq olacaq. Əksinə, bu şeir qaydalıdır.

Müəllif ayrıclarına görə bu şeir 115 sətirdən ibarətdir. Amma bütöv informasiya daşıyıcılığına, bitkinlik xassəsinə görə normal cümlələrə ayıranda bu şeir 45 cümlədir. 30-u cüthecalı, 15-i tək hecalı. Rəqəmlərə diqqət yetirin:

7+15+19+11+24+18+9+14 + 8+7+ 18 +7+18+28+18+14+26+11+30+23+10+20+16+24+

18+19+ 8+25+12+10+26 +28+18+18+12+7+28+8+7+7+7+16+14+14+20

115 də, 45 də, 30 da, 15 də beşə bölünür. Təkhecalılar cüthecalıların yarısıdır. Cüthecalılar müllif bölgüsüylə şeirin 23/6, hissəsi, bizim bölgüylə 9/6 hissəsidir. Təkhecalılar isə müəllif bölgüsüylə 23/3, bizim bölgüylə isə 9/3 hissəsidir şeirin. Ya başqa cür desək, bizim bölgüylə 45 elə 9 (4+5), 30 elə 3 (3+), 15 isə 6 (1+5) dir. Əlbəttə, bu uyğunluq başqa uyğunluqları da qaçılmaz edir. Bunun üçün vurğuları, vurğu topalarını tədqiq eləmək lazımdır.Qalsın başqa vaxta.

Vaqif Bəhmənlinin bu şeiri mənim onun yaradıcılığından çox sevdiyim bir şeiri kimi yadımda qalıb. İlk oxuduğum vaxtdan. Əminəm ki, “Hamı”dan hamı üçün olan bu “Mesaj” sadaladığım və sadalamadığım bir çox keyfiyyətlərinə görə ədəbiyyatımızın, ədəbiyyatşünaslığımızın ciddi bir faktı kimi yadda qalacaq.

Bəhruz Axundovun naşiri olduğu, “Çağdaş” nəşriyyatının nəfis tərtibatla buraxdığı bu gözəl kitab inanıram ki, təkcə əmtəə kimi deyil, həm də ciddi poetik toplu kimi çox sonralar da müzakirə predmetinə çevriləcək. Buna usta şairimiz Vaqif Bəhmənlinin yaradıcılığı əsas verir. Şairlik yüzmetrəyə qaçış deyil, marafondur. Bu gün 70-ci illər ədəbi nəslinin bu marafonu uğurla davam edən azsaylı təmsilçisi, “İlham pərisini heç yerdə görmədiyini” deyən, “jurnalistikanı poeziyanın qapısında qul kimi saxlayan” Vaqif Bəhmənli yürüşünü davam edir. Geniş nəfəsi, məhsuldarlığı ilə təsdiq edir ki, yazmaq ardıcıllıqdır həm də. Yola sədaqətdir.

Vaqif müəllim, “Hamı” kitabında yazırsız: “Mən hamı üçün yazıram... Hamı susur...Axı, niyə hamı susur? Axı, mən hamı üçün yazıram...” Görürsüz, “Hamı” susmur...danışır, danışdırır. Uğur oslun!

14-15 avqust, 2012-ci il...

Sözardı...

Yazı xeyli əvvəl yazlıb. Yazandan sonra “dincə” qoyuram yazıları, sonra təkrar qayıdıb işləyirəm. Bu yazıdan sonra araya Ramazan bayramı, halsızlıq, məişət, səfərlər girdi...

BSU-nun Yaradıcılıq fakültəsində iki həftə əvvəl “Şeir və tərcümə sənəti: nəzəri və praktiki problemlər” adlı fənndən mühazirələr oxumağa başlayanda, ilk mühazirə artıq geridə qalıb, təhlil üçün dinləyicilərə hansı mətnləri seçməyi düşünəndə dünya klassikləri ilə yanaşı Rəsul Rza, Müşfiq, Əli Kərim, Vaqif Səmədoğlu, Ramiz Rövşən, Çingiz Əlioğlu, Zəlimxan Yaqub, Kamal Abdulla və Əjdər Oldan ibarət siyahı tərtib elədim, həmin müəlliflərin yazılarımda təhlil elədiyim şeirlərini götür –qoy edəndə, xatırladım ki, Vaqif Bəhmənli haqqında yazdığım yazıya hələ də qayıtmamışam. İndi siz bu sətirləri oxuyanda yəqin ki, ikinci mühazirə də bitmiş olacaq və mən o mühazirədə inşAllah Nəcib Fazilin”Otel odalarında” və sizin “Mesaj” şeiriniz haqqında da danışmış olacam.

Sizə insan kimi minnətdarlıq bir borcum var, yox, bu yazı əsla o borca görə yazılmayıb, amma o borc məni məcbur edir ki, elə bu yazının “sözardında” bunu “hamı”nın yanında dilə gətitim.

Söz vaxtına çəkər, bir il əvvəl, İstanbulda kitab festivalındaykən səfərimi yarımçıq qoydum. Anam can üstəydi. Qulağı qapıdakı səsdə, hər tıqqıltıya diksinir, məni gözləyirmiş. Təəssüf, çata bilmədim.Özümü o səfərə görə bağışlaya bilmirəm. İstanbulda, hava limanında, saat 4.15-də, anamın telefonumdakı son videoçəkilişinə baxmaq istədimsə, nə illah elədim, açılmadı videoyazı. Hə, Vaqif müəllim, mən iki qitənin arasındakı şəhərdəykən, yerlə göyün arasındakı limandaykən anam da iki dünyanın arasında son saniyələrini yaşıyırmış. Bunu elə onda başa düşdüm. Amma siz olmasaydız, mən dəfnə də yetişə bilməyəcəkdim. Valideynlərin qürur keçirdikləri “övladımın çiynində getmək” arzusu da həyata keçməyəckdi anamın. Buna görə sizə təşəkkür edirəm. Və özümü sizə həmişə borclu biləcəm. Sonrası da var. Bakıda mənə bir şeir oxudunuz. Mənə ünvanlanmış şeir. Təxminən bu misralar vardı: Anaların oğul doğduğunu görmüşdük, o gecə oğul ana doğurdu...Buna görə də sizə minnətdaram. Çox dəqiq müşahidə idi. Anladım ki, yalnız yaxşı şairlər bunu anlaya və beləcə ifadə edə bilərlər...Daha sonra 2008-ci ildə Kiyevə səfərimizi, 2009-cu ilin 26 fevral gününə (bu tarix Xocalı soyqırımına görə dəqiq yadımda qalıb) təsadüf edən birgə səfərlərimizi xatırlayıram, Bişkekə: Rəşad Məcid də bizimlə idi. Və nəhayət bir ay əvvəlki Moskvada birlikdə olduğumuz səfəri. Moskvada görüşdə siz “Desəm” şeirinizi oxuduz. Səsiniz, avazınız hələ də yadımdadır. Bu təkcə şeir deyildi, həm də sizin avtoportret idi. İndi bütün olanlar və oxuduqlarım sizin zahirən soyuqqanlı, daxilən isə olduqca kövrək ,həssas obrazınızı bütünlüklə canlandırır. Mən bu obraza uğurlar arzulayıram...

Kaspi.-2012.-3-5 noyabr.-S.10.