Nicat Kazımov: “Bizim tamaşalarımızda olan temperament

Avropa tamaşalarında yoxdur”

Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktyoru və rejissoru Nicat Kazımovun Çexiyanın Pilsen şəhərində keçirilən ”Fandime-Divadlu” XX Beynəlxalq Teatr Festivalında münsif qismində iştirak edib. Nicat Kazımovla bu tədbirlə bağlı müsahibə götürməyə getsəm də söhbətimiz geniş alındı:

Teatrın fanatları

- Çexiyanın Pilsen şəhərində keçirilən ”Fandime-Divadlu” XX Beynəlxalq Teatr Festivalında münsif heyəti kimi çıxış etmisiniz. Festival barədə təəssüratlarınız....

- May ayında mən Moldovada keçirilən “Ejen İonesko” Bianelli Teatrı X Beynəlxalq Səhnə sənəti Festivalına fəxri qonaq kimi dəvət almışdım. Orada bəzi teatr biliciləri ilə tanışlıqlar, münasibətlər meydana gəldi. Festival ərəfəsində tanış olduğum Çexiyalı teatrşünas Vakxa xanım məni bu festivala dəvət etdi. O, uzun müddət Moskvada Çexiya səfirliyində mədəniyyət üzrə şöbə müdiri vəzifəsində çalışıb. Festivalın adı ”Fandime-Divadlu” adlanır, yəni mənası teatrın fanatları deməkdir. XX Beynəlxalq Teatr Festivalında əsasən Avropa ölkələri iştirak edirlər mən də Mübariz müəllimlə məsləhələşib Çexiyaya getdim. Onu da qeyd edim ki, Çexiya teatr üzrə çox inkişaf etmiş bir ölkədir, hətta bir neçə teatr jurnalı nəşr olunur, dünya teatrları ilə sıx əlaqədədir. Gedərkən elə düşünürdüm ki, sadəcə olaraq qonaq kimi dəvət olunmuşam, ancaq tamaşalar bitdikdən sonra mənə müraciət etdilər ki, tamaşalara qiymət verim. Tamaşaların qiymətləndirilməsində isə mən Bakıya qayıdıb gələndən sonra balları yazıb göndərdim. Yaxın günlərdə festivalın nəticələri festival çərçivəsində dərc olunan jurnalda çap olunacaq. Ballar əsasən 1-dən 5+a qədər hesablanırdı, ən böyük bal 5+ idi. XX Beynəlxalq Teatr Festivalında Londonun, Sankt-Peterburqun, Çexiyanın, İranın, Avstrayanın ən yaxşı teatrşünasları iştirak edirdilər. Müxtəlif səpkidə olan tamaşalar potensial və bədii tərtibat baxımından da seçilirdi. Gün ərzində üç və ya dörd tamaşa nümayiş etdirilirdi. Festivala tamaşa ilə getməmişdik, sadəcə münsif qismində çıxış etdim. Ən əsası da bu idi ki, mən Avropada Gənc Tamaşçılar Teatrını təmsil etmirdim, Azərbaycanı təmsil edirdim, bu mənim üçün çox önəmlidir.

Ekzotik təsiri

- Siz festivalda Avropa teatrlarının tamaşalarına baxmısınız, necə düşünürsüz bizim tamaşalarımız Avropa tamaşaları ilə rəqabətə girə biləcək səviyyədədirmi?

- Festival daxilində tamaşaların içində zəif tamaşalar da vardı, amma bədii-estetik cəhətdən səviyyəli, maraqlı tamaşalar çox idi və bu tamaşalar insanı düşündürməyə, təccüblənməyə vadar edirdi. Müqayisə etməyin özü düzgün deyil, çünki bizim özümüzdə də çox yaxşı və çox zəif tamaşalar var. Bu faktdır, belə də olmalıdır, çünki bu normal göstəricidir. Sadəcə, Azərbaycan mentallığını nəzərə alsaq, oyun maneralarımıza əsasən fərqliliklər çox idi. Mən Çexiyaya gedərkən oradakı teatrşünaslara tamaşalarımızı nümayiş etdirmək üçün öz tamaşalarımızın disklərini aparmışdım, teatrşünaslar bu əsərləri izləyib Azərbaycan tamaşalarının onlara bir ekzotika təsiri bağışladığını söylədilər. Bizim tamaşalarımızda olan temperament Avropa tamaşalarında yoxdur, onlar üçün də məhz tamaşalarımızın bu ekzotikliyi maraqlı gəlir. Amma Avropa teatrlarında çox gözəl, sözlə ifadə olunmayacaq dərəcədə gözəl tamaşalar var. Mən Azərbaycanın özündə belə, hər hansı teatrın tamaşası ilə digər teatrın tamaşasının, rejissorlarımızın tamaşalarının müqayisə edilməsinin tərəfdarı deyiləm.

- Aldığm məlumata görə 2013-cü ildə ölkəmiz bu festivalda münsif qismində deyil, tamaşa ilə çıxış edəcək. Festival üçün xüsusi tamaşanın hazırlanması nəzərdə tutulurmu?

- Bu haqda dəqiq bir söz deyə bilmərəm, amma onlara mən ən son hazırladığım “Qoca Kloun” tamaşasının diskini vermişdim, bu tamaşanı çox bəyənmişdilər. Bir də ki, mən belə düşünürəm ki, “Qoca Kloun” tamaşanın səfərə aparılması daha uyğundur. Çünki, çox sadədir, bundan başqa iştirakçıları da çox azdır. İndi hər şey maliyyədən asılıdır, buna mən qərar verə bilmərəm.

“Şəhzadeyi-Xəzər”

- Sizin ən son quruluş verdiyiniz “Şəhzadeyi-Xəzər” tamaşası ilə qastrola çıxmağı düşünürsünüzmü?

- Şəhzadeyi-Xəzər yerli tamaşaçı üçün nəzərdə tutulmuşdur, həm də o uşaqlar üçün hazırlanmış tamaşadır. Bu tamaşada 30 aktyor iştirak edir, 30 aktyorun yol xərci, xarici ölkədə yerləşdirilməsi və s. kifayət qədər vəsait tələb edir. Festival tamaşaları daha ciddi olamlıdır, məsələn biz “Pəri cadu”, ”Xeyir və Şər”, ”Ana qaz” tamaşasıyla festivallara getmişik. Çünki həmin tamaşalar fərqli üslubda, hamının anlayacağı üslubdadır. ”Qoca Kloun” da məhz elə festival üçün yararlı tamaşalardandır. Bu tamaşa psixoloji üslubdadır, həm də burada aktyorun öz məharətini göstərməyə imkanı var.

- “Şəhzadeyi-Xəzər” tamaşası deyəsən teatrşünasların tənqidinə məruz qaldı?

- Bəli, hər bir tamaşada olduğu kimi tənqidə məruz qaldı. Ümumiyyətlə, mən sağlam tənqidi normal qəbul edirəm. Teatrşünasların dedikləri qüsurların demək olar ki, əksəriyyətini özüm də bilirəm, ancaq məndən asılı olmayan proseslər var. Çalışdım ki, uşaqlarda əsl nağıl atmosferi yarada biləcək bir tamaşa hazırlayım. Tamaşada əsas məqsədim o idi, uşaqların nağıl dünyasını genişləndirim. Quruluşçu rejissor olmağımla bərabər tamaşanın kostyumlarının əksəriyyətini özüm hazırlamışam. Yəni divlərin geyimləri, bütün papaqlar, çalmalar, kostyumların üzərində gördüyünüz o naxışlar, kəmərlər və s... bunların üzərində mənim böyük rolum olub.

Aktyor olmaq daha rahatdır

- Hazırda yeni tamaşa üzərində işləyirsinizmi, daha hansı layihələriniz var?

- Hələ ki, yeni layihəm yoxdur, heç bir tamaşa üzərində işləmirəm. “Qoca Kloun” tamaşasını məzuniyyətdən əvvəl hazırlamışdım. Bu əsər digər tamaşalarıma bənzəmir, tamam fərqli üslubdadır. Burada aktyorun qocaldıqdan sonrakı faciəsi, yararsızlığı ön plana çəkilir. Doğrudan da elədir, nə qədər ki, sən formadasan teatra, sənətə lazımsan, formadan düşən kimi artıq rejissora, səhnəyə yararsız olursan. İndi hazırda onun yenidən məşqləri gedir. Mən çalşıram ki, müxtəlif üslublarda tamaşalar hazırlayım, çünki tamaşaya baxadıqda bunun kimin yaradıcılğına aid olduğu, kimin əsəri olduğu hiss olunur. “Qoca Kloun”da istifadə etdiklərimi növbəti tamaşalarımda işlətmək istəmirəm. İndi nə dərəcədə buna nail olmuşam bilmirəm, bunu tamaşaçılar yəqin ki, məndən yaxşı bilir.

- Nicat Kazımov üçün aktyor olmaq daha rahatdır yoxsa rejissor?

- Həyatda asan peşə yoxdur, hər iksinin çətinlikləri var. Anacaq mən deyərdim ki, aktyor olmaq daha rahatdır, ona görə ki, mən özümü idarə edirəm, təkcə özümə cavabdehəm, aktyorluğun da da pis tərəfi odur ki, başqa rejissorun dediyini etməyə məcbur olursan. Rejissorluğun çətinliyi ondadır ki, bütün komandanın yerinə düşünürsən, tamaşanın yükü demək olar ki, bir növ insanın çiyinlərində olur. Bu elə də asan iş deyil.

Teatr mənim birinci, əsas iş yerimdir

- Əvvəllər sizi səhnədən çox televizya verlişlərində görürdük, indi necə televiziya ilə bağlı yeni layihələriniz varmı?

- 1991-ci ldən televizyadayam, yəni teatra gəldiyim gündən televizyada da olmuşam. Televiziyada davamlı surətdə, uzun müddət verlişlər aparmışam. Hətta elə dövlər də oldu ki, televizyada bir neçə verliş apardım, tamaşaçı məni daha çox efir vasitəsilə görürdü. Teatrda fəaliyyətim o zaman da var idi, onda teatrda aktyor kimi çıxış edirdim. Ümumiyyətlə tamaşaçıya səhnədə görünən insan maraqlıdır. Amma indi rejissor kimi fəaliyyətə başlayandan isə səhnədə az görünürəm, çünki səhnə arxasında oluram. 5-6 il fasilə verdim televizya verlişlərinə. Keçən mövsüm ATV-kanalında “Söz oyunu” verlişini apardım, indi o verliş artıq dayanıb. Mən heç vaxt gedib kiminsə qapısını döyüb deməmişəm ki, mənə verliş verin, mənə tədbir həvalə edin təqdim edim. Kimə lazım olacamsa məni o proqrama dəvət edəcək, məni qane edəcəksə gedib verliş aparacam, etməyəcəksə yox. Teatr mənim birinci, əsas iş yerimdir. Teatrda həmişə olmuşam və yenə dəolmaq niyyətliyəm. Keçən mövsüm 5 tamaşa hazırlamışam, bu, rejissor üçün rekorddur.

- Seriallara necə dəvət alırsınız?

- Seriallar təzə-təzə başlıyanda 3-4 seriala dəvət almışdım. Maraqlı ssenarisi, yaxşı qonorarı olan serila çəkilərəm, bizim serialları tənqid etmək niyyətim yoxdur. Bilirsinizmi, insan səhv edə-edə formalaşır, püxtələşir. Serail da elədir, sonda yaxşı nəticə əldə etmək üçün haradansa başlamaq lazımdır ki, orada işləyənlər də inkişaf edə bilsinlər. Elə götürək qonşu Türkiyəni, əvəllər onların serialları pis vəziyyətdə idi, ancaq indi türk serilları dünyanın yaxşı serillarından biridir. Biz də gələcəkdə gözəl serial çəkə bilərik, o zaman məni dəvət etsələr gedib çəkilərəm.

- Sonda tamaşaçılara sözünüz...

- Bütün teatr tamaşaçılarını Gənc Tamaşaçılar Teatrına dəvət edirəm. Qəzetiniz vasitəsilə teatra əməyi keçən bütün insanalara minnətdarlığımı bildirirəm.

Xəyalə Rəis

Kaspi.- 2012.- 29 sentyabr - 1 oktyabr.- S.23.