Nigar xanım Köçərlinin üçüncü “gedişi”

Bir aya yaxındır çoxsaylı mətbuat orqanlarında, qəzetlərdə, xəbər saytlarında Milli Kitab Mükafatı yarışmasının yenidən fəaliyyətə başlaması haqqında xəbərlər dolaşmaqdadır. 2009-cu ildən əsası qoyulan müsabiqə barəsində ötən illər ərzində saysız-hesabsız fikirlər, rəylər söylənilmişdir. Müsabiqənin mətbuatın gündəminə qayıtması ilə bu proses bu günlərdə də xeyli aktuallaşıb. Söylənilən fikirlər içərisində hər şeydən öncə daha çox müzakirə ediləni keçirilən yarışmanın nəticələrinin obyektiv və ya qeyri-obyektiv sayılmasıdır. Kimisi Milli Kitab Mükafatı müsabiqəsinin ədəbi müsabiqələr arasında ən ədalətli yarışma olduğunu deyir, kimisi də nəticələri qabaqcadan hazırlanan şou hesab edib inanmamaqda davam edir.

Müsabiqəyə inam bəsləməyənlərdən biri olan şair Adil Mirseyid son günlərdə qəzetlərin birinə müsahibə verərkən belə demişdir: “...Mənim belə müsabiqələrə inamım çox azdır. Çünki, belə müsabiqələrdə dəfələrlə görmüşəm ki, təltif edəcəkləri şəxsləri əvvəlcədən müəyyən edirlər. Sonra müsabiqə elan edirlər...”

Ötən müsabiqənin qalibi Pərviz Cəbrayıl isə öz müsahibəsində Adil Mirseyidin fikrinə münasibətini bildirərkən həqiqəti etiraf etmişdir: “...Nəinki ədəbiyyatda, müsabiqələrdə, bütün cəmiyyət boyu inamsızlıq hökm sürür. İnsanların bir-birinə münasibəti göz qarşısındadır. Bu, ədəbiyyata da sirayət edib. Əlbəttə, heç bir müsabiqədə yüz faiz obyektiv olmaq mümkün deyil...”

Müsabiqənin münsiflər heyətinin daimi üzvü olan (ötən müsabiqənin nəticəsindən razı qalmayıb heyətdən çıxdığını elan edən, sonra hansısa məqsədlə yenidən münsiflərə qatılan) Rəşad Məcid isə müsahibəsində obyektivliklə bağlı suala cavab verən zaman dolayısı ilə Pərviz Cəbrayılın fikirlərini təsdiqləmişdir: “...Sadəcə olaraq Azərbaycan mühitində əxlaq münasibətlər sistemi elə qurulub, reallıq elədir ki, obyektiv müsabiqələrin keçirilməsi çox çətin bir prosesdir. Elə Milli Kitab Mükafatında da ekspertlər var. Onların arasında da görürsən ki, təsirlər olur. Azərbaycandır, kimsə kiməsə ağız açır, xahiş edir. Kimsə yerlipərəstlik və digər prinsipləri tutaraq kiməsə güzəşt edir...”

Bəlkə də elə bu səbəblərdəndir ki, əvvəlki iki müsabiqədə iştirak etməkdən boyun qaçıran Azad Yazarlar Ocağı və Çölçülər Ədəbiyyat Mərkəzi növbəti dəfə də boykot yolunu tutmaqda israr edirlər. Onları ən çox narazı salan başlıca cəhət müsabiqəni keçirən adamların kifayət qədər Azərbaycan ədəbiyyatına bələd olmamalarıdır. Gənclərin iddiasına görə ötən müsabiqələrdə təqdim edilən yüzlərlə əsərlər oxunmadan kənara atılıb. Bunu onlar müəlliflər tərəfindən edilən sorğulara ekspertlərin susması, cavablandırmamaları ilə əsaslandırırlar. Münsiflər heyətində oturanların əksəriyyətinin ədəbiyyatdan bixəbər adamlardan seçilməsi boykotçuların fikrincə, bu müsabiqənin müəyyən məqsədlərə qulluq edən şou olmasını bir daha sübut edir.

Yarışmanın təşkilatçısı Nigar xanım Köçərli boykot çağırışlarından heç də narahat deyil. Son iki həftə ərzində yarışmanın ünvanına nəinki Bakıdan, Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən, hətta xaricdən onlarla əsərin göndərildiyini açıqlayan təşkilatçı xanım bu müsabiqədə iştirak edəcək əsərlərin sayının əvvəlki illərdəkindən də artıq olacağına, yarışmanın gözlənildiyindən də uğurlu keçəcəyinə inanır. Üç il qabaq Azərbaycan dilində zəif danışan xanım indi efirlərdə çətinlik çəkmədən sərbəst müsahibələr verir.

Ekspertlərdən söz düşmüşkən, mən də onların yeni müsabiqədə köhnə tərkibdə qalmalarını arzulamazdım. Birincisi, mənim fikrimcə onların sayı artırılmalıdır, yüzdən çox müəllifin əsərlərini oxuyub nəticə çıxarmaq üçün beş-altı nəfər azdır. İkincisi də onlar həmyaşıd, həmkar, oxşar zövqlü adamlar olmamalıdırlar. Təkcə intellektual deyil, geniş oxucu kütləsinin marağını, tələbini əhatə edən bütün cəhətlər, xırdalıqlar nəzərə alınmalıdır. Milli Kitab Mükafatının keçmiş müsabiqələrindən aldığım qənaətə əsasən uzun siyahıya – iyirmiliyə düşən əsərlərin seçilməsində ekspertlərin şəxsi zövqlərinin və müəlliflərə qarşı olan şəxsi münasibətlərinin rolu danılmazdır. Deyərdim ki, seçim üçün əsas amillərdəndir.

Münsiflər heyətinin sayının artırılmasının isə, deyərdim görüntüdən başqa işin keyfiyyətinə heç bir önəmi, xeyri yoxdur. İstəyir on doqquz yox, otuz nəfər olsunlar. Nigar xanım nə qədər bizi inandırmağa çalışsa da, onların hamısının iş-güclərini atıb təqdim edilən əsərləri oxuması ağlabatan, mümkün olası iş deyil.

Haqq naminə demək lazımdır ki, Nigar xanım Milli Kitab Mükafatını təşkil etməklə kitabın, ədəbiyyatın təbliği, inkişafı yolunda böyük xidmətlər görür. Bu müsabiqə ilə, o, ictimai həyatda, ədəbi mühitin cəmiyyətin təbəqələri arasında təbliğ edilməsində böyük rol oynayır, ədəbiyyatı diqqət mərkəzinə çevirib yazarlar arasında ciddi rəqabət mühitinin yaranmasına, həm də oxucularda kitaba bir xeyli dərəcədə maraq oyatmasına kömək olur. Ömürlərinin mənasını yalnız pul qazanmaqda görənlərə kitabın, ədəbiyyatın varlığını xatırladır, əhəmiyyətini dərk etdirir.

Məqsədinin alınması üçün yeri gəldikcə zərurət üzündən “taktiki” addımlar da atır. İlk yarışma zamanı müsabiqənin cəmiyyət içərisində dayanıqlaşması və nüfuz əldə etməsi üçün nəticələrlə bağlı son qərarında Yazıçılar Birliyindən olan münsiflərlə razılığa gəlməli oldu. İkinci müsabiqədə isə Pərviz Cəbrayılı bir səs fərqlə qalib elan edərək narazıların könlünü almaq, qüvvələr balansına nail olmaq istədi. Lakin, bu istəyi ona “baha” başa gəldi. Xeyli təzyiqlərlə üzləşmək məcburiyyətində qaldı. 2011-ci ilin payızında növbəti müsabiqə keçirilmədi.

İndi, bir illik fasilədən sonra Milli Kitab Mükafatı yarışması yenidən, üçüncü dəfə start götürüb. Görəsən Nigar xanım bu dəfə hansı tərəfə addım atacaq, hansı “gedişi” gedəcək?

Müsabiqəyə təqdim ediləcək əsərlərin qəbulu bu ilin noyabr ayının 16-sınadək aparılacaqdır. Mükafatların sahiblərinə verilməsi 4 iyun 2013-cü ildə nəzərdə tutulur. İnşaallah, yaşayarıq, görərik. Bircə o aydındır ki, kimin qalib seçilməsindən asılı olmayaraq ən çox qazanan ədəbiyyat və biz - ədəbiyyatsevər oxucular olacağıq.

Rövşən Yerfi

Kaspi.- 2012.- 15-17 sentyabr.- S.21.