İlham Əsgərov
– səsin dalğası
Səsiylə
- sədasıyla Azərbaycanımın dünənindən
bu gününə körpü salan, boy-buxununda Dəmbəlo
dağının ucalığını, səsində Viləşçayın
coşqunluğunu, Şır-şır bulağın həzinliyini
yaşadan sənətkar barədə duyğularımı ipə-sapa
düzüb, nəsə babat bir ürək sözü yazmaq
çoxdankı arzumdur. Amma yazdıqlarıma baxanda
İlhamın mavi ekrandan
– isdedadlı rejissor Elçin
Cahangirlinin çəkdiyi “Susmuş vicdan”
teleserialında canlandırdığı general
obrazı sanki mənə səslənir:
“Yox. Qardaş, belə
olmaz deyir, sən hələ
məni yaxşı tanımırsan!”
Mən
İlhamı uzaqdan-yaxından 30 ildir
tanıyıram. Bəs adam 30 il ərzində tanıdığı şəxsiyyət
barədə görüb-bildiklərini daha
necə dilə gətirər? Özüm
də bilmirəm, İlham barədə
düşünəndə niyə məhz onu
ali məktəbə qəbul imtahanına
gələndə Sahil bağında – tənha
bir skamyada səhəri
açan ağ
köynəkli abituriyent obrazında
görürəm. Niyə?! Bəlkə o
vaxt aktyor olmaq arzusuyla yaşayan sadə bir kəndli
gəncin abır-həyası ona şəhərdə
yaşayan qohum-əqrabasının
qapısını döyməyə mane olmuşdu?.. Amma o gecə İlhamın gələcəkdə
böyük şəhnədə tənha
və doğmalar arasında qərib bir insanın obrazını oynayacağı rolun debütü oldu. Deyəsən, belə hissləri biz də yaşamışıq axı. Yəni
İlham öz
müasirlərinin canlı obrazını erkən
yaşlarından həyat səhnəsində oynayan
bir sənətkardır.
***
Biz hər ikimiz Masallıda - Rafiq
Tağının “Muğan tərəflər” dediyi
yamyaşıl zəmiləri olan qonşu kəndlərdə
doğulmuşuq. Bəlkə də lap uzaq qohumuq, xəbərimiz
yox!.. Əslində mənim Xoşçobanlı, Mollahəsənli
kəndlərində qohumlarım var.
Masallının
el ağsaqqalarından olan
Samı Kəlbiyev dədəmi həmişə qohum deyə çağırardı. O
Samı Kəlbiyev ki, Rəsul Rza, Qılman İlkin,
Lütvəli Abdullayev, Süleyman
Rüstəm, Hüseyn Əliyev, Zeynal Xəlil və Azərbaycanın başqa görkəmli şəxsiyyətləri,
sənət adamları onun dostu və qonağı olublar...
İlham tele-müsahibələrində tez-tez el
ağsaqqalının adını çəkir. Sinif yoldaşı Siyasət Həsənovu, dostu Hacı Əbülfət Əliyevi, qohumu Bahadur müəllimi
də unutmur.
Yaxın qohum-əqrabaların
təbirincə desək, İlham hələ
lap uşaq
çağlarından “oyun”
çıxardırdı. Bəlkə bu
“oyun”, “teatr”
çıxarmaq hissi onda
Samı kişigildə xalq artisti Lütvəli Abdullayevi
görəndə, onun məclisdə zarafatyana dediyi
sağlığın Muğan elində
dildə-ağızda gəzdiyini eşidən anda
yaranmışdı? Ölməz sənətkar Lütvəli
Abdullayev Samı kişinin
şərəfinə öz
sağlığını belə ifadə edirdi:
“Həzarat, mənim Azərbaycanda kolxoz sədri
vəzifəsində işləyən çox
dostlarım var. Bəziləri adama toyuq göndərəndə
dəni vermirlər, dən göndərəndə toyuğu. Amma Samı dostum həm toyuq verir, həm də dən...”
***
İlk dəfə ali məktəbə
daxil olmaq cəhdi daşa dəydi İlhamın... Şirvanda
(o
vaxtkı Əli Bayramlı) çilingər işlədi. Həyat
və əmək təcrübəsi qazandı. Səhnə onunçun həyatın bir
parçasıydı. “Müqəddəs ocaq”
adlandırdığı səhnədə ilk
addımlarını atdı, teletamaşalarda
ilk rollarını oynadı...
Səhnədə
ölüm səhnəsi yaratmaq
kinodakından qat-qat çətindir. Lal obrazını yaratmaq ondan da çətindir. Hüseyn Cavidin “İblis” dramında səhnədə oynadığı
lal ərəb roluna görə tamaşanın rejissoru Mehdi Məmmədov kollektiv çəkdirdikləri
şəklin arxasına
bu sətirləri yazdı: “İlham, lal dilində gözəl danışdığına
görə səni təbrik edirəm!”
***
Sonra səhnədə
sərkərdə, xan,
xaqan, kral, böyük siyasi xadim də oldu:
Bəxtiyar Vahabzadənin
"Dar ağacı"nda Sabutay, İlyas Əfəndiyevin "Hökmdar
və qızı"nda
Məhəmməd xan,
Uilyam Şekspirin
"Kral Lir"ində
Fransa kralı, Əli Əmirlinin "Mesenat"ında N.Nərimanov,
Mövlud Süleymanlının
"Fatehlərin divanı"nda
Bilgə xaqan obrazlarına səhnə ömrü verdi İlham...
Akademik teatrın
ən populyar tamaşalarında iştirak
etməklə yanaşı,
İlham Azərbaycan dövlət radiosunun məşhur "Bulaq"
verilişinin aparıcılarından
biridir. Çox incə qəlbli, həssas insandı İlham.
Əməkdar artist Əli Salahlı haqqında “Sonuncu monoloq” kitabımı oxuyandan sonra mənə telefonla minnətdarlığın bildirdi.
Mənə elə gəldi ki, İlham əyalət teatrlarında çalışan
və dünyasını
dəyişən sənətkarların
yad olunmasına bərk kövrəlmişdi...
(Əli Salahlı
12-13 yaşlarında ilk dəfə
çıxdığı səhnədə 59 yaşında
Yetim Əlabbasın monoloqunu deyərkən dünyasını dəyişmişdi)
Bir-iki il
öncə “Həzrəti
Yusif” teleserialında Yaqub peyğəmbərin rolunu səsləndirirdi İlham. Sanki təkcə
səsləndirmirdi, həm
də həmin polu oynayırdı. Səsi ayrılıq həsrətindən təşnə
olan ürəklərə
sərinlik yayırdı…
Amma İlham etiraf edir ki,
dublyaj zamanı mətni oxuyarkən bəzi məqamlarda özü də bərk kövrəlib, hətta ağlayıb.
***
Və nədənsə xanandələr həmişə
“Apardı sellər saranı” mahnısını oxuyanda, “Gedin
deyin Xoşçobana, gəlməsin bu il Muğana!” sözlərini
eşidəndə yadıma Xalq artisti İlham Əsgərov
düşür. İlhamın Muğan toylarında əlində
mikrofon, Dədə Qorqudsayağı səsiylə, əzəmətiylə
bəylə -gəlinə xeyir-dua verməsinın az şahidi
olmamışam. “Xançoban” söz sövqatıyla hər
il Muğana gəlir... Muğanın da, Azərbaycan
toy-büsatlarının da söz-sənət aşiqi
İlhamsız günü olmasın!
***
Səhnədə Elçin Həşimovun
tarı cuşə gəlir… Xanəndə Məsumun səsi pərdə-pərdə
yüksəlir. İlham da qəzəl deyir. Dünyanın
gözəlliklərindən zövq alır insan.
Dağların hüsnünü örtmüş buludlar
aram-aram seyrəlir. Dəmirağac meşəsinə haray
düşür, ün düşür: “Dünya
yaşamalı dünyadır, qardaş!”
İlhamın səsi neçə-neçə
səs dalğasında öz ahəngi, öz rəngi,
avazı ilə tanınır... Bu səs çalarında
neçə-neçə olməz ustad sənətkarın, cəngavərin
obrazı göz önündə canlanır. Yaddaşlara qətrə-qətrə
hopur Babək qüruru, Nizami zirvəsi, Füzulinin qəm
karvanı, Nəsimi dəyanəti, Xətainin qılınc və
söz sərkərdəliyi... İlham, obrazlı tərzlə
desək, ta qədimdən üzü bəri yaranan
poeziyamızın vuran nəbzi, döyünən qəlbidir.
***
Bəzən şirin xəyala dalıram.
Günlərin bir günü (nədənsə o günün
məhz bahar çağlarına təsadüf edəcəyini
düşünürəm...) Kazım Ziya sənətini
yaşadan xalq artisti İlham Əsgərov Dədəm
Qorqudsayağı səsiylə elimizə - obamıza QƏLƏBƏ
müşdəsi verir... İlahi, zəfər təranələri
ilə süslənən Azərbaycan necə də möhtəşəm
görünür. Taleyin və tarixin min cür
sınağına sinə gərən Qarabağ eli bayram
libasına bürünür. Pərən-pərən
düşmüş insanlar yurd yerlərinə dönür.
İlhamın səsi AZADLIQ meydanına nur çiləyir:
“Gözün aydın,
Azərbaycan!”
***
Tarixçılərin yazdığına
görə qədim muğanlı cəngavərlər
boylu-buxunlu olublar. İlham səhnədə də, həyatda
da mənə o qədim cəngavərləri
xatırladır:
- Ehey, siz niyə belə
cırlaşmısınız? - deyir, - Niyə bir-birinizdən
aralı düşmüsünüz? Çiyinlərinizi
bir-birinə söykəyin, qardaşlar, bir olun! Yurdumuzun
nicatı bizim birliyimizdədir.
...Yaradıcılığının otuz
illik gecəsində dostlarından biri ona Məkkədən
üzük gətrmişdi. Bəlkə o üzük mənin
barmağımda elə də parlaq görünməzdi, amma
“İncəsənət qvardiyasının sərdarı”,
söz sərkərdəsi İlham Əsgərovun
barmağına yaraşırdı. İlham bütün
vücudu ilə, ululara xas səsi ilə səhnədə
daha əzəmətlı görünür.
Qəribədir, son vaxtlar mən onu istər
kinoda, istər teatr səhnəsində yalnız
özümün arzuladığım rollarda görürəm:
Şah İsmayıl Xətai, Nadir şah Əfşar,
Qaçaq Mozu... Sonuncunu tanımadınız yəqin!
Qaçaq Mozu elə qaçaq Nəbi kimi bir igid olub bizim
Muğan tərəflərdə. İlhamın həmkəndlisidir.
Ona öz zəmanəsinin Robin Qudu da demək olar.
***
Nə isə... Son vaxtlar həyat səhnəsində
qəfil itirdiklərimiz o qədər çoxdur ki!
Ölüm mələyi nə ad-sana baxır, nə də
yaşa. Bir gün eşitdim ki, çağrılmamış
qonaq kimi xəstəlik İlhamın da ünvanını
tapıb. Allah qıymasın, dedim. Hələ səhnədə
oynayacağı çox rollar, həyatda görəcəyi
cox işləri var. Şükürlər olsun Allaha,
sağaldı, ad günü “Space” kanalında toy-bayram kimi
qeyd olundu.
Və sonda üzünü xeyli vaxtdır
görmədiyim sevimli aktyora deyirəm: İlham, bu
yazını mən yazmadım qardaş, sən yazdın! Sən
özün barədə yazılan və yazılmayan çox
sanballı fikirlərin müəllifisən. Uca
Rəbbimiz səni qorusun!
Sənin sənətinə
və şəxsiyyətinə
ehtiramla,
Nurəddin ƏDİLOĞLU,
Yazıçı-jurnalıst
Kaspi.- 2012.- 21 sentyabr.-
S.15.