Canlı əfsanə

Şəfiqə Məmmədova… Azərbaycan Respublikasının xalq artisti, SSRİ və Azərbaycanın Dövlət mükafatları laureatı, saysız-hesabsız təltiflərin, ödüllərin sahibi və ən başlıcası mənsub olduğu Xalqın sevimlisi, təkrarolunmaz sənətkarı…

Mart ayının son günlərində doğum günü qeyd olunan Şəfiqə Məmmədova Azərbaycan teatr və kino mədəniyyətində yaşayıb-yaratdığı obrazlarla, rollarla canlı sənətkar nümunəsinə çevrilib.

Beləliklə… Şəfiqə Məmmədova 30 mart 1945-ci ildə Dağıstanın Dərbənd şəhərində doğulub. 1968-ci ildə Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunun Musiqili Komediya aktyorluğu fakültəsini bitirib.

Akademik Milli Dram Teatrının truppasına 1968-ci ildə qəbul olunub. Və...

1968-ci il, Vilyam Şekspir “Hamlet”...

Akademik teatrın səhnəsində 30 illik fasilədən sonra müraciət edilən “Hamlet” tamaşasında Hamlet rolu otuz yaşın içində olan Həsən Turabova, Hamletin anası Hertruda isə iyirmi üç yaşlı Şəfiqə Məmmədovaya tapşırılmışdı. Məhz bu hadisə Şəfiqə Məmmədovanı bir aktrisa kimi kəşf olunmasına səbəb oldu. İstər həmkarları, istər teatr ictimaiyyəti bu ismi tanıdılar. Onu izləməyə... dinləməyə... məhz ona baxmağa məcbur oldular... Çünki xanım aktrisa sənətə həqiqi bağlılığı, səhnəyə yaraşan görünüşü, təkrarolunmaz istedadı ilə hamını özünə sienergetik mərkəz kimi cəm etməyi bacarırdı. Və onun olduğu səhnədən enerji püskürürdü... insanlar bu enerjinin, bu aşıb-daşan müsbət qüvvənin təsirinə düşməyə bilmirdilər.

Bu silsilə davam edir: “Nakam qız”-Sona...

Tamaşada parlaq aktyor oyunları Səməndər Rzayevlə Şəfiqə xanımın dramatik faciə üslublu ifaları idi. Ş.Məmmədovanın dolğun ifa tərzi gənc aktrisanın yaxın zamanlarda böyük uğur qazanacağından xəbər verirdi. Bu o zamanlar idi ki, neçə illərdi Akademik teatrın səhnəsinə hərəkətlərində çevik, qamətli, həzin səsli, daxili ehtiraslı, yeniyetmə aktrisa gəlmirdi. Aktrisa bir-birinin ardınca oynadığı Maşa (“Canlı meyit”), Sevda (“Xəyyam”), Anjel (“Məhv olmuş gündəliklər”)... rolları ilə qüdrətli sənətkarlıq nümunələri yaratdı.

1970-ci il “Xəyyam”-Sevda

Şəfiqə Məmmədovanın coşqun ehtirasla, şövqlə, səhnəyə “sığmayan”, aşıb-daşan çılğınlıqla, yumşaq plastik vasitələrlə oynadığı Maşa öz lirizmi ilə bütün ifaçılara meydan oxusa da, dərinlikdə, ikinci planda rejissorun fəlsəfi romantizminə xidmətə bağlanırdı. Sevdanın çılğın təbiəti, bütün vücudunun musiqi ilə yoğrulması, səmimiyyəti, sözündə-söhbətində açıq-saçıqlığı Şəfiqə Məmmədovanın oyununda bütün parlaqlığı ilə ifadələnərək, gənc aktrisaya böyük şöhrət qazandırdı. Hertrudadan (“Hamlet”) və Sonadan (“Nakam qız”) sonra Şəfiqə Məmmədova zəngin ifadə vasitələrinə, böyük texniki imkanlar, güclü plastikaya malik olduğunu daha geniş, daha bədii estetik şəkildə təstiqlədi.

Klassik irsimizin daha bir nümunəsi: C.Cabbarlı “Aydın”-Gültəkin

Rejissor Tofiq Kazımovun quruluşunda C.Cabbarlının “Aydın” əsəri əsasında qoyulan tamaşada da Şəfiqə Məmmədovanın yüksək peşəkarlıqla ifa etdiyi Gültəkin rolu rejissorun məram-məqsədilə üstə-üstə düşürdü. Aktrisanın ümumi ifa kompozisiyasına uyğun olaraq oyununda coşğunluq, ehtiras, daxili qüvvət, təravət və həyat eşqi vardı.

Aktrisa eləcə də, Lev Tolstoyun "Canlı meyit" (Maşa), Çingiz Aytmatovun "Ana torpağı" (Cenşengülün arvadı), Cəlil Məmmədquluzadənin "Dəli yığıncağı" (Pırpız Sona), Fridrix Şillerin "Məkr və məhəbbət" (Ledi Milford), Yucin O Nilin "Qızıl" (Süzen) faciələrində, İlyas Əfəndiyevin "Bağlardan gələn səs" (Gülcan), "Mənim günahım" (Nurcahan), "Məhv olmuş gündəliklər" (Anjel), Bəxtiyar Vahabzadənin "Yağışdan sonra" (Nihal), İmran Qasımovun "Nağıl başlananda" (Tahirə) lirik-psixoloji dramlarında, Mirzə İbrahimovun "Bəşərin komediyası və ya Don Juan" (Teadora), Maksim Qorkinin "Meşşanlar" (Yelena Nikolayevna), Səməd Vurğunun "İnsan" (Nataşa), Raço Stoyanovun "Qısqanc ürəklər" (Milkana), Cəfər Cabbarlının "Aydın" (Gültəkin), Nikolay Poqodinin "Zamanın hökmü" (İrina), Əkrəm Əylislinin "Yastı təpə" (Bəyaz) pyeslərində maraqlı və yaddaqalan səhnə obrazları yaradıb.

Müəyyən zaman, bu, aktrisanın yaradıcılığının parlaq dövrünə təsadüf edirdi, 1980-ci ildə aktrisa ailə qayğıları ilə bağlı teatrdan uzaqlaşaraq Azərbaycan Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində pedaqoji fəaliyyətə başlayıb.

Şəfiqə Məmmədovanın ifasında kino sənətimizin incə nümunələri...

Şəfiqə Məmmədova "Qaraca Qız" (Qız), "Dədə Qorqud" (Burla xatun), "İstintaq" (Gülya), "Bizim Cəbiş müəllim" (Cəbişin arvadı), "Ad günü" (Fəridə), "Çarvadarların izi ilə" (Səriyyə) bədii filmlərinə çəkilib. Bu filmlərdə yaratdığı qəhrəmanlar təkcə kino sənətimizin deyil, bütövlükdə Azərbaycan xalqının nəsil-nəsil ötürülən, yaddaşlarda kök salan sənət oyunçusu estafetidir. Bu estafeti daşıyan sənətkar hər zaman yüksək əhval-ruhiyyə ilə, heç zaman usanmadan baxdığımız milli kino sənətimizə də öz imzasını atıb. Bu filmlərdə onun işlətdiyi kəlmələr bu gün də adi insanların dilində, gündəlik məişət danışıqlarında öz işləkliyini itirmir.

Sənətkara verilən dəyər...

Canlı əfsanə, Anarın "Şəhərin yay günləri" pyesinin tamaşasındakı Dilarə roluna görə Azərbaycanın Dövlət mükafatına (1980), Rasim Ocaqovun çəkdiyi "İstintaq" filmindəki müstəntiqin arvadı obrazına görə isə SSRİ Dövlət mükafatına (1981) layiq görülüb. Görkəmli aktrisa, 1974-cü ildə Azərbaycanın əməkdar artisti, 1982-ci ildə isə Azərbaycanın xalq artisti fəxri adları ilə təltiflənib.

Sənətkarın ictimai fəaliyyəti...

Şəfiqə Məmmədova 1995-2000-ci illərdə Milli Məclisin deputatı olub. Hazırda 2012-ci ildə yaradılmış Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqının sədri kimi fəaliyyət göstərir.

Aygün Süleymanova

teatrşünas

kaspi.-2013.-6-8 aprel.-S.10.