Azərbaycan dövlətinin uşaq siyasəti
artıq milli strategiya kimi formalaşıb
1
iyun - Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi Günü ərəfəsində
Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə
Dövlət Komitəsinin sədri Hicran Hüseynova «Kaspi»nin
suallarını cavablandırıb
- Hicran xanım, məlumdur, 1 iyun
tarixi bütün dünyada Uşaqların Beynəlxalq
Müdafiəsi Günü kimi qeyd olunur. Bu baxımdan,
ölkəmizdə uşaq hüquqlarının təminatı
istiqamətində həyata keçirilən siyasət
haqqında nə deyə bilərsiniz?
- Gələcəyimiz
olan uşaqların hüquqlarının təmin edilməsi,
uşaq problemlərinin ardıcıl həlli ölkəmizdə
bu sahədə həyata keçirilən dövlət siyasətinin
prioritet istiqamətlərindən birini təşkil edir. Azərbaycanın
sürətli iqtisadi inkişafı sosial problemlərin həlli
üçün etibarlı zəmin yaradır. Elə bu
baxımdan, son illərdə uşaqların
sağlamlığının möhkəmləndirilməsi,
onların müasir tələblər səviyyəsində təhsil
alması üçün lazımi şəraitin təmin
edilməsinə yönəlmiş mühüm addımlar
atılmaqdadır. Hələ neçə il əvvəl
dünyada başlamış qlobal iqtisadi böhran fonunda
2009-cu il Azərbaycanda möhtərəm Prezidentimizin Sərəncamı
ilə «Uşaq ili» elan edilmişdi. Bu, uşaq siyasəti
istiqamətində əlavə tədbirlərin həyata
keçirilməsinə geniş imkanlar açmış,
dövlət orqanlarının və vətəndaş cəmiyyətinin
diqqətinin bir daha uşaqların problemlərinə cəlb
etmək baxımından böyük əhəmiyyət kəsb
etmişdir.
“Uşaq
ili” çərçivəsində uşaqların keyfiyyətli
təhsil və yüksək standartlara cavab verən tibbi xidmətlərlə
təmin edilməsi, hərtərəfli qayğı ilə əhatə
olunması, yüksək mənəvi və sosial mühitdə
böyüməsi üçün zəruri şəraitin
yaradılması, şəxsiyyət və layiqli vətəndaş
kimi formalaşması Azərbaycan Respublikasının dövlət
uşaq siyasətinin başlıca prinsiplərindəndir.
Əsası
Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən
qoyulmuş, bu gün isə möhtərəm Prezidentimiz
İlham Əliyevin uğurla davam etdirdiyi dövlət uşaq
siyasəti artıq milli strategiya kimi
formalaşmışdır. Son illər uşaqların
sağlamlıqlarının möhkəmləndirilməsi,
onların müasir tələblər səviyyəsində təlim-tərbiyəsinin
daha da yüksəldilməsi üçün lazımi şərait
yaradılmış, bu istiqamətdə mühüm tədbirlər
reallaşdırılır.
Bu
siyasətin davamı kimi Azərbaycanın Birinci Xanımı
Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, millət vəkili Mehriban
xanım Əliyevanın uşaq məsələlərinə
diqqəti bu sahəyə qayğının daha da artmasına
səbəb olmuşdur. Heydər Əliyev Fondu
uşaqların hərtərəfli inkişafı, onların
yüksək standartlara cavab verən təhsil və tibbi xidmətlərlə
təmin olunması, uşaq problemlərinin həlli istiqamətində
önəmli layihələr həyata keçirməkdədir.
Hazırda uşaqların dövlət qayğısı ilə təmin edilməsi, hüquqlarının müdafiəsi daim diqqət tələb edən sahələrdir. Bundan əlavə, uşaqlara göstərilən tibbi yardımın keyfiyyətinin artırılması, uşaq ölümü hallarının azaldılması, uşaqlar arasında xəstəliklərin profilaktikası, yüksək səviyyəli ümumi orta təhsilin təmin edilməsi və təhsil sisteminə nəzarətin həyata keçirilməsi də diqqət mərkəzindədir. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların intellektual, fiziki və psixoloji inkişafının, onların şəxsiyyətinin hərtərəfli formalaşmasının və məktəbə hazırlanmasının təmin edilməsi, uşaqların yaradıcılıq mühitində böyüməsi və idmanla məşğul olması üçün zəruri şəraitin yaradılması prioritet istiqamətlər sırasındadır. Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlara, habelə aztəminatlı, çoxuşaqlı, qaçqın və məcburi köçkün ailələrindən olan uşaqlara dövlət qayğısının göstərilməsi də önəm daşıyır.
- Uşaq məsələləri
ilə bağlı Azərbaycan hansı beynəlxalq sənədlərə
qoşulub? Eyni zamanda, ölkəmizdə uşaq
hüquqları ilə bağlı qanunvericilik bazası
hansı səviyyədədir?
-
Ölkəmiz 1991-ci ildə öz müstəqilliyini elan
etdikdən sonra 1992-ci ildə BMT-nin Uşaq Hüquqları
haqqında Konvensiyasına, 2002-ci ildə (3 avqust)
Konvensiyanın 2 Əlavə Protokoluna qoşulmuşdur. 1998-ci
ildə BMT-nin Uşaq Hüquqları Haqqında Konvensiyasının
müddəalarını özündə əks etdirən Azərbaycan
Respublikasının Uşaq Hüquqları haqqında Qanunu qəbul
olunmuşdur. Bu illər ərzində mütəmadi olaraq
milli qanunvericilik və normativ-hüquqi aktlar təkmilləşdirilmiş,
uşaq hüquqlarının müdafiəsi,
formalaşması, sağlam böyüməsinə yönəlmiş
bir çox Dövlət Proqramları, Tədbirlər
Planları qəbul edilmişdir.
Bu
proqramlar uşaqların hüquq və maraqlarının
müdafiəsi, vahid dövlət uşaq siyasətinin
formalaşdırılması, bu siyasətin tənzimlənməsi,
həyata keçirilməsinin təmin edilməsi,
uşaqların fiziki, əqli, mənəvi, əxlaqi və
sosial inkişafı üçün lazımi həyat səviyyəsinin
təmin olunması sahəsində milli konsepsiyasını
inkişaf etdirməyə yönəlmişdir.
Uşaq sahəsində mövcud problemlərdən
ən aktualı hesab edilən erkən nikah probleminin həlli
məqsədilə 2011-ci ildə Milli Məclisdə Ailə Məcəlləsinə
əlavə və dəyişiklik edilərək
qızların nikah yaşının 17-dən 18-ə
qaldırılması məsələsi gündəliyə
daxil edilmiş və ölkəmizin Birinci Xanımı, Heydər
Əliyev Fondunun Prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın diqqəti
sayəsində bu məsələ öz həllini
tapmışdır.
Eyni
zamanda, Cinayət Məcəlləsinə 176-1. maddə əlavə
edilmişdir ki, nikah yaşına çatmayan şəxs
nikaha daxil olmağa məcbur etməyə gərə
üç min manatdan dörd min manatadək miqdarda cərimə
və ya dörd ilədək müddətə azadlıqdan məhrum
etmə ilə cəzalandırılır.
2010-cu
ildə Komitənin təklifi və yaxından iştirakı
ilə Məişət zorakılığının
qarşısının alınması haqqında Azərbaycan
Respublikasının Qanunu qəbul edilmişdir. Həmin
Qanunda məişət zorakılığından əziyyət
çəkən yetkinlik yaşına çatmamış
şəxslərin hüquqlarının və mənafelərinin
müdafiəsi ilə bağlı müəyyən müddəalar
mövcuddur.
2012-ci ilin mayında isə ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin Fərmanı ilə Uşaq hüquqlarının həyata keçirilməsinə dövlət nəzarəti Qaydası təsdiq edilmişdir. Qaydalar uşaq sahəsində nəzarətin gücləndirilməsi, müvafiq dövlət orqanlarının uşaq sahəsində fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyətə malikdir.
“Uşaq
Hüquqları Konvensiyası” uşaqların hərtərəfli
qorunması və müdafiəsini əhatə edən beynəlxalq
sənəddir. Məhz bu Konvensiyaya qoşulan ölkələr
uşaqların müdafiəsi istiqamətində mütəmadi
olaraq BMT-nin uşaq hüquqları Komitəsinə hesabat təqdim
edir və mütəmadi olaraq Komitə iştirakçı
dövlətlərə hesabatlarla bağlı tövsiyələrini
verir.
BMT-nin Uşaq Hüquqları Komitəsinin 59-cu sessiyasında Azərbaycan hökumətinin BMT-nin Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiyasının icra vəziyyəti ilə bağlı dördüncü, Konvensiyanın “Uşaq alveri, uşaq fahişəliyi və uşaq pornoqrafiyasına dair” və “Uşaqların silahlı münaqişələrə cəlb edilməsinə dair” Fakültativ Protokollarının icra vəziyyəti ilə bağlı ilkin hesabatlarının müzakirəsi keçirilmişdir. Müzakirələrin nəticəsi olaraq BMT-nin Uşaq Hüquqları Komitəsi Azərbaycan hökumətinə qarşıdakı 5 il üçün uşaq sahəsində tövsiyələrini təqdim etmişdir. Tövsiyələrdə ötən müddət ərzində hökumət tərəfindən uşaq sahəsində görülmüş işlər, xüsusi olaraq ölkədə uşaq sahəsində həyata keçirilmiş qanunvericilik islahatları, xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlarla bağlı atılmış addımlar nailiyyət olaraq qiymətləndirilmişdir.
- Sizin Komitə bu günlə
bağlı hansı tədbirlər həyata keçirir? Bu
sahədə hansı təşkilatlarla əməkdaşlıq
edilir?
-
Komitəmiz mütəmadi olaraq müxtəlif tədbirlər
həyata keçirir. Bu tədbirlər, layihələr ən
müxtəlif istiqamətləri əhatə edir. Ailələrdə
və dövlət uşaq müəssisələrində
yaşayan xüsusi qayğıya ehtiyacı olan
uşaqların cəmiyyətə inteqrasiyasını təmin
etmək, insanların əlillik probleminə olan diqqətini
artırmaq məqsədilə ümumrespublika tədbirləri
təşkil olunur.
Hökumət
uşaqların problemlərini həmişə diqqət mərkəzində
saxlayır, onların hüquqlarının qorunması istiqamətində
mühüm tədbirlər həyata keçiririk. 2011-ci
ilin noyabrında Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri
üzrə Dövlət Komitəsinin, Heydər Əliyev
Fondunun və UNİSEF-in birgə təşkilatçılığı
ilə Azərbaycan uşaqlarının II Forumu keçirildi.
Forumda ölkənin bütün regionlarından 350 uşaq
iştirak edirdi. 7 işçi qrupunda aparılan müzakirələrdə
uşaqların suallarını dövlət
qurumlarının nümayəndələri
cavablandırdılar. Müzakirə olunan problemlər Forumun
sonunda qəbul olunmuş Bəyannamədə öz əksini
tapdı. Bu böyük tədbirin əhəmiyyəti o idi
ki, ölkənin azyaşlı sakinlərinin uşaq problemlərinə
olan münasibəti öyrənildi, ictimaiyyətin diqqəti
bir daha uşaqların həyatına yönəldi.
Son
günlər isə Qobustan Milli muzeyində
qaçqın-köçkün uşaqların
ekskursiyası və eyni zamanda istirahətinin təşkili,
Daun sindromlu uşaqlar üçün Qala Dövlət
Tarix-Etnoqrafiya muzeyinə ekskursiya, Naxçıvanski adına
hərbi liseyin kursantları və dövlət müəssisələrində
tərbiyə alan uşaqların görüşü və
şahmat yarışının təşkili, eləcə də
1 İyun gününə həsr olunmuş Azərbaycanın
hər rayonunu təmsil edən ölkə və beynəlxalq
miqyasda uğur qazanmış uşaqların iştirakı ilə
möhtəşəm tədbir keçirilib.
Eyni zamanda, Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq Strategiyasının həyata keçirilməsi çərçivəsində Penitensiar Xidmətin Yetkinlik Yaşına Çatmayanlar üçün Tərbiyə Müəssisəsində, dövlət uşaq müəssisələrində QHT-lərlə birgə uşaqların ixtisasa yiyələnməsi məqsədilə mütəmadi olaraq görüşlər keçirilir, uşaqların maraq və ehtiyaclarına uyğun kurslar təşkil olunur.
Bütün
bunlar göstərir ki, uşaq hüquqlarının təmin
edilməsi, onların qayğı ilə əhatə
olunması, yüksək mənəvi və sosial mühitdə
böyüməsi üçün zəruri şəraitin
yaradılması, hərtərəfli şəxsiyyət və
layiqli vətəndaş kimi formalaşması Azərbaycan
Respublikasının dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən
birini təşkil edir və aidiyyəti dövlət
qurumları tərəfindən bir sıra addımlar
atılır.
- Hicran xanım, sizcə, ölkəmizdə
uşaqların sağlam ruhda böyüməsi və tərbiyə
olunması, layiqli vətəndaş kimi yetişməsi
üçün cəmiyyətin üzərinə nə kimi
vəzifələr düşür?
- Azərbaycan xalqımızın milli-mənəvi dəyərlərinə əsaslanan dövlət uşaq siyasəti çərçivəsində cəmiyyətimizin əsas özəyi olan ailələrin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, təhsilin və səhiyyənin səviyyəsinin artırılması, uşaq yaradıcılığının dəstəklənməsi, xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların problemlərinin həlli, yetkinlik yaşına çatmayanların baxımsızlığının qarşısının alınması, uşaqlar tərəfindən qanun pozuntularının profilaktikası və digər sahələrdə önəmli dövlət proqramları qəbul edilmişdir. Bütün bunlarla yanaşı, uşaq hüquqlarının hərtərəfli təmin edilməsi, uşaq problemlərinin həlli bu istiqamətdə ardıcıl surətdə kompleks tədbirlərin reallaşdırılmasını şərtləndirir.
Həmçinin, uşaq problemlərinin ayrı-ayrı aspektləri, o cümlədən uşaqların sağlamlığının qorunması, uşaqların keyfiyyətli təhsil almaq imkanlarının artırılması, inklyuziv təhsilin inkişaf etdirilməsi, xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların tələbatına yönəlmiş infrastrukturun yaradılması, uşaqların dövlət uşaq müəssisələrinə düşməsinin, uşaq baxımsızlığının və uşaq əməyinin istismarının, onlara münasibətdə zorakılığın, uşaqlar arasında hüquq pozuntularının qarşısının alınması, cəmiyyətin uşaq hüquqları və uşaq problemləri ilə bağlı geniş maarifləndirilməsi istiqamətində dövlət orqanlarının fəaliyyətinin daha da gücləndirilməsinə, bəzi məsələlər üzrə əlavə tədbirlərin həyata keçirilməsinə ehtiyac duyulur.
Uşaq problemləri sahəsində digər məsələlərin
həllinə ictimaiyyətin, o cümlədən
qeyri-hökumət təşkilatlarının, özəl
sektorun nümayəndələrinin, habelə beynəlxalq təşkilatların
cəlb edilməsi birinci növbəli vəzifələrdəndir.
Regionlarda
sağlam həyat tərzinin təbliği, qızların təhsildən
yayınmasının və erkən nikah hallarının
qarşısının alınması, valideyn himayəsindən
məhrum olan uşaqlara diqqətin artırılması istiqamətində
uşaqlarla, valideynlərlə, aidiyyəti dövlət və
qeyri-dövlət orqanlarının əməkdaşlarının
iştirakı ilə geniş maarifləndirmə
kampaniyaları aparılır.
Əlillik
uşaq və ailələrin üzləşdiyi ən
ağır mənəvi və fiziki problemlərdən biridir.
Tədqiqatlar göstərir ki, bu problem ailələrin
dağılması və uşaqların internat müəssisələrinə
düşməsinin əsas səbəblərindən birini təşkil
edir. Bu gün Azərbaycanda rəsmi qeydiyyatda olan 61293 uşaq
müxtəlif formalı xəstəlik və onların
ağır nəticələri üzündən əlilliyə
məruz qalmışdır.
BMT-nin
“Əlilliyi Olan İnsanların Hüquqları Haqqında
Konvensiya”sı 2008-ci ildə Azərbaycan Hökuməti tərəfindən
ratifikasiya edilmişdir.
Bu Konvensiyanın ratifikasiya edilməsi əlilliyi olan insanlar üçün daha geniş imkanların yaranmasına, bərabər imkanların təmin olunmasına təkan verəcəkdir.
Hökumətin
diqqətində olan əhəmiyyətli məsələlərdən
biri də yuvenal ədliyyə sahəsində islahatlardır. Bu
məqsədlə “Yuvenal ədliyyə haqqında” Qanun layihəsi
hazırlanaraq geniş ictimai müzakirələrə
çıxarılmışdır. Bu istiqamətdə məhkəmə
və hüquq-mühafizə sisteminin əsas işçilərinin
bacarıqlarının artırılması, cinayət törətmiş
yeniyetmələrə qarşı həbs cəzasına
alternativ olan cəzaların tətbiq edilməsi üzrə
modellərin tərtib edilməsinə əlverişli şəraitin
yaradılması, cinayət qurbanları və şahidləri
olan yeniyetmələrin müdafiəsi üçün
xüsusi tədbirlərin görülməsi, eləcə də
Yuvenal ədliyyə sisteminin yaradılması
üçün tələb olunan struktur təşkilatlanma və
hüquqi dəyişikliklərin müəyyən edilməsi
və dəstəklənməsi işləri həyata
keçirilir.
Sonda
mən bütün uşaqlara ən xoş arzularımı
bildirir, onlara xoşbəxt uşaqlıq yaşamağı
arzu edirəm.
Aygün Cəfərli
Kaspi.-2013.-1-3 iyun.-S.5.