Səsi batmış İrəvan

Ömrün dünəninə boylananda nisgil dolu xatirələr dilə gəlir. Bir vaxtlar qədim Oğuz yurdunda - indi Ermənistan adlanan ərazidə yaşayan soydaşlarımız yəqin ki, unutmayıblar. İrəvan radiosunun Azərbaycan redaksiyasında ana dilimizdə hazırlanan xəbərləri çatdıran diktorlardan biri də Əli Vəkil idi. Radio dalğalarında bu səs tez-tez yayılardı: "Mətni oxudular Lətifə Dalqılıcova və Əli Səfiyev". Təəssüf ki, indi nə soydaşlarımız İrəvanda yaşayır, nə də həmin radio fəaliyyət göstərir. Bu həsrətin yanğısını söndürmək üçün Əli Vəkil neçə illərdir ki, Bakıda "Ədəbi İrəvan" adlı bir toplu nəşr etdirir. İldə bir dəfə işıq üzü görən bu məcmuədə irəvanlı, göyçəli, zəngəzurlu, dərələyəzli yazıçı və şairlərin əsərləri toplanaraq oxuculara təqdim olunur. Vaxtilə belə bir ədəbi toplu İrəvanda da çap edilərdi.

"Sona bulağı" adlı ilk şeirilər kitabı 50 il bundan əvvəl nəşr edilmiş Əli Vəkilin indiyə kimi oxuculara 20-yə yaxın kitabı təqdim olunub. Yarım əsrdən artıqdır ki, könlünü şeirə, sözə verərək müxtəlif poetik nümunələr yaradan Əli Vəkil Dədə Ələsgərin vətəni Göyçə mahalında dünyaya göz açıb. Hələ uşaqlıq illərindən saza, sözə vurğun kəsilib. Aldığı havanın ahəngində qoşmanın, gəraylının dadını duyub. Bəlkə də buna görə həmişə poeziyaya böyük maraq göstərib. İndi Əli Vəkilin 75 yaşı tamam olur.

Əli Vəkil həm İrəvanda Pedaqoji İnstitutun fizika-riyaziyyat (1960), həm də Bakıda Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun teatrşünaslıq fakültələrini (1970) bitirmişdir. Göyçə mahalında, İrəvanda mədəniyyət işçisi kimi fəaliyyət göstərən Əli Vəkil indi Bakıda yaşayır.

Xalq yazıçısı Elçin şairə ünvanladığı məktubların birində yazıb: "Sən qəsbkar işğalına məruz qalmış o ziyalılarımızdan birisən ki, müqəddəs mübarizəmizi qələminlə davam etdirirsən. Sənin poeziyan və jurnalist fəaliyyətin həmişə xalqımızın təəssübünü çəkən bir vətəndaşın özünüifadəsi olmuşdur. Bir çox illər Yazıçılar İttifaqında səninlə birgə işlədiyimiz günlərin xoş xatirələri həmişə mənim yadımdadır".

Yaradıcılığa lirik şeirlərlə başlayan Əli Vəkil teatr sənəti, tamaşalar haqqında da maraqla oxunan, yazıların müəllifidir. Onun yaradıcılığında teatrşünaslıq, jurnalistlik, şairlik eyni xəttlə inkişaf edib. Bunların hansında Əli Vəkil birincilik qazanıb demək çox çətindir. Çünki peşəkar qələm sahibi kimi nə yazıbsa, onun mükəmməlliyinə can atıb və bu istəyinə də nail olub. Bir fərq var ki, son illər Əli Vəkilin yaradıcılığında vətən mövzusu daha qabarıq şəkildə diqqət çəkir. Bu da səbəbsiz deyil. İtirilmiş uşaqlıq yerlərimizin xoş xatirəsi bürünmüş vətən həsrəti hər kəsin qəlbində əbədi çağlayan bir mövzudur. Torpaq nisgili Əli Vəkilin şeirlərində dil açmaqdadır:

Zəngəzur mahalı yadlara qaldı,

Göyçə, Zəngibasar, Vedi xəyaldı,

Tale sevincimi əlimdən aldı -

Şuşam, Kəlbəcərim, Laçınım gedib.

Bu dərdin ağırlığı şairin ürəyini elə sıxıb ki, qələminin ən dəyərli sözünü, ürəyinin ən kədərli nəğməsini Vətənin ünvanına göndərir. İlhamını, inamını, qol-qanadının gücünü məhz Vətənə bağlayan şairin qəlbindən keçənlər çox təbiidir:

Vətəndən didərgin düşən insanın

Ürəyi heç zaman şad olmaz-olmaz.

Çəkər həsrətini doğma məkanın,

Bal yesə ağzında dad olmaz-olmaz.

Müəllifin hərbi vətənpərvərlik mövzusunda yazdığı şeir və poemalar, həqiqətən, son dərəcə mükəmməl nümunələrdir. Şairin ilhamından qopan şeirlərdə poetik axtarışların uğurlu ifadəsi özünü göstərir. Xalqımızın zorla cəlb edildiyi müharibə, torpaqlarımızın 20 faizinin erməni tapdağında olması, yurd yerlərimizin itirilməsi, başımıza gələn faciələr, soyqırımlar Əli Vəkilin poeziyasında ürəkağrısı ilə, həyəcanla dilə gəlməkdədir. Bu şeirlərin hər misrasında Vətən uğrunda can verməyə hazır olan igidlərin döyüş ruhu dolaşmaqdadır. Ən böyük dərd Vətəndə Vətənsiz olmaqdır. Əli Vəkil bir insan kimi özünü xoşbəxt sayır ki, Vətənimizin paytaxtında yaşayıb-yaradır. Şair kimi isə nisgillidir. Doğulduğu, boya-başa çatdığı doğma yurdu yağı əlində çırpınmaqdadır. Bu cür ovqatlı şair özünü nə sağlam, nə də xəstə hiss edir. Şeirlərinin birində göstərir ki, bu ziddiyyətli ovqatın təsirindən özümdən baş aça bilmirəm. Bakı mənim arzularımın şəhəridir. Bəs, içimdəki İrəvan həsrəti niyə mənə dinclik vermir?! Baş götürüb hara gedəsən? Bu yerdə adamın cızdağını çıxardan bir dərdin qara dilləri gör nə söyləyir?! "Beşiyin asılan yer hardadır? Sənə layla çalan ananın qəbrini ziyarət edə bilirsənmi?" Bax bu suallara cavab tapa bilməyəndə Əli Vəkil ürək ağrılarını misra-misra kitablara naxışlayıb: "Qarabağsız kor sayıram özümü". Təbəssümlü çöhrəsinə tez-tez çökən qara buludun sözə çevrilib ağlamağı var:

Kimsə daha gülər görməz üzümü,

Yamanca bükülüb belim Şuşasız.

Çox ağır etirafdır, amma hamımızın halı belədir.

Şairin xəyallarında iz salan Qubadlı, Zəngilan, Kəlbəcər, Ağdam, Gəbrayıl doğmaca İrəvanı kimi qəlbini odlamaqdadır. Azərbaycanın bu dilbər guşələri erməni tapdağı altında inildədikcə Üzeyirin, Natəvanın, Bülbülün ruhu müəllifə rahatlıq vermir. Bir övlad kimi özünü onların yanında günahkar sayır. Bu üzüntülü dərdin uzanması onu qəhərləndirir. Bu yuxa duyğuların içində isə bir təsəlli taparaq fikirləşir ki, biz mütləq işğal altında olan torpaqlarımızı azad edəcəyik. Heç ola bilməz ki, mərd namərdə məğlub olsun.

Ömrünün 75-ci baharını tamamlayan yurd sevgili şairin Allahdan yeganə diləyi və dünyadan bircə təmənnası var:

Əli Vəkil, Haqqa söykən, Haqqa sən,

Qəlbi düzsən, Allahla sən, Haqla sə

O günü qarşıla təmtəraqla sən

Azad olsun, dinsin sazı torpağın.

Özünü eli və Vətəni qarşısında borclu sayan, bu səbəbdən də gecə-gündüz qələmini ovxarlı saxlayan, yazıb-yaradan, böyük Müşfiqin təbirincə desək, gündə bir yeni nəğmə qoşan Əli Vəkil Vətən həsrətində nalə çəkənlərin qəddinin əyilməməsi üçün "Ağlama, elim" adlı məşhur şeirini yazdı:

Torpaqdan şəhid cücərir,

Xalq səngərə sinə gərir,

Vətən yenə qurban verir,

Ağlama, elim, ağlama!

Yadlar gərək bizim göz yaşımızı görməyə. Düşmən məğrurluğumuz, qürurumuz qarşısında, Vətən igidlərinin qorxmazlığı, şücaəti önündə diz çökəcəkdir, məhv ediləcəkdir. Tarix bizim necə mərd xalq olduğumuza bələddir. Qəm üstə deyil, "döyüşə atlan, igid əsgər" əmrinə hazır olan igidlərimiz tezliklə bizi arzumuza qovuşduracaq. Bu nikbin duyğularla şairin hələlik son kitabı olan "Qoşmalar"dan ayrılarkən içimizdə bir yüngüllük hiss etdik. Nə yaxşı ki, insan ən ağır kədərin içində belə gülməyi bacarır. Nə yaxşı ki, insan ümidini itirmir.

…Yenə də yadıma bəxtəvər günlərim – uşaqlıq çağlarım düşdü. Hər dəfə «Danışır İrəvan radiosu. Azərbaycan dilində verilişlərimizə başlayırıq» sözlərini eşidəndə elə sevinərdik ki... Sanki qarğa qarıltısını bir qumru, bülbül avazı batırardı. Əli Vəkilin, Lətifə xanımın doğma səsində Qərbi Azərbaycanda baş verən yenilkilərdən xəbərdar olardıq. Günlərin birində isə Əli müəllim çaşaraq, ya bilmirəm nədənsə «Danışır İrəvan» əvəzinə «Danışır Bakı» dedi. O an qəribə bir sükut yarandı. Uzun sürən pauzadan sonra heç nə olmayıbmış kimi xəbərlər davam etdi. İndi Əli Vəkili görəndə, ya da telefonla danışanda istər-istəməz o günləri xatırlayıram. O səsin ahəngində doğulduğum yurdun min bir mənzərəsi, xoş və ağır günlər gözlərimin önündə canlanır. Daha İrəvan radiosu Azərbaycan dilində veriliş hazırlamır. Pərgarı pozulmuş bu qədim türk şəhərinin doğma dilimizdəki səsi də batdı...

Flora XƏLİLZADƏ,

əməkdar jurnalist

Kaspi.-2013.- 8-10 iyun.-S.16.