Döyüşçü sözü - (hekayə)

Yayın qızmarında axtardığım ünvanı tapmaq üçün şəhəri xeyli dolaşmalı oldum. Üstündə heç bir yazı göstəricisi olmayan binaların yanından keçdikcə əsəbləşib öz-özümə deyinirdim: «Əşşi, bu küçələrə də gündə bir ad qoyurlar. Təzə qoyulmuş adları çoxu tanımır. İstədiyin evi, binanı tapmaq üçün gərək küçənin həm köhnə, həm də təzə adını biləsən».

Nəhayət, axtarışım nəticə verdi, əziyyətim hədər getmədi. Mənə lazım olan binanı və mənzili tapdım. Amma müsahibə götürəcəyim professorun halı pis idi. Dünən ona zəng vurub danışanda belə deyildi, görüşün vaxtını da özü ilə dəqiqləşdirmişdim. Amma professor gecə qəflətən xəstələnmişdi. Yazıq kişi qızdırma içində yanırdı. Vəziyyəti yaxşı olmadığından, söhbətimiz bir neçə gündən sonraya qaldı.

Bayaqdan əl-ayaqdan düşüb ünvanı axtarırdım. Tapandan sonra da işin belə alınması bir az qanımı qaraltdı. Redaktor da çox möhkəm üstümə düşmüşdü ki, mütləq onunla görüş, müsahibə al. Deyəsən, hansısa qohumunun professora işi düşmüşdü - kiməsə qiymət yazdırmağı xahiş edəcəkdi. Kor-peşiman geriyə – redaksiyaya qayıdırdım.

Bilirdim ki, redaktor yenə həmişəki kimi uzun-uzadı deyinəcək. Amma neynəməliydim, daha burada mənlik bir iş yox idi. Boş-boşuna küçələri çox gəzdiyimdən həm yorulmuş, həm də möhkəm susamışdım. Dilim ağzımda yanırdı. Növbəti nömrəyə veriləsi elə bir materialım da yox idi. Redaksiyaya da əliboş belə tez qayıtmaq istəmirdim. Fikrim bu idi ki, yolu adlayıb bağın içindəki çayxanada həm bir az oturub dincəlim, həm də yaxşı bir çay içim.

Həmişəki kimi yenə də şəhərin küçələrində sıxlıq idi. Yollarda tıxacda qalmış maşınların uğultusu, aramsız siqnal səsləri adamı təngə gətirirdi. Səs-küy aləmi başına götürmüşdü. Cibimdəki mobil telefonun səsini belə eşidə bilmirdim. İsti də bir tərəfdən adamı qarğ edir, nəfəs almaq da olmurdu. Nəfəs çəkəndə də adamın ciyərlərinə təmiz hava əvəzinə sanki bürkü dolurdu. Nədənsə, bu yay Bakının həmişə əsib kəsməyən dəli küləyindən də bir xəbər yox idi.

Səkilərin kənarındakı yaşıl otlar da istidən saralmışdı. Bürküdən qarsımış və qovrulmuş ağacların yarpağı da tərpənmirdi. Hava dayanmışdı. Elə bil onu iri bir mismarla yerə bərkitmişdilər. Sanki göydən yerə od tökülürdü. Avqust ayının son günləri olsa da, sərinlik düşmürdü. Günəş üfüqdən boylanandan az sonra hava təndir kimi qızırdı. İsti və hərarətin əlindən tərpənmək olmurdu. Bir balaca hərəkət edib, addımlarını yeyinlədən kimi adamın kürəyinin ortasından tər sel kimi axırdı.

Darısqal yolda bir-birinin ardınca düzülmüş maşınların qarşısında işıqforun sarı işığı bir anlıq sayrışandan sonra qırmızı yandı. İstidən tıncıxan, hava almaq üçün başlarını pəncərədən çölə çıxarımış sürücülər könülsüz-könülsüz əyləci basdılar. Qarşılarında yaşıl işığın yandığını görən piyadalar isə yolu keçmək üçün tələsdilər. Mən də onlara qoşulub iti addımlarla o tərəfə – Zorge bağına adladım. Asfalta çəkilmiş ağ zolaqların üstü ilə o tərəfə keçəndən sonra bir az rahatlanıb asta addımlarla çayxanaya yaxınlaşdım. Ağacların kölgəsinə qoyulmuş boş stollardan birində oturub çay sifariş verdim. Çayçı «baş üstə», - deyib tələsik geri döndü. Az keçmiş balaca bir çaynik gətirib stolun üstünə qoydu.

Çayı stəkana süzdüm ki, tez soyudub içim, dil-dodağımı yaşlayım, susuzluğumu yatırdım. Bir stəkan çay içəndən sonra elə bil gözlərim işıqlandı. Mənə elə gəldi ki, deyəsən, hava da bir az sərinlədi. Hələ deyəsən, haradansa lap uzaqlardan meh də əsdi. Elə bil ağacların yarpaqları da astaca yelləndi. Deyəsən, hava da bayaqdan mismarlandığı yerdən tərpəndi.

Çay içdikcə hiss edirdim ki, yaxındakı stolda oturan oğlan mənə diqqətlə baxır. Yanında balaca bir uşaq da var idi. Ha altdan-altdan ona baxsam da, mənə tanış gəlmirdi. Başımı aşağı salsam da, gözümü qonşu stoldan çəkmirdim. Hiss edirdim ki o, məni tanıyır və bir azdan oturduğum stola yaxınlaşacaq. Çox keçmədi ki, ağlıma gələnlər baş verdi. Bayaqdan kənardan məni süzən həmin oğlan ayağa qalxıb asta-asta və bir az da utancaq baxışlarla stola yaxınlaşdı. Salam verib icazəsiz-filansız yanımdakı boş stolların birində oturdu. Gözlərini üzümə zilləyib dedi:

- Siz hərbi jurnalistsiniz?

Onu çox intizarda saxlamayıb «bəli», - dedim.

Məndən bu sözü eşidən kimi sevindi. Elə bil dünyanı ona verdilər. Tez ayağa qalxıb uşağı da, çaynik və stəkanları da götürüb stoluma «köçdü». Bu anlarda ha fikirləşir, beynimdə götür-qoy edirdim ki, axı görəsən bu kimdir? Məni haradan tanıyır? İsti-isti ondan heç nə soruşmadım, eləcə, səbrimi basıb bu işin axırını gözləməyə başladım. O, stolda yerini rahatlayıb özünə də, mənə də çay süzdükdən sonra tanışlıq verdi:

- Mən keçmiş döyüşçüyəm, adım da Firdovsidir. Yadınıza gəlirmi, doxsan üçüncü ilin dekabrında çəkiliş aparmaq üçün ön mövqelərə – Haramı düzünə gəlmişdiniz. Biz həmin vaxtlar ermənilərin bir neçə tankını vurmuş, xeyli canlı qüvvəsini məhv etmişdik. Ağır itki vermiş düşmən isə döyüş meydanından qaçmışdı. Tanklardan ikisini mən vurmuşdum. Buna görə mənə orden də vermişdilər. Vurduğum tanklardan birinin yanında siz mənim şəklimi də çəkmək istədiniz. Amma yağıların əks-hücuma keçməsi buna imkan vermədi.

Keçmiş döyüşçü danışdıqca ötüb keçənlər kino lenti kimi gözlərim önündə canlanırdı. Bir anlıq da olsa, geridə qalmış, yaşanmış o qanlı illəri, gərgin döyüşləri yaddaşımda vərəqləyib həmin çətin günləri yadıma salmağa çalışırdım. Zarafat deyildi, artıq aradan on beş ilə yaxın vaxt keçmişdi. Ötüb arxada qalmış hadisələri isə bir anın içində xatırlamaq heç də asan deyildi. Dəqiqələr keçdikcə yavaş-yavaş həm bu keçmiş döyüşçü, həm də o günlə bağlı başqa hadisələr yadıma düşürdü. On beş il əvvəl çiynində qumbaraatan olan vəziyyətdə şəklini çəkdiyim əsgərin sir-sifəti dəyişilsə də, gözləri, baxışları və bir də səsi olduğu kimi qalmışdı. Ancaq zaman mənim kimi, onun da saçlarına əl gəzdirmişdi. Seyrək də olsa, qara saçlarına adda-budda ağ dənlər düşmüşdü.

Həmin günü xatırlayan kimi ayağa qalxıb təzədən görüşdük. İstər-istəməz həm onun, həm də mənim gözlərim yaşarmışdı. Bir az ayaq üstdə qaldıqdan sonra yerimizə oturduq. Daha da mehriban, lap belə doğma adamlar kimi söhbət etməyə başladıq. On beş il əvvəl baş vermiş hadisələri birlikdə çözələdik. Sanki o anları təzədən yaşadıq. Firdovsi söz-söhbəti ilə məni o gərgin günlərə - top-tüfəngdən od püskürən Haramı düzünə, atəş səsindən titrəyən ucsuz-bucaqsız yovşanlı çöllərə apardı.

- Bir neçə gündən sonra erməni işğalçıları itkilərinin əvəzini çıxmaq üçün güclü əks-hücuma keçdilər. Əvvəlcə mövqelərimiz toplardan atəşə tutuldu, - deyə keçmiş döyüşçü ötənləri xatırladı. – Amma hər hansı kiçik bir hücumla bizi geri oturtmaq mümkün deyildi. Çünki biz artıq səngərləri möhkəmlətmişdik. Artilleriya hazırlığından sonra qarşımızda düşmən piyadaları görsəndi. Atəş səsləri Haramı düzünü başına götürdü. Atılan mərmi və güllələrin əlindən baş qaldırmaq mümkün deyildi. Bir az yaxına buraxdıqdan sonra qəflətən yağıların üzərinə yeridik. Düşmən bu əks-hücumu gözləmirdi, ona görə də nə edəcəyini bilməyib başını itirdi. Elə bizə də bu lazım idi.

Gərgin döyüş başlandı. Az sonra ermənilər qarşımızda duruş gətirə bilməyib geri çəkildilər. Biz də onları təqib etdik. Həmin döyüşdə işğal olunmuş xeyli ərazi düşməndən azad olundu. O gün itikimiz olmadı. Uğurla başa çatan əməliyyatda yalnız bir neçə əsgər yüngülcə yaralandı. Növbəti döyüşdə isə düşmən iriçaplı pulemyotla məni vurdu. Odlu güllə sağ çiynimi deşib keçdi. Uzun müddət müalicə olunsam da, sağlamlığım bərpa olunmadı. Yenidən cəbhə bölgəsinə qayıtmağa can atırdım. Amma həkimlər buna icazə vermədilər.

Müharibədən qayıtdıqdan sonra nə ilə məşğul olduğunu soruşanda keçmiş döyüşçü dedi ki, kiçik yaşlarımdan dülgərliyə böyük həvəsim olub. Əsgərliyə çağırılana qədər həmin peşəni yaxşı-pis öyrənmişdim. İndi qapı-pəncərə düzəltməklə dolanıram. Beş-üç manat pulumuz olur. Allaha min şükür, dolanışıqdan şikayətçi deyiləm. Əvvəllər bizə babat baxırdılar, qayğı göstərirdilər. Amma nədənsə indi elə deyil.

Biz söhbət etdiyimiz vaxt Firdovsinin oğlu ayağa qalxıb, yaxınlıqda gəzişir, ora-bura qaçır, bir yerdə qıçını qatlayıb oturmurdu. Sözünü bitirən Firdivsi onu yanına çağırdı. Yenə tapşırdı ki, stoldan aralaşmasın.

Bu dəcəl və gülərüz uşaqdan çox xoşum gəldi. Başını sığallaya-sığallaya atasından onun adını soruşanda dedi:

- Cəlaldır.

İlk ağlıma gələn bu oldu ki, yəqin keçmiş döyüşçü oğluna bu adı «Yeddi oğul istərəm» filmində Cəlal obrazından xoşu gəldiyinə görə qoyub. Özündən bu barədə soruşanda bir anlıq duruxdu və nədənsə kövrəlib dedi ki, yox, elə deyil. Bu sualı mənə çox yerdə veriblər. Düzdür, həmin personaja mənim də rəğbətim böyükdür. Amma Cəlal mənim rəhmətlik döyüşçü dostumun adı idi. Oğluma da onun adını qoymuşam. Bunu məndən o, özü xahiş eləmişdi.

Bu sözləri eşidəndə bayaqdan boşalmış stəkanlara bu dəfə mən çay süzüb bir az ona yaxın oturub xahiş etdim ki, döyüşçü dostu barədə bir az ətraflı danışsın.

Firdovsi sanki ötənləri xatırlayırmış kimi bir anlıq nəzərlərini uzağa dikib dilləndi:

- Cəlal çox igid və cəsur bir əsgər idi. Biz onunla yaxın dost idik. Ağdam, Kəlbəcər və Füzuli rayonları uğrunda gedən döyüşlərdə bir səngərdə olmuşduq. Yadıma gəlir, ermənilər Ağdam istiqamətində hücumlarını genişləndirəndə bizi də ora göndərdilər. Düşmən qəflətən Muğanlı kəndinə aşağı tərəfdən soxulmuşdu. Kəndi qoruyan döyüşçülərin həyatı təhlükədəydi, yağılar onları mühasirəyə salıb əsir götürməyə cəhd edirdilər. Cəlal heç kəsin gözləmədiyi bir səmtdən qabağa gedib qumbaraatanla daşnakların mövqelərini vurdu. Çaş-baş qalan ermənilərin geri çəkilməyə tələsdilər. Cəlalın igidliyi sayəsində döyüşçülər mühasirədən çıxa bildilər.

Amma Cəvahirli kəndi uğrunda gedən döyüşdə Cəlal ağır yaralandı. Həm həmin gün, həm də sonrakı ağır günlər qanlı döyüşlər oldu. Daşnaklar getdikcə Ağdama yaxınlaşırdılar, hücumlar səngimək bilmirdi. Torpaqlar addım-addım ermənilərin əlinə keçirdi. Çox çalışsaq da Ağdamı qoruya bilmədik. Yağılar şəhəri ələ keçirdilər...

- Bəs Cəlal necə oldu, sonra ondan bir xəbər tuta bildinizmi? – deyərək keçmiş döyüşçüdən dostunu soruşdum. Bayaqdan süzülmüş və artıq soyumuş çaydan bir qurtum içib boğazını yaşlayan Firdovsi döyüşçü dostunun sonrakı taleyindən söz açdı:

- Cəlal müalicə olunurdu, həyatı üçün ciddi təhlükə yoxuydu. Bir neçə gündən sonra vaxt tapıb hospitala gedib ona baş çəkdik. Ağır yaralanmış döyüşçü dostumun sifəti də yanmışdı. Yaxınlığına düşən mərmi onun sir-sifətini odlamışdı. Vəziyyəti ağır olsa da, yanmış çöhrəsi gülürdü, yenə döyüşə can atırdı. Ağdamın işğal olunduğunu eşidəndə pis hala düşdü. Çox keçmədi ki, Cəlal sağaldı, hərbi hissəyə – yanımıza qayıtdı. Onun gəlişinə hamımız sevindik. Artıq həmin vaxt Füzuli istiqamətində – Haramı düzündə mövqe tutmuşduq. Düşmən bir neçə kilometr geri oturdulmuşdu. Döyüşlər bizim üçün çox uğurla gedirdi. Hər tərəfdə onları üstələmişdik.

Bir neçə gündən sonra məğlubiyyəti ilə barışmaq istəməyən düşmən gözlənilmədən güclü əks-hücuma keçdi. Hücum gecə yarısı başlandı. Əvvəlki günlər dayanmadan irəliləyən yağılar ciddi müqavimətlə qarşılaşdılar. Mövqelərimizdə möhkəm dayanıb hücumu dəf edirdik. Səhər açılar-açılmaz düşmən tankları kimsəsiz boz çöllərdə nərilti-gurultu qoparıb hücuma qoşuldu. Qəsbkarlar belə səs-küy salmaqla bizi qorxutmaq istəyirdilər. Amma biz belə qanlı döyüşlərə alışmışdıq. Qorxunun nə olduğunu da çoxdan yaddan çıxarmışdıq.

Tanklar yaxınlaşan kimi onların ovuna çıxdıq. Zirehli texnikalardan da üstümüzə mərmi yağırdı. Buna baxmayaraq, tanklar yaxınlaşanda qumbaraatanı çiynimə qoyub onlardan birini vurdum. Texnika tüstüləməyə, sonra da yanmağa başladı. Vaxt itirmədən ikincisini də nişangaha götürdüm. Bu dəfə də mərmim hədəfə dəydi. Həmin gün işğalçıların yeddi tankı vuruldu. Onlardan ikisini mən, üçünü Cəlal, qalanlarını isə başqa döyüşçülər vurdular. O biri texnikaları idarə edən quldurlar mövqelərin keçilməz olduğunu görüb geriyə üz qoydular. Qanlı döyüş üç gün ara vermədi. Düşmənin müqaviməti tamamilə qırıldı. Dayanmadan irəli gedirdik. İşğal altında olan torpaqları addım-addım ermənilərdən azad edirdik.

***

Növbəti əməliyyata hazırlaşırdıq. Bir az boş vaxtımız var idi. Cəlalla oturub ordan-burdan danışdıq. Ötüb-keçənlərdən söz saldıq. Sonra Cəlal məndən soruşdu:

- Firdovsi, düzün de, istədiyin varmı?

Onun gözlənilməz sualından çaşdım. Utandığımdan əvvəlcə həqiqəti demək istəmədim. Amma sonra fikrimdən daşınıb:

- Hə var, Cəlal nə olub ki?

Döyüşçü dostum sualıma cavab verməyə tələsmədi. Nişanlı olduğumu eşidəndə sanki bir az da sevinən kimi oldu. İti baxışlarını uzaqlara dikib dedi:

- Firdovsi, görürsən də, son günlər vəziyyət necə də gərginləşib. Hər dəqiqəmiz təhlükəlidir. Ölüm iti qılınc kimi başımızın üstündən asılıb. Havanı odlayıb keçən güllələr hər an ömrümüzü yarıda qıra bilər. Ona görə istəyirəm səninlə bir şərt kəsək. Səndən nə gizlədim, mən də nişanlıyam. İnşallah bizlərdən birimiz müharibədən sağ çıxa bilsək gələcəkdə ailə həyatı quranda övladlarmıza bir-birimizin adını qoyaq. Mən şəhid olsam, sən oğlunun adını Cəlal qoyarsan. Yox sən şəhid olsan, mən oğlumun adını Firdovsi qoyaram. Beləcə, ömrümüz boyu bir-birimizi xatırlayarıq.

Cəlalın bu sözləri məni yaman kövrəltdi. Amma üzdə bunu büruzə vermədim. Ayağa qalxıb əlimi onun kürəyinə vurub dedim:

- İnşallah, müharibə qələbəmizlə başa çatandan sonra ikimiz də sağ-salamat geri dönərik. Gözəl toy edib, ailə həyatı qurarıq.

Dediyim bu sözlər onu fikrindən döndərmədi. Nəzərlərini uzaqdan çəkib gözlərimin içinə baxaraq «yox Firdovsi, son vaxtlar nə isə ürəyimə damıb. Elə bilirəm ki, çox dəhşətli, gözlənilməz hadisələr olacaq. Elə bilirəm ki… Sən söz ver ki, oğlun olsa, adını Cəlal qoyacaqsan». Sözümün üstündə duracağıma onu əmin etdim.

Düşməni geri sıxışdırdıqca daha da həvəslə vuruşurduq. Gündən-günə təcrübəmiz artırdı. Buna görə bir-birinin ardınca Füzulinin kəndlərini azad edirdik. Qazanılan bu uğurlar isə qurbansız ötüşmürdü. Qanlı savaşlarda bir səngərdə vuruşduğumuz dostlarımızı itirirdik. Bu ölümlər hər birimizin ürəyini ağrıdır, qəlbini göynədirdi. O gün olmurdu ki, evlərə meyit yola salmayaq. Bunları gördükcə yağılara qarşı daha qətiyyətli olurduq.

Doxsan üçüncü ili sağ-salamat yola saldıq. Təzə ilin ilk günlərində də döyüşlər səngimək bilmirdi. İtki verib geri çəkilən quldurlar ara-sıra olub-qalan gücünü cəmləyib müxtəlif istiqamətlərdən əks-hücuma keçirdilər. Onların bütün cəhdlərinin qarşısı alınırdı. Yeni ilin ilk həftəsində başıma dəhşətli bir hadisə gəldi. Həyatımın ən ağır bir gününü yaşadım. Həmin faciə bütün ömrüm boyu məni yandıracaq. Yanvar ayının bu soyuq və şaxtalı günündə mən neçə vaxtdan bəri çiyin-çiyinə vuruşduğum, xətrini dünyalarca istədiyim döyüşçü dostum Cəlalı itirdim. O, torpaq uğrunda şəhid oldu.

- Həmin dəhşətli hadisə necə baş verdi, Cəlal hansı şəraitdə şəhid oldu? – deyə kədər hissi ilə Firdovsidən soruşdum.

- Cəlalın şəhid olduğu qanlı savaş səhər tezdən başlandı. Ermənilərin qəfil hücumunun qarşısını almaq üçün irəli atıldıq. Həmişəki kimi döyüşçü dostum yenə də öndəydi. Daşnaklar dayandığımız ərazini güclü atəşə tutmuşdular, baş qaldırıb yeriyə də bilmirdik. Atəş səslərindən yer-göy titrəyirdi. Silahlar gurlayanda dərə-təpələr də diksinirdi. Mərmilərin istisindən, od-alovundan torpaq qarsıyırdı. Özümüzə əlverişli mövqe tutduğumuza görə yağıların güllələrindən yayınırdıq. Müqavimətin zəif olduğunu görən qəsbkarlar yavaş-yavaş irəliləyirdilər. Çətin olsa da, xüsusi düzəldilmiş təhlükəsiz yerə qalxıb atəş açmağa başladıq. Cəlal sürünə-sürünə xeyli qabağa getdi. Artıq düşmənə atəş açmaq olardı. Cəlal qumbaraatanı çiyninə qoyub hədəfi nişan alıb tətiyi çəkdi. Atəş səsləri daha da gücləndi. Mərminin partlamasından xeyli düşmən əsgəri məhv oldu. Buna görə qəsbkarların hücumu bir az zəiflədi. Ara qarışdı. Vaxt itirmədən düşmən üzərinə hücuma keçdik. Bu qarışıqlıqda döyüşçü dostum gözümə dəymirdi. Əvvəlcə elə zənn elədim ki, yəqin o, atəş açandan sonra mövqeyini dəyişib. Amma sonra gördüm ki, yox, Cəlal hərəkətsiz vəziyyətdə elə bayaqkı yerində döşəli qalıb.

İlk ağlıma gələn bu oldu ki, yəqin yaralanıb. Sürünə-sürünə özümü ona çatdırdım. Gördüyümdən dəhşətə gəldim. Düşmən snayperi onu başından vurmuşdu. Artıq Cəlal həlak olmuşdu. Döyüşçü dostumun belə faciəli ölümü məni yaman sarsıtdı. Gözlərimdən axan yaş yanaqlarımı isladırdı. Onun hələ də soyumamış meyitini qucaqlayıb hönkür-hönkür ağlayırdım. Amma ağlayıb-sızlamaqla heç nəyi geri qaytarmaq mümkün deyildi. Artıq Cəlal dünyasını dəyişmiş, əbədi olaraq bizi tərk etmişdi. Onun ölüm xəbəri hamını kədərləndirdi.

Səhər ertədən başlanan döyüşsə hələ də dayanmamışdı. Bir neçə gün əvvəl itirdiyi mövqeləri geri qaytarmağa çalışan quldurlar güclü hücuma keçmişdilər. Əgər möhkəm dayanmasaydıq, düşmən məqsədinə çata bilərdi. Əlverişli məqam yetişən kimi, komandir yenə də hücum əmri verdi. Ləngimədən silahları işə salıb atəş açdıq. Cəlalın ölümünə qəzəblənən əsgərlər intiqam hissi ilə vuruşurdular. Bir neçə saat çəkən qanlı savaş qələbəmizlə başa çatdı. Düşməni təqib edib mövqelərindən də xeyli geri qovduq. Ogünkü döyüşün ən ağır itkisi Cəlal oldu. Göz yaşları içində onun meyitini maşina qoyub evlərinə yola saldıq. Döyüşçü dostumun ölümündən sonra sanki özümü tənha və arxasız hiss edirdim. Çətin gündə ən yaxın silahdaşını itirmək çox ağırdır.

Firdovsinin acı xatirəyə dönmüş söhbəti bitib-tükənmirdi. Onun danışdığı hadisələr o qədər maraqlıydı ki, bir anlıq havanın isti olduğunu da unutmuşdum. Çaynik də boşalmışdı. Çayçını səsləyib təzəsini gətirməsini xahiş etdim. Hiss olunurdu ki, Firdovsinin ürəyi doludur, hələ deyiləsi sözləri var.

- Yaxşı yadımdadır rəhmətlik həmişə deyirdi ki, Firdovsi, müharibə qurtarandan birlikdə siz tərəflərə gedərik, - deyə keçmiş döyüşçü əsgər dostu haqqında yenə də xatirələrini çözələdi. - Görməli yerləri gəzib, dolanarıq. Təəssüf ki, bu, ona qismət olmadı. Sonralar öyrəndim ki, yumaq üçün onun meyitini Beyləqana yox, necə olubsa, bizim rayona - İmişliyə aparıb çıxarıblar. Onu buradakı məsciddə yuyublar. Cəlalın ölümündən sonra yenə də döyüşlər qızışdı. Addım-addım erməniləri torpaqlarımızdan qovurduq. Təəssüf ki, bir müddətdən sonra mən də ağır yaralandım. Xəstəxanalarda çox yatsam da, tibb elmi sağlamlığımı bərpa etməkdə aciz qaldı.

Haradasa altı aydan sonra döyüşçü dostlarımla əlaqə saxlayıb Göyçay rayonuna – Cəlalın məzarını ziyarət etməyə getdik. Əvvəlcə evlərinə baş çəkib valideynləri ilə görüşdük. Sonra qəbiristanlığa yollandıq. Məzarının üstünə gül-çiçək dəstələri qoyduq. Cəlalın son döyüşündən söz açıb vəsiyyətindən danışdım. Onunla bağlı xatirələr dilə gəldi.

Çox keçmədi ki, ailə həyatı qurdum. Şükürlər ki, elə ilk övladım oğlan uşağı oldu. Bu hadisədən bir gün əvvəl Cəlalı yuxuda görmüşdüm. Elə bil rəhmətlik vəsiyyətini yadıma salmaq üçün yuxuma girmişdi. Ona söz verdiyim kimi, oğlumun adını Cəlal qoydum. Uşağın ayağı yer tutandan sonra yenə də Göyçaya getdim. Onu apardım ki, qoy əsgər dostumun valideynləri balaca Cəlalı görsünlər. Ötən vaxt ərzində Cəlalgilin ev və həyətlərində heç nə dəyişilməmişdi. Təkcə dəyişən o idi ki, Saab ana, Hətəm ata bir az yaşlaşmışdılar. Elə bil Cəlalın yoxluğundan istifadə edən zaman onları vaxtından əvvəl qocaltmağa çalışırdı.

Döyüşçü dostumun ata-anası bizi ən əziz adamları kimi qarşıladılar. Oğlumu da onlarla tanış elədim. Dedim ki, indi balaca Cəlal həm sizin, həm də mənim övladımdır. Hər ikisi balaca Cəlalı qucaqlayıb öpüb oxşadılar. Uşağı əzizlədikcə hiss edirdim ki, onları qəhər boğur, danışa bilmirlər. Saab ana diqqətlə oğluma baxanda heyrətlənib əlini-əlinə vurub dedi:

- Aman Allah, bu körpə necə də Cəlalın uşaqlığına oxşayır. Elə bil bir almanı iki yerə bölüblər.

Sonra oğlunun uşaqlıq şəkillərini tapıb gətirib bizə göstərdi. Qəribə bənzərlik var idi. Şəkillərə baxanda doğrudan da, balaca Cəlalın döyüşçü dostum Cəlala nə qədər oxşadığını gördüm. Kim nə bilir bəlkə oğlum Cəlala onun ruhu hopmuşdu. Əvvəllər Cəlalı yuxuda tez-tez görürdüm. Amma evlərinə gedib qayıdandan sonra döyüşçü dostum daha yuxuma girmirdi. Yəqin ki, artıq ruhu rahatlıq tapmışdı.

Bir neçə gün əvvəl oğlum Cəlal bir az xəstələnmişdi. Rayondakı həkimlərə göstərsəm də, dərdini tapa bilmədilər. Nə qədər dava-dərman eləsək də, uşaq sağalmır, öskürəyi keçmir. İndi şəhərə həkim yanına gəlmişəm. Yaxın dostum yaxşı bir uşaq həkiminin ünvanını mənə verib. Xəstəxana haradasa buralarda - stadionun yanında olmalıdır. Rayondan təzəcə gəlib çatmışam. Bir az çay içib özümə gələndən sonra xəstəxanaya gedəcəm.

Övladına döyüşçü dostunun adını qoymuş Firdovsi sözünü burada tamamladı. Söhbətimizə o qədər də məhəl qoymayan balaca Cəlal isə elə hey yaxınlığımızda ora-bura qaçır, bir yerdə qərar tuta bilmirdi. Şəhərə gəldiyindən elə bil uşaq xəstəliyini də unutmuşdu.

Eşitdiyim söhbət ürəyimcə oldu. Firdovsinin həm igidliyinə, həm də döyüşçü kimi verdiyi sözə əməl etməsinə heyran qaldım.

Professor xəstə olduğundan ondan müsahibə ala bilməmişdim. Firdovsi ilə rastlaşıb söhbət etməyim lap yerinə düşmüşdü. Keçmiş döyüşçünün başına gələnləri yazıb nömrəyə çatdırmaq üçün sağollaşıb ondan ayrıldım. Şəhərin isti və səs-küylə dolu küçələrindən keçib redaksiyaya çatdım və dərhal da kompyuterin arxasında oturdum...

Vahid MƏHƏRRƏMOV

Kaspi.-2013.-8 mart.-S.21.