“Teatr təmirdədir deyə qapımı bağlayıb evimdə oturmamışam”

Müsahibim Sabit Rəhman adına Şəki Dövlət Dram Teatrının direktoru Hikmət Nəbilidir. Bizimlə söhbətində teatrın direktoru teatrı bu gün narahat edən problemlərdən, gələcək planlarından danışdı.

Səsimiz Avropadan gəlirdi

- Hikmət müəllim Şəki teatrı hər zaman Azərbaycanın sayılıb seçilən teatrlarından olub, sizcə bunun səbəbi haradan qaynaqlanır?

- Şəki Teatrı indi də sayılıb seçilən teatrlardandır. Bu, ilk növbədə sənətkarın sənətinə olan münasibətindən və yaratdığı obrazları sevərək canlandırdığından qaynaqlanır. Bu əsasən teatrı özündən, evindən artıq bilmək və professional sənət sahibi olmaqdan irəli gəlir. Gələn il Şəkidə peşəkar teatrın yaranmasının 135 illiyi tamam olacaq. Dövlət teatrı isə Şəkidə ilk dəfə 1934-cü ildə açılıb və Mirzə Ələkbər Sabir adına Şəki Dövlət Dram Teatrı adlanıb. Lakin maliyyə problemləri üzündən, ikinci dünya müharibəsində yaranan yoxsulluq ucbatından teatr bir müddətlik bağlanıb.

İndiki, Sabit Rəhman adına Şəki Dövlət Dram Teatrı 1975-ci ildən fəaliyyət göstərir. O vaxt başda rejissor Vaqif Abbasov olmaqla 30 nəfərlik aktyor heyəti Şəkiyə gəldi və həmin gündən Şəkidə teatr yenidən pərdələrini açdı. Teatra yeni gələn aktyor heyəti ilk gündən “Komsomol”, “Nişanlı qız”, “Hacı Qara” tamaşalarının məşqlərinə başladılar. Və getdikcə bu tamaşaların sayı artmaqda davam etdi. Vaqif Abbasov həmin dövrdə bugünkü Azərbaycan teatrının vəziyyətini görürdü. Teatra gəldiyi ilk gündən burada studiya yaratdı. Gənc, həvəskar aktyorları həmin studiyaya topladı, onları imtahandan keçirdi. Mən də zamanında elanı eşidib, teatra müraciət etdim. Teatra getdim məni yoxladılar və həmin studiyanın üzvü oldum. Fərman Abdullayev, Xanlar Həşimzadə, Vahab Allahverdiyev, Əbülfəz Salahov və başqları da mənimlə o seçimlərdə idi. Şəki teatrı Moskavada 9 tamaşa ilə qastrola dəvət olundu. Orada 18 gün qastrolda olduq və Azərbaycan klassiklərinin əsərlərini nümayiş etdirdik. Bizim səsimiz Avropadan gələndə Azərbaycanın heç bir teatrı Biləcəridən kənara çıxa bilmirdi. Şəki Teatrınını səsi Berlindən, Sofiyadan, Buxarestdən, Budapeştdən, Praqadan gəlirdi. 1990-cı illərdə teatr bir az sarsıntı keçirtdi. Bu da maddi vəziyyətlə bağlı idi. Yenə də şükürlər olsun ki, ildə iki xarici festivallarda iştirak edirik. Hər il Bakıya qastrola gəlirik, paytaxt tamaşaçılarının bizim tamaşalarımızı izləmək imkanı olur. 400 nəfərlik zala 800 nəfər tamaşaçı gəlir və bu da Şəki teatrının tamaşalarının keyfiyyətindən xəbər verir. Nəsibə Zeynalova həmişə deyirdi ki: “Şəki teatrı Azərbaycan teatrının üz ağlığıdır”.

- Qeyd etdiniz ki Şəki teatrının səsi vaxtı ilə Avropadan gəlirdi. Bu gün imkanların artdığı bir dövrdə niyə teatrın səsini yalnız yaxın Türkiyədən eşidirik?

- Bəli, bir müddət teatrımız xarici qastrol baxımından durğunluq yaşadı, ancaq yenidən əvvəlki rejimlə işləməyə başlayacağıq. Gələn il bu vaxtı teatrımızın Yuqoslaviyaya səfəri gözlənilir. Daha sonra Türkiyədə, Albaniyada, Qazaxıstanda, Moskvada qastrolda olacağıq və orada nümayiş etdirəcəyimiz tamaşalar da artq planlaşdırılıb. Yaxınlarda Şəki teatrını Kazana dəvət etdilər, ancaq getmək imkanımız olmadı. Yəqin havalar isinəndən sonra bu səfər gerçəkləşəcək. Ötən il Türkiyənin Konya şəhərində Türkdilli Xalqların Beynəlxalq Teatr festivalında iştirak etdik. Orada söylədilər ki, nəhayət Azərbaycandan profissional bir tamaşa gördük. Festivalda iki xüsusi mükafat aldıq. Biz Konyaya Jan Batis Molyerin “Aldadılmış ər” tamaşası ilə getmişdik. Həmin tamaşanı orda tamaşaçıların istəyi ilə iki dəfə oynadıq. Bizi 2014-cü ildə keçiriləcək növbəti festivala da dəvət etdilər. Yəni, festivallarımız, xarici səfərlərimiz hələ qarşıdadır.

Aktyor problemi

- Şəki teatrı milli teatrımızın 140 illik yubileyini təmirlə qarşıladı. Hazırda truppa məşqlərini harada edir, tamaşalarını harada oynayır, ümumiyyətlə təmir dövründə yaradıcılıq işləri necə gedir?

-Baxmayaraq ki, teatrımız təmirdədir, ancaq tamaşalarımız əvvəlki rejimlə hazırlanır. M.F.Axundzadə adına kinoteatrda yerləşmişik. Orada tamaşaları göstərmək çətindir, zalın vəziyyəti ürəkaçan deyil. Şəkidə havalar hələ isinməyib. Olduqca soyuq bir şəraitdə - qaz, istilik sistemi olmadan aktyorlarımız tamaşalar hazırlayırlar. Məşq etdiyimiz otaqda su qoysan dona biləcək vəziyyətdədir. Ona görə də soba olan otaqda stolüstü oxuları edirik. Hazırda mən ustalarla bərabər teatrın təmirində işirak edirəm. Çünki belə etməsəm sabah onlar teatrı təhvil verib getdikdən sonra, teatrın işığının harada olduğunu, səhnədə nəyin harada yerləşdiyini bilə bilməyəcəm. Teatr təmirdədir deyə qapımı bağlayıb evimdə oturmamışam. Teatrımızın gözəl günləri təmirdən sonra başlanacaq. Bizdə əsas problem aktrisa, aktyor problemidir, aktyorlarımızın demək olar ki, 90 faizinin Şəki Teatrının studiyasında hazırlanmasıdır. Nə qədər studiyada kadr hazırlasan da 30 nəfərdən, bəzən bir nəfər aktyor çıxır ya da çıxmır. Teatrda 15 aktrisa olsaydı yerdə qalanını isə öz studiyamızda hazırlayardıq. Elə gözəl əsərlər var ki, onları təmirdən sonra belə hazırlaya bilməyəcəyik. Çünki elə rollar var ki, həmin obrazı canlandıra biləcək aktrisa Şəki Teatrında yoxdur. Yəni cavan və qoca obrazlarının ifaçıları demək olar ki teatrımızda yoxdur.

- Sizcə aktyorlar nə üçün region teatrlarına üz tutmaq istəmirlər?

- Paytaxta işləsəydim bəlkə mən də regionlarda fəaliyyət göstərən teatra gəlməzdim. Çünki Bakı kimi bir şəhəri qoyub əyalatə gəlmək o qədər də sərfəli deyil. Amma qeyd edim ki, əyalət taetrlarında işləmək daha maraqlıdır. Ümumiyyətlə, əyalət teatrı sözünü heç xoşlamıram. Əyalət teatrı olanda nə olar, əsas odur ki, o teatrda keyfiyyətli tamaşalar nümayiş olunsun. Bəlkə əyalətdə elə teatr var ki, o dünya arenasına çıxa biləcək bir teatrdır. Bəzən teatrlarımızın tamaşalarını əyalət teatrı adıyla cılızlaşdırırlar.

- Təmirdən sonra teatrın repertuarı yəqin ki, daha da rəngarəng və fərqli olacaq?

- Şəki teatrı ta qədimdən klassikaya meyilli bir teatrdır. Hazırda ispan dramatturqu Xose Eçeqarayın “Mahir aradüzəldənlər” əsərinin stolüstü oxunuşalarına başlamışıq. Daha sonra bir komediya üzərində işləyəcəyik. Bu komediyanı teatrın aktyoru Novruz Cəfərov yazıb, “Şəkili + ayrım” adlanır. Bu komediya ilə bağlı hətta filim də çəkilib. Təmirdən sonra iki monumental tamaşa hazırlanacaq. Bundan əlavə vaxt tapdıqca dünya teatrlarının saytlarını izləyirəm. Tetrlarda olan yeniliklərlə internet vasitəsi ilə maraqlanıram. Bizim teatrın saytı bağlanıb. Hazırda saytımızın yenilənmə prosesi gedir. Saytımızda teatrda oyunanılan bütün tamaşaların siyahısı, aktyorların adı, iş rejimi orada öz əksini tapacaq. Biz teatrımız istifadəyə veriləndən sonra Şəkidə Beynəlxalq Teatr festivalı təşkil etməyi palnlaşdırırıq. Bu festival iki ildən bir keçirələcək. Adını da qoyarıq ya Komediyalar festivalı ya da Mirzə Fətəli Axundzadə festivalı.

Tamaşaçı marağı

- Nəyə görə repertuarınızda dövlət sifarişi əsasında hazırlanan tamaşalar azlıq təşkil edir?

- Dövlər sifarişi əsasında bu il bir neçə tamaşamız hazırlanacaq. komediya üslubunda hazırlanan tamaşalar üçün dövlət sifarişi o qədər də vacib deyil. Şəki teatrının repertuarında sifarişlə hazırlanan tamaşalar var. Bu barədə elə bir problemimiz olmayıb. Nazirliyə nə zaman istəmişik təklifimiz qəbul edilib. Normal, səviyyəli əsərlərin dövlət tərtəfindən sifariş olunması gözəldir. 2012-ci ildə bizim teatrda dövlət sifarişi əsasında tamaşa hazırlanmadı. Bunu özmüz belə istədik, çünki yerimiz, təmir buna imkan vermədi. Yeni binada iki sanballı əsəri dövlət sifarişi ilə hazırlamağı pllanlaşdırırıq.

- Şəki tamaşaçılarının teatra marağı hansı səviyyədədir?

- Şəki teatral regiondur. Nəinki bizdə, hazırda bütün dünyada tamaşaçı problemi var. Sentyabrda Moskvada oldum, vəziyyətin necə olduğunu gördüm. Elə teatr var ki, heç adam gəlmir. Ancaq teatr da var ki, bilet tapılmır. Bizdə bütün teatrların üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Vaqif Abbasovun belə bir sözü var idi: “Biz heç zaman tamaşaçının səviyyəsinə düşməməliyik. Çalışmalıyıq ki, tamaşaçını öz səviyyəmizə qaldıraq”. Bu gün tamaşaçı Üzeyir Mehdizadənin “musiqiləri”nə və bu kimi bayağı mahnılara qulaq asan insana mən Vilyam Şekspiri, Cəfər Cabbarlının yaradıcılığını necə başa sala bilərəm? Belə insanlar bizdə çoxluq təşkil edir. Bir də onda oyanacağıq ki, hamımız qarnını qaşıyaraq adam güldürənlərə gülürük. Bu gün çayxanalrda damino oynayaraq, xarici filmlərə baxaraq teatrdan kənar düşən insanlar çoxdur. Şükürlər olsun ki, teatrın qədrini bilən insanlar da var. Teatr canlı, ölməz sənətdir. Teatr indi var, 1000 ildən sonra yenə də olacaq.

- Bu yaxınlarda dünyasını dəyişən Fərman Şəkili uzun müddət sizin teatrda fəaliyyət göstərib. Onunla bağlı nə deyə bilərsiniz?

- Azərbaycan teatrı çox böyük bir sənətkarını itirdi. Fərman Şəkili Azərbaycan teatrında professional oyun tərzi, səhnə hərəkəti, baxışları ilə tamaşaçıların diqqətini özündə cəmləyə biləcək bir aktyor idi. Fərman Şəkili çox böyük aktyor idi. Baxmayaraq ki, o son illərdə sənətdən uzaqlaşdı, daxilən sənətdən küsdü sanki. Fərmanla biz qastrollarda iştirak etmişik. Onun Mirzə Fətəli Axundzadənin “Lənkəran xanın vəziri” tamaşasında Vəzir obrazı hər kəsi heyran edirdi. Əminliklə söyləyə bilərəm ki, Vəzir rolunu heç kim onun təqdim etdiyi üslubda hazırlaya bilməz. Sanki o sırf bu obraz üçün doğulmuşdu.

-134 yaşı olan bir teatrda nə üçün bir nəfər də olsun nəinki xalq artisti, heç əməkdar artist də yoxdur?

- Zamanında bizim teatrdan da fəxri ad alanlar olub. Azərbaycan Teatrının 140 illik yubileyidir, yəqin ki, bizim teatrdan da bu ada layiq görülən aktyorlarımız olacaq. Şəki teatrının yaradıcı heyəti üçün ad əsas deyil. Əsas odur ki, tamaşaçılara gözəl sənət nümayiş etdirəsən. İstər əməkdar artist olsun, istər xalq artisti olsun fərqi yoxdur. Məgər ad olmasa işləmək olmur? Baxmayaraq ki, Şəki Teatrının direktoruyam bu gün səhnəyə də çıxıram, aktyorlarla birgə tamaşalarda iştirak edirəm. Mən xalqın artistiyəm. Əsas odur ki, aktyoru xalq sevsin. Vicdanımla teatra xidmət edirəm. Biz öz işimizlə məşğuluq. Başımız işimizə qarışıb. Tamaşalar hazırlanan zaman elə olur ki, gecə saat 12-də evə getmişik. Əsas tamaşanın keyfiyyətidir, ad deyil.

Xəyalə Rəis

Kaspi.-2013.-30 mart.-1 aprel.-S.11.