Avropa teatrı klassikaya deyil, müasir ədəbiyyata üstünlük verir

Məşhur polyak rejissor Tomaş Leşçinski: “XXI əsrə ad verə bilmirik, onu nəvələrimiz və nəticələrimiz söyləyəcək”

Ötən həftə “YUĞ” Dövlət Teatrında Polşanın məşhur rejissoru Tomaş Leşçinskinin “Sərhəddə ev” tamaşası seyrçilərə təqdim olundu. Tamaşanın fərqli üslubda hazırlanması bir çox mətbuat nümayəndələrinin marağına səbəb oldu. Rejissorun vətənimizə səfəri Polşa Respublikasının Azərbaycandakı səfirliyi, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, “YUĞ” Dövlət Teatrı, AR Productionın qarşılıqlı razılaşma yolu ilə həyata keçirilib. Vətənimizə təşrif buyuran rejissorun teatr fəaliyyəti də məhsuldar və çoxşaxəlidir. O, Polşanın, Rusiyanın, Gürcüstanın və Belarusun müxtəlif teatrlarında tamaşalara quruluş verib.

Tomaş Leşçinski Polşada Varmin-Mazur Uiversitetində aktyor fakültəsində və Sankt-Peterburqda Teatr Sənəti Akademiyasında Veniam Filştinskinin kursunda təhsil alıb. Təhsilini başa vurduqdan sonra bir müddət Moskvada və Nyu-Yorkda yaşayıb, aktyor kimi fəaliyyət göstərib. Varşavada bir neçə il Polşa Dövlət Radiosunun rus bölməsində efir redaktoru, Polşa, Almaniya və Rusiyada çəkilən filmlərdə ikinci rejissor kimi işləyib. Bir sıra kino və televiziya layihələrində aktyor və rejissor kimi iştirak edib. Rus dilindən polyak dilinə və əksinə, bir sıra tərcümə əsərlərinin müəllifidir. Məşhur rejissor öz təəssüratlarını bizimlə bölüşdü.

Çalışqan insanam

- Siz həm prodüser, tərcüməçi, rejissor və həm də televiziya işçisi kimi fəaliyyət göstərirsiniz. Bütün işləri birlikdə görmək sizə maneçilik yaratmır ki?

- Xeyr. Bunlar hamısı bir-birinə yaxın sahələrdir. Aktyor, rejissor, prodüserlik sənəti insanın iradəsindən və fantaziyasından asılıdır. Çox az hallarda bu sahələr bir-birinə mane olur. Hazırda mən Moskvada çalışıram. Moskva televiziyası üçün çəkilişlərə hazırlaşıram. Gərgin işlədiyim üçün işin çətinliyi mənə elə də təsir etmir və heç bir maneçilik törətmir. Mənim kimi yaradıcı insanlar gərək özünü başqa sahələrdə inkişaf etdirsin, yəni təkcə rejissorluqla kifayətlənməsin. Rejissor odur ki, hər şeydən başı çıxsın və dünya ölkələrinin dramaturgiyasını yaxşı bilsin, daima öz ideyaları üzərində işləsin. Qeyd etdiyim bu özəlliklərə yaxşı bələd olduğum üçün bunları söyləyirəm. Bu biliklər mənim inkişaf etməyimə çox kömək etdi. Bu gün isə daha çox üstünlüyü rejissorluq sənətinə vermişəm. Tərcümə ilə çox məşğul oluram. Tərcümə edərkən özümü unuduram, sanki istirahət edirəm. Onu da qeyd edim ki, buradan qayıtdıqdan sonra Rusiya televiziyası üçün serial tərcümə edəcəyəm. Vaxt az, problem isə çoxdur.

- Polşada anadan olmusunuz. Nə üçün başqa ölkələrdə tamaşa hazırlayırsınız, sizin ölkənizdə teatr inkişaf etməyibmi?

- Səfərdə olduğum bütün ölkələrin müxbirləri mənə bu sualı verir. Siz də bu ənənəyə sadiq qaldınız (gülür). Orta məktəbi Polşada bitirmişəm, işləmək üçün başqa ölkəyə getdim. Polşada qalsaydım, addım-addım irəliləyəcəkdim. Düşünürəm ki, başqa ölkələrin teatrlarında çalışmaqla daha çox inkişafa nail oldum. Özüm uşaqlıqdan başqa ölkələri gəzməyi, bu ölkələrin tarixi, mədəniyyəti ilə tanış olmağı çox sevirdim. Mənim üçün teatr işçisi kimi başqa ölkələrdə tamaşalar hazırlayıb, yaradıcılıqla məşğul olmaq daha maraqlıdır. Bu o demək deyil ki, Polşa elm sahəsində inkişaf etməmiş bir ölkədir. Əsla. Hər şey mənim xarakterimdən asılıdır. Təbiətcə çılğın insanam, bir yerdə çox otura bilmirəm.

- Azərbaycana necə dəvət aldınız?

- Azərbaycana gəlməyi çoxdan düşünürdüm. Polşa Respublikasının Azərbaycandakı səfirliyi vasitəsi ilə Bakıya dəvət almışam. İki ildir ki, Polşa-Azərbaycan mədəniyyətləri arasında qarşılıqlı əlaqə üzrə müzakirələr gedir. Bu iki il müddətində Azərbaycanda çox teatrla əlaqə saxlaya bilərdik, ancaq biz “Yuğ” teatrının üzərində dayandıq. Bu, Polşa-Azərbaycan layihəmizin ilk işidir. Ola bilsin ki, gələcəkdə davamı olsun.

Tamaşalarınıza baxmamışam

- İşlədiyiniz “YUĞ” teatrının aktyor truppasından razısınızmı?

- Burada insanları tanımağa və onların yaradıcılığı ilə maraqlanmağa elə də vaxtım olmadı. İşçi heyətinin əksəriyyəti ilə tanış ola bilməmişəm. Ancaq “Yuğ” teatrının ab-havasını, heyətini bəyənirəm. Bir aydır ki, buradayam. Az müddətdə görülən işlərin şahidi oldum və çox bəyəndim. Bu tamaşa da aktyorlarla mənim birgə fəaliyyətimin nəticəsidir. Teatrdan və eləcə də aktyorların mənə qarşı olan münasibətindən olduqca razıyam.

- Bizim tamaşaları necə qiymətləndirirsiniz?

- Azərbaycanda heç bir tamaşaya baxa bilməmişəm. Ancaq bu teatr barədə konkret nəsə deyə bilərəm. İzlədiyim tamaşaları çox bəyənirəm.

- Buraya gəlməmişdən öncə Azərbaycan haqqında hansı təsəvvürlərə malik idiniz?

- Leninqradda oxuyanda Rafiq adında bir tələbə yoldaşım var idi, o mənə Azərbaycan mədəniyyəti, tarixi haqqında çox danışmışdı. Həmin gündən məndə ölkənizin mədəniyyətinə, tarixinə böyük maraq yaranmışdı. Ondan sonra Azərbaycan tarixi və mədəniyyəti haqqında məlumat toplamağa başladım. Bura gəlməmişdən öncə Gürcüstanda oldum və orada da Azərbaycan haqqında çox şey öyrəndim. Bir sözlə, qeyd edim ki, ölkəniz çox gözəldir.

XXI əsrə ad verə bilmirik

- Hazırda Avropada hansı tamaşalara üstünlük verilir?

- Avropada 30-dan artıq dövlət var. Onların hərəsinin öz yaradıcılığı və tamaşa hazırlanması prinsipi var. Hər bir ölkə öz siyasəti, mədəniyyəti sayəsində, yəni özünə uyğun şəkildə formalaşıb. Mən yalnız öz ölkəmin yaradıcılığına və hazırladığı tamaşaların estetikasına bələdəm, digər ölkələrdə mənə verilən tamaşaları öz ideyalarıma görə hazırlamışam. Polşanın teatrlarında klassik, müasir janrlar hökm sürür. Azərbaycan teatrından fərqli olaraq, bizdə müasir dramaturqlara müraciət olunur və süjetsiz, kiçik hekayələrə üstünlük verilir. Bizdə dramaturqların əksəriyyəti gəncdir. Misal üçün, gənclər bir əsər yazır və 6 ay sonra onların əsərləri səhnəyə qoyulur. Bu da onlarda yeni əsər yazıb-yaratmağa həvəs oyadır. Avropanın bir çox ölkələrində sizdə olduğu kimi, klassik, digər ölkələrində isə müasir əsərlərə müraciət edilir. Avropa rejissorları, teatr rəhbərləri müasir tamaşalara, müasir ədəbiyyata daha çox üstünlük verir. Hazırda dünyada hekayələr, adi bir mövzu üzərində tamaşa hazırlanılır. Belə tendensiyalar Avropada daha çoxdur. Teatr həyatı çox fərqlidir. Klassik, müasir, musiqili əsərlərə müraciət olunur. Ümumi bir tendensiya yoxdur, XX əsrin əvvəlini modernizm dövrü kimi qiymətləndiririk. İndi XXI əsrdir, bu əsrə tam ad verə bilmirik, onu nəvələrimiz və nəticələrimiz söyləyəcək.

- “Sərhəddə ev” tamaşasında fikirləriniz özünü doğrultdumu?

- Bu tamaşa ilə bağlı təklif gəldikdə, əvvəlcə ideyalarım yarandı, sonra onlar formalaşmağa başladı. Tamaşanı ərsəyə gətirərkən isə bizə bəzi xırda şeylər mane oldu, ancaq onları həll edib tamaşanı hazırlaya bildik. Düşünürəm ki, yaxşı alındı, yəni istədiyim nəticəni də gördüm. Başqa teatrlardan da mənə təkliflər gəlir. Yeni ideyalarım var, ümumiyyətlə, eyni üslubda qurulmuş tamaşanı xoşlamıram. “Sərhəddə ev” tamaşası cəbhələrə, sərhədlərə bölünmüş, müharibələrə, qətllərə, terrorlara meydan olmuş dünyanın çağdaş mənzərəsinin obrazlı şəkildə təqdim olunması ilə əlamətdardır. Tamaşada qloballaşma dövründə dünyada baş verən sosial, ictimai hadisələri seyrçilərə çatdırmağa çalışmışam.

Xəyalə Rəis

Kaspi.-2013.-23 may.-S.13.