Nəsrimizin ağbirçəyi

Mən Ələviyyə Babayevanı bir yazıçı kimi on yaşımda evimizdə olan “Adamlar və talelər” kitabından tanımışdım. Bu kitabda məni ən çox cəlb edən, romanda kəndimizə gedən yol üzərindəki kəndlərdən birinin adının çəkilməsi, təbiətinin təsvir edilməsi idi. O zaman uşaq düşüncəmlə istəmişdim ki, bu yazıçı xanım kaş, bizim kəndi də əsərlərinin birində təsvir edəydi. Həmin dövrdə tez-tez kitabları çıxsa da sonralar nədənsə onun kitabları çox nəzərə çarpmadı. Xüsusilə, müstəqillik dövründə Ələviyyə Babayeva sanki tamam unuduldu.

Ələviyyə Babayevaya canlı klassik desək daha yerinə düşər. (İndi beş-on kitabı çıxan bəzi müştəbehlər az qala özlərini klassik hesab edirlər.) Yetmiş yeddi ildən artıq ədəbi yaradıcılığa malik nasir, tərcüməçi, - sözün böyük mənasında yazıçı. O, ədəbi fəaliyyətə 1935-ci ildə “Ədəbiyyat qəzeti”ndə dərc olunmuş “İki həyat” adlı hekayəsi ilə başlamışdır. 1950-ci ildə “Mənim ilk müəllimim” adlı ilk kitabı çap olunub. 1951-ci ildən – altmış iki ildir Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. Ələviyyə xanım AYB-nin ən çox stajlı üzvüdür. (Ondan sonra İsa Muğannadır, 1952-ci ildən.)

O, hekayə, povest və romanlar yazmaqla yanaşı rus ədəbiyyatından da xeyli tərcümələr etmişdir. A.Qaydarın, V.Biankinin, K,Paustovskinin, V.Korolenkonun, Y,Sotnikin, V.Astafyevin, Y. Çaruşinin və başqalarının əsərləri onun tərcüməsində kütləvi tirajla çap olunmuşdur.

Onun Bakıda otuz dörd, ümumilikdə etdiyi tərcümələrlə birgə isə altmışdan çox kitabı nəşr edilib. Ələviyyə xanım 1951-ci ildən 1973-cü ilədək, iyirmi iki il “Azərbaycan qadını” jurnalının məsul katibi işləmişdir. Bundan əlavə "Gənclik" nəşriyyatında müasir ədəbiyyat şöbəsinin müdiri (1973-1976), sonra isə baş redaktor (1976-1985) olmuşdur. Yeddi roman, onlarla povest, hekayələr müəllifi olan bu xanım yalnız böyüklər üçün deyil, uşaqlar üçün də əsərlər yaratmışdır. “Mənim ilk müəllimim”, “Kənd yolları”, “Yenə baharda”, “Sehirli pillələr” adlı hekayələrdən ibarət kitablarını uşaqlara həsr etmişdir. İki multiplikasiya filminin (Dınqıl sazım, dınqıl” və “Sehirli küpə”) ssenarisini yazmışdır.

Yazıçının “Mən tək deyiləm”, “Tut ağacı”, “Adamlar və talelər”, “Səni axtarıram”, “Bəlkə sabah olmadı”, “Haradasan dost harada”, “Sönmüş ulduzların işığı”, “Son döngə”, “Dəli Sona”, “Küləyin tərkində”, “Rəngbərəng kölgələr”, “Yanar su” adlı kitabları oxucular tərəfindən diqqətəlayiq maraqla qarşılanmışdır.

Ələviyyə Babayeva qadın yazıçılarımız arasında əsərləri xarici dillərə ən çox tərcümə olunanıdır. Onun kitabları alman, fransız, Çin, fars, yəhudi, rus dillərinə tərcümə olunaraq dünyanın dörd-bir nöqtəsinə yayılıb.

Ələviyyə xanım yalanla, ikiüzlülüklə heç vaxt arası olmayan, kimsədən qorxmayan, cəsarətli yazar olduğuna görə onu bəzi həmkarları sevməmiş, daim qaralamağa çalışmış, yəhudiyə ərə getməsini böyük bir qüsur kimi göstərmişlər. Yazıçının kəskin tənqidlərindən, həqiqətləri çəkinmədən hər kəsin üzünə deməsindən narahat qalan insanlar bu amili şişirdərək başını çox ağrıdıblar. Lakin yazıçı xanımın cəsarətliliyini xoşlayanlar da olmuşdur. Xalq şairi və yazıçılarından Nəbi Xəzri, Süleyman Rüstəm, Süleyman Rəhimov, Bəxtiyar Vahabzadə, Mir Cəlal onu bu cəhətinə görə çox sevmiş və yaradıcılığını qiymətləndirmişlər.

Ədəbiyyat və mədəniyyətlə bağlı çalışan məmurlarımızın yazıçıya qarşı soyuq münasibətinin nəticəsidir ki, hazırda ən qocaman yazıçımız olan Ələviyyə xanımın ədəbiyyat sahəsindəki gərgin əməyi demək olar ki, layiqincə qiymətləndirilməyib. Təkcə 1979-cu ildə “Əməkdar mədəniyyət işçisi” adı verilib. Nəinki, “Xalq yazıçısı” fəxri adı, hətta “Əməkdar incəsənət xadimi” adı da onun üçün çox hesab edildiyindən verilməmişdir.

Nə yaxşı ki, dünya yaxşı insanlardan, sənətə qiymət verənlərdən xali deyil. 2002-ci ildə ulu öndərimiz Heydər Əliyevin şəxsi təşəbbüsü ilə onun adı prezident təqaüdçüsü siyahısına salınmışdır. Heydər Əliyevin yazıçılara, sənət adamlarına xeyirxah münasibəti, xüsusi qayğı və diqqəti hər bir şəxsə parlaq nümunədir. Ələviyyə xanım mətbuata verdiyi açıqlamasında bu hadisəni belə xatırlayır: “Əliyev telefonda mənə dedi ki, mən siyahıdan iki nəfərin adını çıxardım, bax, özüm sənin adını yazıram. O təqaüd də olmasaydı, mən ölərdim. Bu günə qədər onunla dolanıram...”

On ildən çoxdur yazıçının kitablarının nəşrində fasilələr yaranıb. Kitablarının əksəriyyəti kiril əlifbası ilə nəşr olunub. Bu da həmin əsərlərin müasir nəsil tərəfindən oxunmasına çətinlik yaradır.

Bütün bunlara baxmayaraq Ələviyyə xanım onun gələcək nəsillər tərəfindən oxunacağına əmindir. Əmindir ki, indiki bədxahlarının olmayacağı gələcək zamanda onun da əsərləri çap ediləcək kitablar içərisində özünə qərar tutacaqdır.

Ömrünün doxsan ikinci baharına yaxınlaşan nəsrimizin ağbirçəyinə məndən yalnız can sağlığı diləmək qalır...

Rövşən Yerfi

Kaspi.-2013.-12-14 yanvar.-S.21.