Ağzıgünə muzeylərimiz - problem

Muzeylər ancaq nəyisə nümayiş etdirmək üçün fəaliyyət göstərməməlidir

Muzeylərimiz xalqın zaman-zaman formalaşmış zəngin maddi və mənəvi sərvətlərinin qorunduğu və nümayiş olunduğu mədəniyyət ocaqlarıdır. Bu ocaqların ziyarətinə nə qədər çox insan gələrsə, mədəniyyətimiz bir o qədər təbliğ olunar və təbliğ olunduqca da sevilər. Dünyada incəsənət, mədəniyyət, tarixi, elmi, bədii əsərlərin, eksponatların, sənətkarlıq nümunələrinin saxlanıldığı bir sıra məşhur muzeylər var ki, onları hər il milyonlarla adam ziyarət edir.

Azərbaycandakı muzeylər dünyanın məşhur muzeyləri ilə bir sırada dayanmasa da, hər halda eksponat sarıdan onlardan heç də geridə qalmır. Muzeylərimizin bir çox problemləri var, amma ən əsası, bu mədəniyyət ocaqlarında ziyarətçilərin azlığıdır.

Qeyd edək ki, ötən ay parlamentin plenar iclasında “Mədəniyyət haqqında” qanun layihəsinin müzakirəsi zamanı Demokratik İslahatlar Partiyasının sədri, millət vəkili Asim Mollazadə “mədəniyyəti inkişaf etməyən xalqın və dövlətin gələcəyi yoxdur” kimi fikirlər səsləndirib: “Azərbaycan mədəniyyətini xalqımıza və dünyaya nümayiş etdirmək üçün muzey sistemi mövcuddur. Lakin bizim muzey sistemi elmdən tam təcrid olunub. Dünyanın aparıcı muzeyləri öz işlərini ölkəsinin ən yüksək səviyyəli alimlərinin araşdırmaları və elmi mərkəzlərin fəaliyyəti üzərində qurur. Bizdə isə muzeylər ancaq nəyisə nümayiş etdirmək üçündür. Bizim mədəni irsimizin araşdırılması sahəsində heç bir iş aparılmır. Hesab edirəm ki, qanunda da bu öz əksini tapmalıdır ki, muzeyin fəaliyyəti elmi fəaliyyətlə vəhdətdə olsun”.

Bu işlərə Təhsil Nazirliyi nəzarət etməlidir

Kulturologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nailə Əliyevanın sözlərinə görə, muzeylərimizin təbliğat sistemi zəif qurulub: “Hazırda muzeylərimizin reklama və təbliğata ehtiyacı var. Son zamanlar əvvəlki illərə nisbətən muzeylərə marağın artmasının şahidi oluruq. Biletlərin qiyməti ucuz olsa da, işin maddi tərəfini düşünən insanlar çoxdur. Müəyyən tədbirlər keçirməklə muzeylərə tamaşaçıların gəlişini həyata keçirmək olar. Müəyyən səbəblər var ki, o sahədə problemlərimiz var. Muzeylərə marağın oyadılmasında daha çox məktəb və universitetlərin üzərinə böyük yük düşür. Bu işlərə Təhsil Nazirliyi nəzarət etməlidir. Belə ki, məktəb proqramlarına muzeylərimizin fəaliyyəti də salınmalıdır. Bunlar da artıq siyasi məsələlərdir. Biz öz bacardığımızı edirik”.

Nailə xanım Milli Elmlər Akademiyasında Muzeyşünaslıq üzrə mütəxəssislər hazırlandığını da qeyd etdi. Onun sözlərinə görə, xarici ölkələrdə ictimaiyyətlə əlaqələr, yəni PR işi daha yaxşı şəkildə qurulur: “Bizdə isə bu sistem zəif işləyir. Orada muzey işinə ayrı-ayrı təşkilatlar, şirkətlər cəlb olunur”.

Muzeylərimizi ziyarət edənlərin daha çox tələbələr olduğunu vurğulayan muzeyşünas əcnəbi turistlərin ziyarətindən də danışdı: “Qərb ölkələrində muzey mədəniyyəti daha çox inkişaf edib. Bir ölkənin tarixini öyrənmək üçün muzeylər böyük rol oynayır və buraya gələn əcnəbilər də ilk olaraq muzeylərimizlə maraqlanır. Bunun üçün də muzeylərimizi ziyarət edənlərin əksəriyyəti turistlərdir”.

Muzeyin qapısını açan belə olmur

Azərbaycan muzeylərinin problemlərindən danışarkən mədəniyyət ocaqlarında kompüter məlumat bazasının olmamağını da qeyd etmək lazımdır. Aparıcı paytaxt muzeyləri onun yaradılması işinə yeni başlayırlar. Ölkəmizdə yalnız bir neçə aparıcı muzey internetə qoşulub və onların öz veb-səhifələri var. Buna misal olaraq Hüseyn Cavidin ev Muzeyini göstərmək olar. Muzeyin rəhbəri, filologiya elmləri doktoru Gülbəniz İbrahimqızının sözlərinə görə, Hüseyn Cavidin ev Muzeyinin virtual ziyarətçiləri muzeyi ziyarət edən tamaşaçılardan daha çoxdur. H.Cavid yaradıcılığı ilə maraqlanan insanların sayı qənaətbəxşdir: “Elə olur ki, həftə ərzində 100 nəfərə yaxın muzeyə tamaşaçı gəlir, ancaq elə həftəmiz də olur ki, heç muzeyin qapısını açan belə olmur. Muzeydə H.Cavid yaradıcılığı ilə maraqlanan alimlər burada tədqiqat işləri də aparırlar. Respublikada onun yaradıcılığı ilə maraqlanan bütün insanlar bizə müraciət edirlər və biz də onları bilgiləndiririk”.

İstiqlal Muzeyinin direktoru Fəridə Şəmsinin sözlərinə görə isə, ötən il sözügedən muzeyə 4 minə yaxın tamaşaçı gəlib: “Ötən il “Eurovision” müsabiqəsi zamanı muzeyə turistlərin axını həddindən artıq çox idi. İndi isə göstərici o qədər də çox deyil, tamaşaçı gəlir, amma azlıq təşkil edir. Biletlərimiz də baha deyil. Belə ki, məktəblilər üçün 30 qəpik, tələbələrə 50 qəpik, adi vətəndaşlara 1 manat, əcnəbi vətəndaşlara isə 2 manata satılır”.

Xalça Muzeyinin direktoru Röya Tağıyeva 2 ildir ki, fəaliyyət göstərmədiklərini və yeni binaya köçməyə hazırlaşdıqlarını qeyd etdi.

Yerli tamaşaçılarımızın muzeyə marağı yoxdur

Tarix Muzeyinin elmi katibi, tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Fərhad Cabbarov muzeyə gələnlərin əksəriyyətini əcnəbilər təşkil etdiyini vurğuladı: “Ötən il muzeyimizə 1500-ə qədər tamaşaçı gəlib. Yerli tamaşaçılarımızın muzeyə marağı yoxdur. Əcnəbilər muzeyə daha çox axın edirlər. Bir az da tələbələr və məktəblilər. Müşahidələrimizə görə, orta yaşlı insanların muzeyə marağı yoxdur”. Fərhad Cabbarov Tarix Muzeyi elmi tədqiqat mərkəzi olduğu üçün, alimlərin burada elmi tədqiqat işləri ilə məşğul olduqlarını da qeyd etdi.

Ötən ilin yekun kollegiya iclasında mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev də muzeylərdə tamaşaçı qıtlığından narazılığını bildirmişdi. O, bu gün daha çox muzeylərin fəaliyyətinin yenidən qurulmasına diqqət yetirildiyini qeyd edib: “Bizim əsas məqsədimiz odur ki, Azərbaycan mədəniyyəti, teatr muzeyi, kitabxanası haqqında məlumat internet vasitəsilə dünyaya yayılsın. Hər bir müəssisənin, təşkilatın gördüyü işlər konkret olaraq internet məkanına daxil olmalıdır”.

Onu da deyək ki, həmvətənlərimizin muzeylərə marağını öyrənmək üçün 20-yə yaxın adam arasında sorğu keçirdik. Bəlli oldu ki, respondentlərin 70 faizi ömründə muzeylərə getməyib. Yerdə qalanların da əksəriyyəti orta məktəb illərində muzeyə üz tutanlardır.

Qeyd edək ki, hazırda Azərbaycanda 190-dan çox muzey fəaliyyət göstərir. Onlardan 78-i tarix və tarix-diyarşünaslıq muzeyi, 89-u elm, siyasət, mədəniyyət və incəsənət xadimlərinin ev muzeyi, 21-i incəsənət və ədəbiyyat muzeyi, 5-i hərbi-vətənpərvərlik və döyüş şöhrəti muzeyləridir. Muzeylərdən 20-si Bakıda, qalanları bölgələrdə yerləşir.

Xəyalə Rəis

Kaspi-2013.-23 yanvar.-S.15.