Akademik Milli Dram Teatrı Fəcr Festivalında

Bilənlər bilir, bilməyənlərə bəlli olsun ki, hazırda Akademik Milli Dram Teatrının kollektivi İranda səfərdədir. Bilməyənlər soruşa bilər ki, bəs, teatrımız İrana hansı məqsədlə yollanıb?

Cavablayım: 15-31 yanvar tarixlərində İranda 31-ci Fəcr Beynəlxalq Teatr Festivalı keçirilir. Akademik Milli Dram Teatrının kollektivi də bu festivalda iştirak üçün dəvət alıb. 23 yanvar tarixində İran İslam Respublikasının paytaxtı Tehran şəhərinə yollanan teatr yanvarın 28-də vətənə qayıdacaq.

İranın mədəni həyatında böyük əhəmiyyət kəsb edən Fəcr Festivalı hər il Tehranda və İran İslam Respublikasının digər şəhərlərində keçirilir. Qeyd edim ki, Fəcr yalnız teatr festivalı deyil. Hər il İran İslam İnqilabının ildönümündə keçirilən Fəcr Beynəlxalq Film Festivalının adı kino xadimləri arasında yetərincə məşhurdur. Amma məqsədimiz Fəcr Film Festivalından yox, Fəcr Teatr Festivalından və Akademik Milli Dram Teatrının bu festivalda iştirakından danışmaq olduğundan mövzuya qayıdıram.

...Artıq 31-ci dəfə keçirilən Fəcr Beynəlxalq Teatr Festivalı dünya teatr məkanında müəyyən nüfuzu olan festivallardandır. Deyərdim ki, dünyanın bütün məşhur teatr kollektivləri, bir dəfə də olsa, bu festivalda iştirak ediblər. Akademik Milli Dram Teatrı isə ilk dəfədir ki, sözügedən festivala qatılır. Fəcr Festivalının dünya festival hərəkatında yerini və miqyasını nəzərə alsaq, görərik ki, bu sənət faktı nəinki Akademik Milli Dram Teatrı üçün, eləcə də Azərbaycan teatr sənətinin ölkənin hüdudlarından kənarda tanınması üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu vaxta qədər teatrın bu festivalda iştirak etməməsinin bir sıra obyektiv və subyektiv səbəbləri var. Obyektiv səbəblərdən biri ondan ibarətdir ki, Fəcr Festivalı İran İslam Respublikasında keçirilir və festivala təqdim olunan tamaşalar çox sərt dini senzurayla rastlaşır (açıq-saçıq səhnələr, içki məclislərinin təsviri və s. detallara qəti qadağalar qoyulur). Amma mənə görə əsas, səbəb başqadır. Artıq dünya miqyasında tanınan bir festivalda zəif tamaşaların və tanınmayan teatr kollektivlərinin iştirakı çox çətindir. “Tanınmayan teatr kollektivləri” ifadəmdən inciyib də, mənimlə xəyali opponentlik edən oxucumun diqqətinə çatdırmaq istəyirəm ki, həqiqətən də, Azərbaycan teatrı dünya teatr məkanında tanınmır və ya çox az tanınır. Özümüz özümüzü tərifləməklə deyil axı. Gərək, heç olmasa, arabir məsələlərə real gerçəklik mövqeyindən, “hamburq üsulu” ilə yanaşaq və özümüz öz haqqımızda uydurduğumuz mifləri təftiş edək (gələcəyimiz qənaətlər nə qədər məyusedici də olsa). Məsələlərə bu cür yanaşdıqda və saxta patetikanı kənara qoyduqda Azərbaycan teatrının hələ indi-indi “Biləcərini keçmək” cəhdində bulunduğunu, dünya teatr məkanına inteqrasiya yolunda təzə yeriməyi öyrənən uşaq kimi yıxıla-dura, büdrəyə-büdrəyə addımladığını görərik və dünyanın nüfuzlu festivallarının iştirakçıları siyahısına düşə bilməməyimizin səbəblərindən birini anlamış olarıq.

O ki qaldı Fəcr Beynəlxalq Teatr Festivalına, müasir teatr düşüncəsinə meylli olan Fəcr Festivalının proqramına bu il də İranın və xarici ölkə teatrlarının ən uğurlu tamaşaları daxil edilib.

İran İslam Respublikası, İtaliya, İsveçrə, Polşa, Macarıstan, Cənubi Koreya, Livan, Avstraliya və digər dövlətlərin teatr kollektivlərinin iştirak etdiyi festivalda Azərbaycanı təmsil edən Akademik Milli Dram Teatrı Afaq Məsudun əsəri əsasında hazırlanmış “Qatarın altına atılan qadın” tamaşası ilə çıxış edir. Teatrın mətbuat xidmətindən verilən məlumata görə, təşkilat komitəsi festivalda iştirak üçün məhz bu tamaşanı seçib. Teatrın direktoru İsrafil İsrafilov “Azərtac”a müsahibəsində bildirib ki, “biz Fəcr festivalına 20-dən artıq tamaşanın disklərini təqdim etdik. Festivalın münsiflər heyəti Afaq Məsudun eyniadlı əsəri əsasında hazırlanmış “Qatarın altına atılan qadın” tamaşasının üzərində dayandı”. Görünür, təşkilat komitəsini tamaşanın kamera xarakterli olması, iştirakçıların sayının azlığı, ideyası, bədii-estetik səviyyəsi qane edib. Açığı, elə mən özüm də “Qatarın altına atılan qadın” tamaşasını Akademik Milli Dram Teatrının uğurlu tamaşalarından hesab edirəm. Tamaşanın quruluşçu rejissoru Mehriban Ələkbərzadə, quruluşçu rəssamı Nazim Bəykişiyev, bəstəkarı və aranjemançısı Vüqar Camalzadədir. «Tragikomediya» janrında təqdim edilən tamaşada rolları Əməkdar artistlər Kəmalə Hüseynova (Gültəkin Sarabskaya), Cəfər Əhmədov (Xasay Dilgir), Pərviz Bağırov («Nəzarətçi»), Kazım Abdullayev («Rejissor»), aktyorlar Rəşad Bəxtiyarov («Qəzetsatan»), Elnar Qarayev («Dilənçi»), Şəhla Əliqızı («Rejissor köməkçisi») ifa edirlər.

Tamaşada özünün bütün gəncliyini, ömrünü səhnəyə həsr etmiş bir aktrisanın həyatının artıq səhnədən uzaqlaşmış dövrü təsvir edilib. Tamaşa boyu aktrisa özünün yaradıcılıq ömrü haqqında ağrılı-acılı təəssüratlarını bölüşür. Bəlli olur ki, bir neçə klassik dramaturgiya nümunəsindəki çıxışını istisna etməklə, o, əsasən, dövrün konyuktur sifarişi kimi yazılan pyeslərdə çıxış etmişdir. Harasa getməyi planlaşdıran (hara olduğu bəlli deyil, əslində, bu heç önəmli də deyil) aktrisa Gültəkin Sarabskaya dəmiryol vağzalında bayaq qeyd etdiyimiz sifarişli pyeslərin müəllifi Xasay Dilgirlə üzləşir. Bomj durumunda olan müəlliflə artıq tükənmiş aktrisanın münasibətlərində cəmiyyət və sənətkar probleminin gizli məqamları aşkarlanır”. Xatirələrdən kənarda həyatının olmadığını anlayan aktrisa tamaşanın sonunda özünü qatarın altına ataraq, intihar edir.

Bilmirəm, bu əhvalat və onun təqdimatı İran tamaşası üçün necə təsir bağışlayacaq, Akademik Milli Dram Teatrının Fəcr Festivalında iştirakı hansı nəticəni verəcək, amma düşünürəm ki, nəticədən asılı olmayaraq, bu festivalda iştirak bir fakt kimi Azərbaycan teatrı üçün çox önəmli bir hadisədir.

Sağlıq olsun, növbəti saylarımızda bu mövzuya yenə də qayıdacaq, Sizi festivalın nəticələri ilə tanış etməyə çalışacağıq. Hələliksə bizə ancaq kollektivin festivaldan qayıtmasını gözləmək və onlara uğurlar arzulamaq qalır.

Könül Əliyeva,

teatrşünas

Kaspi.- 2013.- 26-28 yanvar.- S.10.