Naxçıvanım, xoş günlərin mübarək!

Şair və yazıçılarımız doğma torpağa məhəbbətlərini öz əsərlərində tərənnüm edirlər

Odlar Yurdu Azərbaycanımızın qədim və ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvan diyarı haqlı olaraq həmişə «Şərqin qapısı» adlandırılmışdır. Bölgənin qədim Şərqin bir sıra dövlətləri ilə qonşuluğu burada ictimai-siyasi hadisələrin başqa yöndə davam etməsinə şərait yaratmışdır. Mövcud olduğu dövrdən Naxçıvan dünya sivilizasiyasının aparıcı mərkəzlərindən biri olmuş, dünya mədəniyyətinin, həmçinin, qədim Şərqin mədəni ocaqları sırasında durmuşdur. Tarixin səhifələrini vərəqlədikcə görürük ki, mövcud olduğu gündən bu torpaq dünya şöhrətli siyasətçilər, elm, incəsənət, mədəniyyət və ədəbiyyat dühaları yetirmişdir.

Bu qədim və bərəkətli torpağın qoynunda möhtəşəm «çinar» ucalır. Bu «çinar»ın göylərə ucalan budaqlarında bəşəri dəyərləri açıb dünyaya bəyan edən, elmi-əxlaqi təsəvvürün şahı sayılan Nəsrəddin Tusi kimi elm xadimi, Azərbaycan xalqının bilicisi Məmməd Səid nəsri, tanrısı gözəllik və sevgi olan Hüseyn Cavid poeziyası, qaranlıqlar içində zillət çəkən xalqını «Molla Nəsrəddin» adı ilə güldürən və gülə-gülə də düşündürən Mirzə Cəlil satirası yaşayır. Bu «çinar»ın İslam Səfərli, Məmməd Araz, Adil Babayev, Hüseyn İbrahimov, Hüseyn Razi, Əliyar Yusifli kimi pöhrələri XX əsrin ikinci yarısından sonra boy ataraq hər biri bir əzəmətli budağa dönmüşdür.

İllər ötdükcə bu ədəbi-bədii «çinar»ın yeni pöhrələri boy atır, sərt sınaqlardan keçərək bərkiyir, özünə layiq yerlər tutur. Bu gün öz yaradıcılıqları ilə Azərbaycan ədəbiyyatını zənginləşdirən Kəmalə Ağayeva, Güllü Məmmədova, Vaqif Məmmədov, Rəhilə Elçin, Asim Yadigar, Muxtar Qasımzadə, Xanəli Kərimli, Qafar Qərib, Elxan Yurdoğlu… Naxçıvan torpağında yaşayıb yaradır, doğma torpağa məhəbbətlərini öz əsərlərində tərənnüm edirlər.

Hər misrası ilə qəlbimizi ovsunlayan sevimli şairimiz Məmməd Araz öz poeziyasında doğulduğu Naxçıvan torpağını məhəbbətlə tərənnüm edir və əziz diyarı ürəyinin bir parçası bilir:

Sinəmdə o yerin dağ havasıdır,

Qaynar bulaqları qaynar qanımda.

Mənim ürəyimin bir parçasıdır,

Doğma Şahbuzum da, Naxçıvanım da…

Naxçıvan elinin hər qarışı nəğməkar şair İslam Səfərlinin yaradıcılığında da öz bədii təsvirini tapmışdır. Batabatın qəlb ovsunlayan gözəlliyi, Xalxal meşəsinin füsunkarlığı, «Duzdağ»ın süfrələr bəzəyən neməti, «Əlincə»nin əzəməti, Bəhruz Kəngərli kimi sənətkarları, Koroğlu, Babəktək oğulları, xumar gözlü qızları İslam Səfərlinin şeirlərində bədiiləşmiş və bu gün də dillər əzbəridir. Bu şeirlərin çoxuna mahnılar bəstələnmişdir, hər dəfə də oxuduqca qəlbimizə hərarət gətirir:

Gör nə çalır könül simi,

Şeirə verdim mən eşqimi,

Mirzə Jəlil, Bəhruz kimi,

Sənətkarlı Naxçıvanım,

Xoş baharlı Naxçıvanım…

Unudulmaz şair Hüseyn Razinin yaradıcılığında Naxçıvan torpağının tərənnümü daha genişdir. Muxtar respublikanın elə guşəsi yoxdur ki, Hüseyn Razinin şeirlərində tərənnüm olunmasın. «Əlincə qalası», «Ordubada gəlin», «Duz dağı», «Salvartı», «Batabat», «Naxçıvandadır», «Gilançay», «İlanlının», Arpaçay inşaatçılarına həsr etdiyi «Dağlarda dəniz», «Sahil düşüncələri» və digər şeirlərində şair muxtar respublikanın gözəlliklərini poetik bir dillə qələmə almışdır. «Azərbaycan gözəli» şeirində isə şair muxtar respublikanın bütün gözəlliklərini, nadir nemətlərini, tarixi şəxsiyyətlərini tərənnüm etmişdir:

Naxçıvanam, Azərbaycan gözəliyəm,

Sözün, eşqin, düz ilqarın əzəliyəm:

Mən bir eləm,

Nurlu şəlaləyə dönən,

İşıqların gurşadında şölələnən

Araz üstə Çənlibeləm…

Şeirin son bəndində də qurub-yaradan, günü-gündən gözəlləşən bugünkü Naxçıvanımız tərənnüm edilir:

İndi bahar səmasıtək,

İşıqlıdır ömrüm-günüm.

Dan yerinin şöləsidir təbəssümüm.

Saçım ağdır, neçə əsrin övladıyam,

Fəqət, yeni zəmanənin Fərhadıyam.

Öz eşqimlə, hünərimlə

Yanar dağam.

Araz üstə məşəl kimi

Daha parlaq olacağam.

Gözəl lirik şeirlər müəllifi Əliyar Yusiflinin «Asta sür qatarı» şeirində bu yerlərin insanları kimi, dağları və daşlarının da mərdliyi, iradəliliyi tərənnüm olunur:

Asta sür qatarı, qardaş, bu yerdən,

Döyüş meydanına çatmaq gərəkdir, -- deyən şair bu müqəddəs və məğrur yerlərlə oxucusunu tanış edir. Şairin «Muxtar respublika» şeirində doğma diyara məhəbbət daha poetik, daha doğmadır:

Bu yerlər qıy vuran qartal yeridir,

Dostlar qonaq qalsın qoy dəstə-dəstə.

Bu qədim Naxçıvan gül buketidir,

Məğrur bir Vətənin qolları üstə.

Naxçıvan torpağının Məhsətisi şairə Kəmalə Ağayeva doğma diyarın gözəlliklərini vəsf etməklə yanaşı, ədəbiyyat və incəsənət adamlarının, əmək qəhrəmanlarının da obrazlarını öz şeirlərində lirik dillə tərənnüm etmişdir. Onun «Üzümçü qızlar» şeirinin, Arpaçay haqqında yazdığı «Dağ riyalə» balladasının hər bəndindən zəhmət ətri, çörək ətri duyulur. «Doğma diyarım» şeirində isə Naxçıvana olan məhəbbət ümumiləşmişdir:

Əcəmi naxışlı, Cəlil baxışlı,

A Bəhruz fırçalı, diyarım mənim.

Səadət günəşli, şəfəq yağışlı,

Bahara qovuşan baharım mənim.

Mənim Şərur düzlüm, bəxtiyar üzlüm,

Duzdağın duzuyla çörəyi duzlum.

Əlvan üzümütək, a şirin sözlüm,

A dövlətim mənim, a varım mənim!

Respublika Prezidenti cənab İlham Əliyevin Sərəncamı ilə «Şöhrət» ordeninə layiq görülmüş Elman Həbibin yaradıcılığında Naxçıvan mövzusu bir neçə bəndlik şeirdən başlamış və «Naxçıvannamə» adlı bütöv bir kitaba dönmüşdür. «Bu mən görən şəhər deyil» poemasında Elman Həbib günü-gündən gözəlləşən Naxçıvan şəhərinin füsunkar gözəlliyini tərənnüm edir. Ümumiyyətlə, Elman Həbib yaradıcılığında muxtar respublikamızın dünəni, bu günü, sabahı şair istedadına xas olan səviyyədə tərənnüm olunmuş, gözəl tərtibatlı kitablar halında oxuculara çatdırılmışdır:

Azərbaycan gül dəstəsi, bu dəstəyə daş çiçəkdir,

Azərbaycan dövlətdir dövləti Naxçıvanımın…

Şair-publisist Vaqif Məmmədov da qədim diyara olan məhəbbətini özünəməxsus tərzdə ifadə edir. Muxtar respublikamızın alınmaz qalası hesab edilən Sədərək haqqında bir çox şeirlər yazan Vaqif Məmmədovun «Xoş günlərin mübarək!» şeiri daha çox poetikdir:

Nəğmələrin Cavidimin sözümü?

Çeşmələrin Heyranımın sözümü?

Qalaların Əcəminin özümü?

Daş kitabmı, dindirəsən, ya gərək,

Naxçıvanım, xoş günlərin mübarək!

Araz üstə qərar tutan, yaşı əsrlərlə ölçülən doğma Naxçıvanımızın müstəqillik yaşı çox olmasa da, yüksək tərəqqi ilə inkişaf etməsi, tarixin yaddaşında əbədi həkk olunan yeni abidələrin tikilməsi qələm sahiblərinin qəlblərini riqqətə gətirir və bir-birindən gözəl əsərlər yaranır.

Ulu Öndər Heydər Əliyevin, «Naxçıvan Azərbaycan xalqının tarixini əks etdirən abidələri özündə yaşadan bir diyardır», müdrik fikrini yaradıcılığına epiqraf seçən şair-publisist Muxtar Qasımzadə «Gəmiqaya», «Oğlan qala, Qız qala», «Əlincə», «Fərhad evi», «Gülüstan», «Qarabağlar türbəsi» kimi şeirlərində qızıldan qiymətli örnəklərimizə tariximizin canlı şahidləri kimi poeziya qiyafəsində bir daha ömür qazandırmışdır. Şair «Naxçıvandan gəlirəm» kitabında yazır:

Canım, gözüm torpağım,

Laylam, nəğməm, beşiyim,

Yurdum, yuvam, ocağım,

Salam, evim-eşiyim.

Haçadağ kürsüm olsun,

İlqarından söz deyim.

Atam Naxçıvanım,

Anam Naxçıvanım.

Asim Yadigarın «Dünyanın bəzəyi» şeirində də doğma diyar bütün gözəllikləri ilə tərənnüm olunur və oxuculara çatdırılır:

Tarixin özü qədər qədim,

Qoynunda Nuh peyğəmbərin

ayaq izləri.

Gəmiqaya ulu babaların

tarixə naxışı,

«Biz də varıq!» sözləri.

Əlincə yağı başına

vurulan qapazındır,

İlanlı dağ ucalığın,

arzun-murazındır.

Oğulların kimi sərtdir

təbiətin, havan,

Naxçıvan!

Son illər qoynunda böyük quruculuq işləri görülən Naxçıvan şəhərinin, muxtar respublikanın digər guşələrinin siması cənnətə bənzəyir. Sevindirici haldır ki, muxtar respublikamızda yaşayan şairlərimiz də bu gözəllikləri təkcə kiçik şeirlərlə yox, həm də poemalarla tərənnüm edirlər. Elman Həbibin «Bu mən görən şəhər deyil», bu sətirlərin müəllifinin «Bu nəğməm sənədir, doğma Naxçıvan», Elxan Yurdoğlunun «Bu gözəllik bizim üçün deyilmi», Budaq Təhməzin «Gəmiqaya» poemalarında, Xanəli Kərimlinin, Nadir Əlincəlinin, Əbülfəz Ülvinin, Səhlab Məmmədovun, Zeyqəm Vüqarın və başqalarının, həmçinin, «Şərur» Ədəbi Birliyi üzvlərinin şeirlərində də Şərqin qapısı sayılan Naxçıvanın gündən-günə gözəlləşməsi, müasirləşməsi tərənnüm olunur.

Respublika Prezidentinin Sərəncamı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının 90 illiyini qeyd etməyə hazırlaşdığımız bir vaxtda, eyni zamanda, muxtar respublikamızda elan olunmuş «Muxtariyyət ili»ndə yeraltı və yerüstü sərvətləri ilə, qurub-yaradan insanları ilə, dünyaya bəxş etdiyi dahiləriylə fəxr edən Naxçıvanımızın adına-sanına layiq əsərlər yazmaq hər birimizin müqəddəs vəzifəsidir. Bu vəzifəni yerinə yetirmək üçün isə ürəyimiz dolu, qələmimiz itidir.

İbrahim YUSİFOĞLU,

şair-publisist

Kaspi.-2014.-13 fevral.-S.14.