Darıxmaq adilikdən çıxmaqdır

Fərqanə Mehdiyeva: Mən sevgiyə Allaha inandığım qədər inanıram, amma dadını bilmirəm

80-ci illər ədəbi nəslinə mənsub olan, öz dəsti-xətti, yeni poetik nəfəsi ilə seçilən şairə Fərqanə Mehdiyevanı fevralın 19-da 50 yaşı tamam oldu. Biz də öz növbəmizdə sevimli şairəni yubiley yaşı münasibəti ilə təbrik edib, ona 19 sual ünvanladıq.

- Ad günün mübarək təbrik edirik, necə düşünürsən keçən illər səni qocaldıbmı?

- Çox sağ olun. Mübarək gününüz olsun. İllər keçdikcə insan müdrikləşir, ağıllanır, təəssüflənir – keçmişə də can atır, gələcəyə də. İllər arzuları gerçəkləşdirir. Nə qocalıq? Qələm adamının çiynində illər yatsa da uşaq qalır, kövrəkliyi, sadəlöhvlüyü ilə uşaq, dərdi, əzabı ilə qocadan da qoca olur.

- Yaş üstünə yaş gəldikcə yaradıcılığınızda hansı dəyişikliklər olub, mənfi ya müsbət?

- Əlbəttə müsbət. Uğurlar qazanmışam, oxucularımın, kitablarımın sayı artıb.

- Sizcə şairin varlı və kasıb olmağının fərqi varmı?

- Şair mənən varlı olmalıdır, maddi cəhət də kasıb olanda elə bilirəm daha yaxşı olur. Şeir gərək ehtiyacdan yarana. «Ehtiyac» adlı bir şeirim var. Bir anlıq düşündüm ki, heç nəyim olmasa nahara nə bişirərəm

Ürək qabarından yaranan şeirin

Çox güman tikəsi dadlı çıxacaq

Və yaxud

Məni qınamayın ürək yağımla,

Sözü qızardacam soğan əvəzi.

Özgə yol tapmadım üz tutudum hara,

Qonağım olarsız ay mən kimilər

Şeir bişirəcəm bu gün nahara.

Lap varlı olsam belə gərək özünü kasıbın yerində hiss edəsən. Bəzi şairlər var, vaxtilə çox kasıb olub, indi vəzifəli, imkanlıdır, amma kasıb şairləri görəndə üz çevirir, gen gəzir. Elə şair də var ki, varlansa da həmin əqidədə qalır. Pulun hər adama gücü çatmır axı.

- «Təndir» şeiriniz çox sevilir, kəndinizə gedəndə ananın təndirinə çörək yapmısanmı?

Kəndə gedəndə ilk görüşüm təndirlə olur. Elə bilirəm o təndir anamın sağlığında özünə öz əliylə qoyduğu heykəlidi. Təndir anamın həsrətindən çat-çat olub. Mən çörək yapa bilmirəm, şeir bişirməkdən başqa əlimdən heç nə gəlmir. Təndirə şeir yapıram, bilmirəm hansı bişir, hansı küt gedir.

- Kitabınızın birinin adını «İkimiz darıxsaq» qoymusunuz. Darıxmaq sizin üçün nədir?

- Darıxmaq mənim üçün alilikdir

İkimiz darıxsaq dünya düzələr,

Mən sənə darıxmaq öyrədəcəyəm.

İstəyirəm yaxşı mənada adamlar darıxsın. Darıxmaq adilikdən çıxmaqdır. Əsl şeir də onda yaranır. Evdə, çöldə, yol gedəndə də, günəşin üzünə baxanda da, ağaca söykənəndə də darıxırsan. O maraqlı və şirin darıxmaqdır.

- Bir neçə dəfə maraqlı bir fikir yürütmüsünüz ki, «Gədəbəyə könüllü əsir düşmüşəm» - bəlkə bunu açıqlayasınız?

- Hə, zarafatla deyirəm, sevdiyimə qismət olmuşam. 1987-dən özümü Gədəbəyli sayıram. Fəxr edirəm o torpaqla. Qələmimi bulaqlara batırmışam. Gədəbylilər saf insanlardır, qürurludurlar. Kaş bütün əsirlər mənim kimi olaydı. Əslində dağlar oğlu mənə əsir düşdü, ömru boyu mənimlə bərəbər şeirin, sözün nazıyla oynadı. Bu ona lazım idimi?

Qəbrinin qapağı açıqdı deyin,

Qurduğu yurd-yuva uçuqdu deyin,

Ay ana atamız yazıqdı deyin,

Siz məni qoymayın şair olmağa.

- Fevralda doğulanlar dolça bürcü hesab olunur, deyilənə görə dolçalar xəyalpərəst olurlar?

- Doğrudur, normadan artıq xəyalpərəstəm. Şairə Məlahət Yusif qızı həmişə deyir ki, Fərqanə 90 yaşında uşaq öləcək, hər şeyə şeirin gözüylə baxıram. Çox vaxt göydə oluram. Yaxşı ki, uşaqların atası realistdir, yoxsa o da mənim kimi olsaydı evimiz çoxdan dağılardı.

- Əksər şairlər bütün çətinliklərdə dünyanı qınayırlar, sən necə?

- Qoyur ümidləri, qoyur, ac qoyur,

bir dəli sevdanı yalavac qoyur,

elə bil başına dünya tac qoyur,

şairlər dünyanın dərdini çəkir.

Dünya əslində insanlardır. İnsan insandan nadanlıq, paxıllıq görəndə dünyadan küsür.

Zəmanə havamı elə çaldırır,

qalxıb oynayıram əsəbim ilə

deyirəm. Bəzən elə haqsızlıqlarla üzləşirsən ki, buna dünya, zəmanə neyləsin. Şair dostum Dayandur Sevginin gözəl bir şeiri var:

Qəlbimdə qalıbsa quruca adın,

Bəndənin qorxusu mənə dağdısa,

Edam etağından çıxan cəlladın,

Əlləri qırmızı, üzü ağdısa,

Mən inrsandan qorxum, ya səndən Allah.

Mən soyuq havadan yox, soyuq baxışlardan qorxuram.

Bir az yağış bir az qaram,

Əriyirəm qram-qram,

Soyuqdan elə qorxmuram

Adam adamı üşüdür.

- Ailənizdə şeir yazmağa necə baxırlar?

- Yoldaşım şeirə normadan artıq bağlı olduğuma görə həmişə məni danlayıb. Deyim ki, tam mənim kimi yanaşıblar səmimi olmaz. Bəzən şeir adama doğmalar qədər əziz olur, o da qısqanclıq yaradır, doğma ananın ögey uşağa münasibəti kimi. Şairə çox adam normal baxmır. Uşaqlarım həssas oxucudurlar. Çoxdan onların ayağına döşənib yalvarışla bir şeir yazmışdım.

Taleyin köçümə köçü çatmadı,

İstədim beş alam, üçü çatmadı,

Atamın, anamın gücü çatmadı,

Siz məni qoymayın şair olmağa.

- Ümumiyyətlə qadının yazıçı, şair olması bir qadın kimi səni hansı çətinliklərlə üzləşdirir.

- Şairlər bölünməz, bütün olurlar,

Tüstüsü çıxmayan tütün olurlar,

Şair balaları yetim olurlar,

Siz məni qoymayın şair olmağa.

Qadın üçün ikiqat çətindir. Yemək yanır, dəm qaynayır, evin hər yerində kağız-qələm tökülür. Qadın gərək elə edə ki, tərəzi əyilməyə. Elə çətin anlarımda:

Kəsmə qabağımı başına dönüm,

Gedirəm Tanrıya qonaq olmağa - şeiri ilə həyat yoldaşıma üz tutub, necə deyərlər, «bombanı» zərərsizləşdirmişəm.

- Şeirlərinin birində şairin yaşı olmur demisən, nə demək istəmisən bununla?

- Çəkdiyi əzabına,

Tab gətirən sinədi,

Yaranışdan itirir

doğum adlı sənədi,

Şairin yaşı olmur.

Şairi kim istəsə aldada bilər, şair xoş sözün dəlisidi, Allahın bəndəsi ancaq uşaq yaşında elə xasiyyətdə ola bilər, əslində elə şair ömrü boyu uşaq yaşında olur.

- Şeirlərinin bir qismi sevgi mövzusundadır, ünvanı varmı bu şeirlərin?

- Sənə məktub yazım səhərə kimi,

Ay Allah, görəsən kimnən göndərm.

İlahi sevgi elə bir nemətdir ki, hər adama nəsib olmur. Mən sevgiyə Allaha inandığım qədər inanıram, amma dadını bilmirəm. O şeirlər ünvanını tapanda qələmi yerə qoyaram, yəqin ki, bu da mümkünsüzdür.

- Bu günki oxucu kütləsi bir şair kimi səni qane edirmi?

- Kifayət qədər oxucularım var, amma şairlərin meydanı çox dardı bu gün. Xalq öz söz adamını tanımalıdır, özümüzü tanıtmaq üçün də, dəridən, qabıqdan çıxırıq. Əslində televiziyalar ciddi söz adamlarını diqqətdən yayındarmamalıdırlar.

- Azərbaycanda fəaliyyət göstərən informasiya vasitələri, ələxüsus qəzetlər, jurnallar və televiziyalarda ədəbiyyat təbliği səni bir qələm adamı kimi qane edirmi?

- hamısı yox. Ədəbiyyata xidmət edən telekanallarda ürək açan verilişlərə rast gəlmək olur. Mənə elə gəlir ki, ekranlarda yemək bişirənlərdən və «mənim kimi səsi olan» müğənnilərdən ciddi şair, yazıçılar görünsə yaxşıdır. Çünki yeni gələn nəslin yaddaşı ağ vərəqdir. Bu vərəqi bayağı verilişlərlə ləkələmək ən azı cinayətdir.

- Fevralın 19-u doğulmusan, bəziləri hansısa rəqəmlərə mənfi ya müsbət yanaşırlar, sənin üçün rəqəmlərin mənfi ya müsbət anlamı varmı?

- hər şey Allahın əlindədir, gün də saat da, rəqəm də. Təki düşərli olsun. 13 tarixində sevindiyim, 12 tarixində kədərləndiyim vaxtlar olub.

- Gəncliyində bugünki internet, telefon, müxtəlif televiziyalar olmayıb. Bu gün adamlar evlərində oturub Amerika ilə danışır, bu yeni texnologiya bolluğunu necə qəbul edirsən?

- Əslində normaldır. Amma bu boyda «bolluq» da çox ürək açan deyil, həsrət hardasa şirindi. Gəncliyimdə saatlarla kəndin poçtalyonunu gözləyirdim, oxucu məktubu, qonorar qəbzi, qəzet və jurnalları gətirməsi üçün. O başqa dad idi. Ona görə də indiki nəsil hər şeyi rahat, asan istəyir. Adi xəttlə yazılan yazı və yaxud kitabı canlı oxumaq interrnetdən oxumaqdan daha şirindir. Biz belə görmüşdük.

- Bəziləri 50 yaşı ömrün yarısı hesab edirlər, sən necə?

- Məncə yox, elə bilirəm ki, ömrün başlanğıcıdır. Şair özünü bu yaşda dərk edir.

- Növbəti planların, oxuculara sözün?

- Yubileyimi keçirmək planım var İnşallah. Yeni şeirlər bişirirəm başımda, şeirlərimin yiyəsi oxuculardır, Tanrı onları mənə çox görməsin.

D.Tağıyev

Kaspi.-2014.-22-24 fevral.-S.18.