Oxuyan tələbə üçün imtahan çətin keçmir

Pedaqoji Universitetdən reportajımız zamanı əmin olduq ki, burada imtahanların obyektiv və şəffaf keçirilməsi üçün lazımi şərait yaradılıb

Hazırda ölkəmizin bütün ali təhsil müəssisələrində yay imtahan sessiyası davam etməkdədir. Bu prosesi müşahidə etmək, tələbə-müəllim heyətinin bir günü ilə yaxından tanış olmaq məqsədilə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində (ADPU) olduq.

Əvvəlcə Tədris-metodika şöbəsindən universitetdə təhsil alan tələbələrin sayı, keçirilən imtahanlar barədə maraqlandıq. Şöbənin böyük inspektoru Dildabə Orucova söhbət əsnasında bildirdi ki, ali təhsil müəssisəsində bakalavr səviyyəsində əyani şöbədə 24 ixtisas üzrə 6273 tələbə təhsil alır. Onlardan 90 nəfəri əcnəbilərdir. Qiyabi şöbədə isə 9 ixtisas üzrə 1845 nəfər ali təhsil alır. D.Orucova onu da bildirdi ki, ADPU-da artıq neçə illərdir tələbələr İKT vasitəsilə, test üsulu ilə imtahan verir, əyani şöbədəki tələbələrin hamısı kredit sistemi ilə təhsil alır: “Qiyabi şöbədə 1, 2, 3, 4-cü kurs tələbələri çoxballı sistemlə təhsil alırlar. Onlarda qiymətləndirmə 100 baldır. Magistratura pilləsinin əyani və qiyabi şöbəsindəkilər də kreditlə təhsil alırlar. Hazırda yaz semestrinin yay imtahan sessiyası gedir. İmtahanlar iyun ayının 5-də başlayıb və iyulun 14-də başa çatacaq. Hər gün iki növbədə və hər növbədə 4 qrup olmaqla gündəlik 8 qrup imtahan verir. Beləliklə də gün ərzində, haradasa 1300-1400 tələbə imtahan verir. Təhsil naziri Mikayıl Cabbarovun, universitet rəhbərliyinin müvafiq əmrlərinə əsasən, ali məktəbdə ayrıca otaqda “İmtahan qərargahı”, (012) 408-30-29, 498-17-94 telefon nömrəli “Qaynar xətt” yaradılıb. “İmtahan qərargahı” Universitetin ikinci mərtəbəsində, 204-cü otaqda yerləşir. Qərargaha nüfuzlu alimlər cəlb olunub. Həmin komissiyanın sədri professor Edil Eyvazov, müavin professor Rəhim Rzayevdir. Burada məqsəd tələbələrin ərizə və şikayətlərinə, təkliflərinə vaxtında reaksiya vermək, onları araşdırmaqdır. Bundan əlavə, fakültələr üzrə “Münaqişə komissiyaları” yaradılıb. Ümumiyyətlə, Universitet rektoru, AMEA-nın müxbir üzvü, Əməkdar elm xadimi, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor Yusif Məmmədovun əsas amalı budur ki, imtahan prosesi bütün neqativ hallardan kənar, şəffaf keçsin, obyektiv olsun. Biz də bu məqsəd üçün öz əlimizdən gələni əsirgəmirik”.

D.Orucova qeyd etdi ki, ki, Universitet rəhbərliyi bu ali məktəb auditoriyalarında təhsil alan tələbənin daha bilikli, müasir dövrün tələblərinə uyğun səviyyədə, peşəkar kadr kimi yetişməsinin tərəfdarıdır. Bunun üçün zəruri islahatları qaçılmaz sayır. O, 2007-ci ildə ilk dəfə ADPU-da test yolu ilə, İKT vasitəsilə imtahan götürülməsinə start verildiyini vurğulasdı: “Əvvəlcə semestr, ardınca dövlət imtahanları bu qayda ilə verildi ki, bu da obyektivliyə, şəffaflığa, ən əsası, tələbənin biliyinin artırılmasına xidmət edən amildir. Zaman bir yerdə dayanmır, cəmiyyət daim inkişafa doğru irəliləyir. Belə olan halda, bu yolun davamı olaraq bəzi islahatların həyata keçirilməsi zərurətə çevrilir. Tədris olunan fənnin tələbələr tərəfindən daha dərindən mənimsənilməsi üçün test üsulu ilə yanaşı, yazılı imtahanların keçirilməsi də bu zərurətdən irəli gəlib. Əslində fənni bilən tələbə üçün bunun heç bir çətinliyi yoxdur. Lakin əzbərçil tələbə, fənni dərindən mənimsəmək istəyində olmayan üçün bu, belə deyil”.

D.Orucovadan imtahan keçirilən zalların nömrəsini, yerləşdiyi mərtəbəni öyrənib bir neçə kompyuter imtahan zalına baş çəkdik. Test üsulu ilə keçirilən imtahanların gedişi ilə yaxından tanış olduq. İmtahan-nəzarət qrupunun rəhbəri, dosent Qulaməli Balaşovla söhbət əsnasında öyrəndik ki, artıq 8-ci ildir keçirilən bu cür imtahan prosesində hər bir tələbəyə imtahan verdiyi fəndən 5 cavab variantından ibarət 25 sual təqdim olunur. Tələbənin düzgün cavablandırdığı hər bir sual 2 balla qiymətləndirilir. Beləliklə də, tələbənin imtahan qabağı topladığı balla imtahanın nəticəsi cəmlənərək yekun qiymət müəyyənləşdirilir və bu, dərhal kompyuterin ekranında öz əksini tapır. Q.Balaşov onu da əlavə etdi ki, tələbələrin biliyinin düzgün qiymətləndirilməsi, obyektivliyin və şəffaflığın təmin edilməsi məqsədilə ADPU-da beş kompyuter imtahan zalı yaradılıb. Həmin zallarda yerləşdirilmiş 180 kompyuter vasitəsilə gün ərzində 1500-1600 nəfər tələbə imtahan verə bilir. İmtahanlara nəzarəti gücləndirmək məqsədilə bütün zallarda xüsusi kameralar quraşdırılıb. İmtahan zalında yanaşı oturan müxtəlif fakültələrin tələbələri, həm də ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə imtahan verirlər ki, bu da onların bir-birinə kömək etməsinin qarşısını almaq məqsədi daşıyır.

İmtahan prosesi ilə tanışlıq zamanı bir neçə tələbə ilə söhbətləşmək, imtahanın gedişi barədə tələbələrin səmimi fikrini öyrənmək imkanımız da oldu. Tarix fakültəsinin əyani şöbəsinin I kurs tələbəsi Sayad Quliyeva ilə “Fars dili” fənnindən imtahan verib çıxarkən həmsöhbət olduq. Universitetə qəbul olunandan bu günə kimi sayca 6-cı imtahan verdiyini bildirən S.Quliyeva imtahanın gedişindən, qiymətləndirmə prosesindən narazı olmadığını dilə gətirdi. Dedi ki, test suallarını və onların cavablarını əvvəlcədən əldə edib hazırlaşıb. Elə bu hazırlığına uyğun səviyyədə də bilik nümayiş etdirib, imtahanın sonunda öz qiymətini də bilib: “Giriş balım 43 idi. Bundan əvvəl aralıq imtahanı vermişdim. Orda da yaxşı nəticə göstərmişdim. Ümumi davamiyyət balım toplandı və 43 bal elədi. Hazırda isə 23 bal topladım. Beləliklə 66 bal toplayıb “D” kateqoriyada qiymət almış oldum. Bununla imtahandan məqbul almış sayılıram. Əgər 71 bal toplasaydım, o zaman bunu təsdiqləmək üçün yazılı imtahan da verməli idim. Əgər burdakı yaxşı nəticəni orda da göstərə bilsəydim, “A” yaxud “B” kateqoriya, yəni “4” yaxud “5” almış olacaqdım”.

Biologiya fakültəsinin əyani şöbəsinin II kurs tələbəsi Əfsanə Əliyeva sayca 19-cu imtahanını verdiyini, indi isə “İngilis dili” imtahanından uğurla çıxdığını bildirdi. O da imtahan prosesindən razı qaldığını, test suallarının isə normal olduğunu bildirdi: “Semestr ərzində keçdiyimiz proqrama, mətnlərə uyğun suallar tərtib edilmişdi. Mən onları əvvəlcədən universitetin saytından əldə etmişdim deyə, çətin deyildi. Ona görə də imtahana hazırlıqlı gəlmişdim. Dəqiq bilirəm ki, 61 baldan yuxarı nəticə göstərmişəm. Düzdür, bir qədər çətindir, amma ümumən imtahanın gedişini, həm də bütünlükdə bu prosesi normal qiymətləndirirəm. Fikrimcə, oxuyan üçün imtahan heç zaman çətin keçmir”.

Filologiya fakültəsinin əyani şöbəsinin II kurs tələbəsi Fatimə Əhmədli isə “Alman dili” fənnindən imtahan verirdi. O, test imtahanlarının, xüsusən də kompyuter vasitəsilə verilən imtahanların onun üçün daha əlverişli olduğunu bildirdi. İmtahanın nəticəsinə görə normal bal topladığını, bununla da kifayətləndiyini söylədi.

Universitetdə Riyaziyyat və informatika fakültəsinin dekanı, riyaziyyat elmləri doktoru, dosent Maqsud Nəcəfovla da söhbətləşdik. O, 2006-cı ildə ali təhsil ocağına professor Yusif Məmmədov rektor təyin olunandan sonra təhsil müəssisəsində köklü islahatlar aparıldığını diqqətə çatdırdı. Bildirdi ki, bu islahatlar ilk öncə özünü imtahan prosesində göstərib: “Əvvəlki illərdən fərqli olaraq, yeni rektor imtahanların informasiya kommunikasiya texnologiyalarının müasir imkanlarından yararlanmaqla, yəni kompyuter vasitəsilə keçirilməsinə tərəfdar olub. Birinci kursdan sonuncu kursda təhsil alan tələbələrə kimi, hər kəs yeni metodla imtahan verməyə başlayıb. Bu imtahan prosesi əsasən iki mərhələdə keçirilir. Bəllidir ki, 2005-ci ildən boloniya sisteminə qoşulmuşuq. Boloniya sisteminin prinsiplərinə əsasən tələbə imtahan prosesində 100 bal toplamalıdır. Bunun yarısını, yəni 50 balı tələbə imtahana qədərki dərsə davamiyyət, seminarlarda fəallıq nümayiş etdirmək mərhələsində toplamalıdır. Ona görə də tələbə gündəlik çalışmalı, ona verilən tapşırıqları yerinə yetirməli, araşdırmalar aparmalı, bir sözlə, daim öz üzərində işləməlidir. Yerdə qalan 50 balı isə tələbə imtahan zamanı əldə etməlidir. Ötən illərin təcrübəsi göstərir ki, bu metod tələbə üçün əlverişlidir, özünü doğruldur. Tələbə universitetin kompyuter mərkəzində imtahan verib müvafiq bal toplayır. Kompyuter mərkəzində imtahanda 71-100 bal toplayan tələbələr ardınca yazılı imtahan verməli, birinci mərhələdə nümayiş etdirdikləri biliyi təsdiqləməli, doğrultmalıdırlar. Burada əsas məqsəd tələbənin dərs materialını hansı səviyyədə mənimsəməsini aşkarlamaqdır. Ola bilər ki, tələbə kompyuter mərkəzində imtahana girib, ən yüksək nəticə göstərib. Amma həmin tələbə yazılı şəkildə bunu isbatlaya bilmir. Beləliklə, müəyyən olur ki, həmin tələbə dərs materialını dərindən dərk etmədən, mənimsəmədən, sadəcə sualları və cavabları əzbərləyib imtahana girib. Təbii ki, bu, qənaətbəxş sayıla bilməz. Çünki bu günün tələbəsi sabahın müəllimi olacaq. Onlar öz ixtisasını daha dərindən bilməli, peşəkar müəllim kimi gələcəkdə bu ölkənin savadlı vətəndaşlarının yetişməsinə töhfə verməlidirlər”.

Universitetdə olarkən magistrlərin də imtahan verdiyini öyrəndik. İmtahan keçirilən zalda koordinator rəhbəri Adil Vəliyev bizimlə söhbətdə bildirdi ki, birinci və ikinci kurs magistrlər daxil olmaqla ümumilikdə 128 nəfər təxminən 28 fəndən imtahan verir. İmtahanda magistrlərə 2 saat 15 dəqiqə vaxt verilir. Bu vaxt ərzində onlar sualları cavablandırmalıdırlar. İmtahan yazılı olduğundan və artıq başlandığından magistrlərə mane olmayıb auditoriyanı tərk etdik.

Günorta saatlarına qədər davam edən müşahidələrimi və götürdüyüm lazımi qeydləri kifayət sayıb redaksiyaya yollandım. Həm universitetdə gördüklərim, həm də həmsöhbətlərimin, xüsusən də tələbələrin söylədikləri məndə belə qənaət yaratdı ki, ADPU-da yaradılmış şərait ilk növbədə imtahanların obyektiv və şəffaf keçirilməsinə hesablanıb.

Alpər İSMAYIL

Kaspi.-2014.-6 iyun.-S.8.