Şair Zeynal Vəfa haqqında bir neçə söz

Allahverdi Eminov

Bu sözlər əsasən klassikləşmiş şairlərin ünvanına deyilir. Və təbiidir ki, şeirlərin bədii dəyəri meyar götürülür. Burada qeyri-adilik yoxdur. Poeziyanın məna ünvanı nə onun publisist ifadəsində, nə də zahiri-texniki gözəlliyindədir. Poeziya tam halda fikirlərin möcüzəsidir, assosiativ yozumların prizmasıdır, insanın bədii idrakına birbaşa təsirdir. Belə bir ölçüdə şair poetik fikirləri yeni və gözlənilməz cazibə kimi çəkib gətirir. Biz «klassikləşmiş şairlər» ifadəsini sözgəlişi işlətmirik. Adətən, ədəbi tənqidin əsas ünvanı məhz belə taleli şairlər olur. Lakin bu günün tələbləri bütləşmiş ünvana yox, zamanın addım səslərində itib-batmayan poetik haraya cavab verməyə çağırır.

Etiraf etməliyik ki, bəzi şairlərimiz şəxsiyyətcə təvazökardır. Bədii kürsülərdə «yuyulmuş qaşıq» kimi özlərini gözə soxmaq vərdişindən, əsərləri haqqında dost sifarişli məqalələrə həvəs göstərməkdən uzaqdır. Mən istedadlı şair Zeynal Vəfanı böyük məmnuniyyətlə belə şairlər sırasına daxil edərdim. Mən Zeynalın poeziyası ilə çoxdan tanışam, həmişə oxumuşam. Belə bir qənaətə gəlmişəm ki, hələlik qəti söz deməyə tələsməyim. Görünür, fəhmimdə yanılmışam…

Əsil şair həyati situasiyalarda liberal mövqelərə, yamsılamalara, nəfəsini içəri çəkib əl çalmağa sinməməlidir. Əgər onun poeziyasında bu cür motivlər qəzəb mərmisinə dönürsə, o, gec-tez oxucu ehtiramında öz yerini tapacaq… Biz dünənimizin sərt psixologiyasını yaxşı xatırlayırıq. Bu gün isə sözümüzün ünvanı dəqiq olmalı, hədəfi düzgün nişan almalıdır.

Zeynal Vəfanın şeirlərində mənəvi-sosial münasibətlərdən doğan bu hissi duymaq, yalnız sevinc doğurur. Onun «Gücölçən» şeiri bu cəhətdən diqqəti cəlb edir, ilk misralardan oxucunun qəlbini ovsunlayır. Şair özündən böyüklər qarşısında xırdalana-xırdalana ucalan, vəzifə mövqeyi böyüdükcə insanlıq ləyaqəti kiçilən, xalqın ehtiyaclı nümayəndələrini, ömrü mübarizə meydanlarında keçmiş, qara saçlarını bugünkü ağ günlərimiz yolunda ağartmış veteranları əlləri qoynunda meşin qapılar ardında növbə gözləməyə məcbur edən bir para vəzifə dəllallarını kəskin tənqid hədəfinə çevirir. Zakir demişkən: «Özləri lum-lum udsa da» əlini bir qəpiyə uzadanların qollarını biləkdən baltalayanları kəskin tənqid hədəfinə çevirir. Gəncliyi öz yumruğunu adi dəmirlər üstündə sınamağa yox, belə sirli antipodların başına endirməyə səsləyir:

Qoca bir veteran gördüm dünən tək,

Dünya bürokratla dedi dolubdur.

Lovğa bir rəisin yanına girmək

Berlinə girməkdən çətin olubdur.

Yaxud:

Yalan deyənə də hamı əl çalır,

Dünyamız can verir çəpiklər üstə.

Pulu təlis-təlis aparan qalır,

İnsan həds edirik qəpiklər üstə.

Necə də dəqiq və yerində deyilibdir!

Təəssüf ki, xalqımız onun mənəvi büllurluğuna qara ləkə vuran daş qəlbli bürokratlardan hələ də yaxa qurtara bilməyibdir. Onlar ən kəskin tənqid hədəfinə düşsələr belə, səsləri yenə də xitabət kürsülərindən eşidilir. Bəzən biri öz vəzifəsini itirir. Lakin onun yerini başqa bir bürokrat məmur tutur. Sanki onlar bir-birlərinin varlığından cücərib pöhrələnirlər. Kim nə bilir, bəlkə nə vaxtsa bu qəbildən olan insanları seçmək üçün xüsusi bir cihaz ixtira olunub. Və onu xalqdan gizlədiblər? Bəlkə də! Müstəqilliyimiz bizi mənəvi saflığa, müdrikliyə, qayğıkeşliyə, ədalətə səsləmirmi. Elə isə hardan doğulur bu ədalətsizliklər? Haradan cücərir bu qara niyyətlər? Harada pöhrələnir bu qayğısızlıq, laqeydlik və ikiüzlülük? Azdırmı saçlarının ağaran çağında, ömrünün yarıdan o tayında mənzil alıb sevinənlər? Azdırmı ciblərində milyonlar gəzdirənlər tribunalarda təmizlikdən, büllurluqdan danışır, bir şəhərin neçə-neçə guşəsində özünə, hələ maaş cədvəlinə qol çəkməmiş övladlarına, təzə-təzə addım atan nəvələrinə indidən ev tədarükü görmüş vəzifə başçıları? Bunlar nə kəşfdir, nə də möcüzə. Adi həyat həqiqətləridir və həqiqətlər şair gözündən yayınmayıbdır:

Gəl gəzək dünyanı biz qarış-qarış,

Çox ömür, çox arzu hələ tindədir.

Adam var tək qalır yeddi otaqda,

Ailə var bir daxma həsrətindədir.

Bəlkə də şair səsində bir utilitarlıq axtaran tapıldı. Ancaq yox. Bu ədalətin səsi, haqqın harayıdır. Şair hələ Sovet dönəmində üzünü cəsarətlə Bakı Sovetinə tutaraq onu xalqın keçmişini qiymətləndirməyə çağırırdı.

Bakı sovetindən xahiş etmirəm

Kiminsə sarayı, ya damı yoxdur.

Bir ona yanıram – orda Tusinin,

Orda Koroğlunun adamı yoxdur.

Yoxsa laqeydlikdən doyan olardı,

Adına prospekt, küçə cəhənnəm,

Adicə bir dalan qoyan olardı.

Arzu müstəqilliyimizdə

Gerçəkləşdi, şair!

Zeynal Vəfanın «İtkinlər» şeiri ilk baxışda ənənəvi mövzunu xatırladır. Bizə elə gəlir ki, şair davadan qayıtmayanları, xoş niyyət üçün harasa gedib gəlməyənləri yada salacaq. Ancaq yox. Şair canlı qayıdışdan irəli gələn başqa bir predmeti poetik səviyyəyə qaldırır: Vəzifə ağacı qurumuş, başından baha bir möhür itirmiş, beş yaşıl qitəni beş metrlik kabinetinə qurban verməyə hazır olan bir rütbə hərisinin acı göz yaşlarına gülür. Bəs onda biz nə edək? – deyə haray salır. Daha böyük, daha faciəli itkilərdən söz açır. Sanki bu vəzifə düşgününü vicdan məhkəməsinə çəkir.

Millət var itirib öz birliyini,

Kədərli qəlbimdə qışa dönüb yaz.

Yüz altmış ildir ki, düşüb çöllərə

Bir Babək qeyrəti axtarır Araz.

Axtarır, axtarır, tapa bilməyir.

Sonra şair diqqətimizi daha böyük itkilərə yönəldir:

Hicran dağlarını çapa bilmirəm,

Atamı bir gündə itirdim ancaq,

Qırx ildir gəzirəm tapa bilmirəm…

…İnfarktın, astmanın toranlığında,

Hər gün neçə-neçə müdriklər itir,

Yerində nadanlar göyərib bitir.

Bəmdə dustaq olan zillət var hələ,

Əlifba itirmiş dillər var hələ…

Fikrinizi birinci beytə yönəltmək istərdim. Müdrikliyi itirmək faciədir. Bu, əslində müdrikliyin özünü itirməkdir. Ona görə ki, vəzifəlilər ömrü boyu müdriklik ocağından od götürüb, ondan mənəvi qida, qüvvət və ideya tarazlığı alıb. M.Şəfi Vazehin dediyi kimi: «Müdrik şəxs vəzifəli adamlara möhtac olmaya bilər. Ancaq vəzifəli şəxslər müdrikliyə möhtacdırlar». Müdriklər itkisi nə üçün bu qədər ucuzlaşıb? Səbəbi aydındır. Bəzi yoldaşların psixologiyasından irəli gələn sosial-əxlaqi proseslər ziddiyyət təşkil etdikcə münasibətlərin indikatoruna çevrilən münaqişələr şəxsi rəylərlə hesablanır. Aşağıdan baş qaldıran narazılıqlar sönüb gedir və belə münaqişələr bir növ intiqama istiqamətlənir. İş o yerə çatır qarğalar bülbüllərə oxumaqdan, mənəviyyatsızlar mənəviyyatlılara əxlaqdan dərs keçirlər. Qəribədir, bu dərsi doğma ana dilində söyləmirlər. Bir para səlahiyyətli şəxslər rəsmi kollegiyalardan, tribunalardan Azərbaycan dilində düz-əməlli danışa bilmirlər. Bəs belələrinin dil zövqüylə, dil mədəniyyətilə kim mübarizə aparmalıdır? Belə bir vaxtda mənəvi ağırlıq şairlərin ürəyinə düşür. Bir həqiqətdir ki, insanın mənəvi sərvətlərini boğmaq, kölgələmək, etinasızlıq göstərmək, cəsarətli təşəbbüsləri müdafiə etməmək maddi itkilərdən az əhəmiyyət daşımır. Maddi sərvətləri korlayanlar, dağıdanlar cəzalandıqları halda, mənəvi sərvətlərə qara çeşməklər arxasından baxanlar, ana dilinə xor yanaşanlar artıb çoxalmamalıdır.

Şair Zeynal Vəfanın şeirlərinin aparıcı motivlərini təşkil edən bu təzadlardan bu günün poeziyası yan keçməməlidir. Bu təzadlar orbitində təbiətin qorunması problemi artıq bəşəri mövzuya çevrilmişdir. İndi təbiətin sinəsinə çarpaz dağ çəkənləri dövlətin qanunları mühakimə edir. Ən böyük faciə budur, vaxtilə təbiətə insafsızcasına divan tutanlar dövlət qanunlarına mükəmməl bələd olanların özləri idi. İndi onlar səssiz-səmirsiz durublar kənarda. Əzab çəkən yenə xalqdır, yenə zəhmətkeş kütlədir.

Respublikamızda təbiətin gözəlliyindən, tarazlıq çəkisindən qidalanmaq yox, əksinə, şəxsi nüfuzlarını qaldırmaq naminə meşələri qırıb yerində pambıq əkənlər, subtropik meyvə bağlarını üzümlüklərlə əvəz edənlər, ağlı-qaralı qoyun sürülərimizi, qaramal naxırlarımızı yaşıl otlaqlara həsrət qoyanlar az deyildi. Şübhə yox ki, belələri dövlətçiliyimiz kontekstində – ölçüsündən öz haqlı cəzalarını alacaqlar. Və şairin də buna şübhəsi yoxdur…

Təbiətdən şəxsi qisas almaq nə deməkdir? Bu, əslində xalqı ət, yağ, süd kimi gündəlik ruzilərdən məhrum etməkdir. Zeynal Vəfanın bu misraları həm dünənimizin, həm də bu günümüzün poetik ittihamıdır.

Dillər pas atıbdır, kəsər qalmayıb,

Yaşıl otlaqlardan əsər qalmayıb.

Əlləri olsaydı yemsiz qoyunlar

Ərzi məhvərindən döndərərdilər.

Dilləri olsaydı öz dərdlərini

Yazıb BMT-yə göndərərdilər.

Üzümlük dağ keçib, dərələr aşıb,

Tənəklər qoy gücü boyuna versin.

Ağsaqqal kişilər ev-ev dolaşıb

Quru çörək yığır qoyuna versin…

Təbiətə nankorluq etməyin mahiyyətində saxtakarlıq dayanır. Bəzi inzibatçı-rəhbər məmurların şəxsi maraqları yüzillik ağacları mişarlamaq qədər asandır. Onlara elə gəlir ki, kənd təsərrüfatını da, sənayeni də, nəyi əkib-becərməyi, nəyi söküb-tikməyi də hamıdan daha sərrast başa düşürlər, insanlar onların diqtəsiylə oturub-durmağa adət etməlidir. Təəssüf ki, ətalət psixologiyamıza güvənənlər istədiklərinə çatırlar. Yoxsa şair:

Nə gün gördü yazıq torpaq,

Bir parçası zəhərlənib

Öldü atom davasında.

Bir parçası dəfn olundu

Vulkanların lavasında.

Bir parçası heydən düşdü

İllik plan davasında…

Bir zaman belə idi vəziyyət, partokratlar idi insan əsəblərilə əylənənlər. Bu gün axı, azad ölkəyik, bəs məmurlar bəzi acgözlərin cəzasını nə üçün yubadırlar. Bu gün sosial-siyasi və mənəvi-əxlaqi zərurətə çevrilən müstəqilliyin, aşkar söz deməyin ilk qədəmlərini atdığımız şəraitdə Zeynal Vəfanın poetik cəsarətini alqışlayırıq. Onun «Qırçı qardaş» şeiri təbiətin düşmənlərinə, ana torpağımızın misilsiz nemətlərinə xor baxanlara qarşı kəskin ittihamla doludur.

Kaş ilgəyə keçirəydik

Sağa dönməz, sola dönməz boyunları.

Soruşaydıq harda qalıb,

Quyruqları yer titrədən

Zərif Qobu qoyunları?

Arzular var darda qalıb,

Ordubadlı «kağızı qoz»,

Kürdəmirli «şəkər qovun» harda qalıb…

Yaxud:

Bilməm bu kənd necə kənddir,

Qoyunların otu – çörək,

Arıların gülü kənddir…

Şairi düşündürən digər problemlər də var. Bunlar dünyanın qorunmasına, xalqını sülh arzusuna istiqamətlənən poetik meridianlardır. «Biz hamımız veteranıq», «Livan faciəsi», «Ağ evə məktub», «Sülh fondu», «Futbol» şeirlərində şairin insan taleyinə humanist münasibəti dayanır. Nə üçün bəşər nəslinin bu günə gəlib çatan nailiyyəti məhv olmalıdır? Atom bombası hər şeyi yandırmalı, yox etməlidir? Hətta atom bombasının yaradıcısı Oppenqeymer ürək ağrısını gizlətmədən demişdir: «Gör mən nələr etdim? Nə üçün bu ölüm odunu yandırmaq mənim taleyimə qismət oldu?»

Zeynal Vəfanın «Biz hamımız veteranıq» şeiri öz orijinallığı cəhətdən diqqəti daha çox cəlb edir. Şair təkcə Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrindən qayıdanları deyil. O qanlı-qadalı illərdə doğulan körpələrdən tutmuş ağ saçlı qocalaradək hamını veteran adlandırır.

Bu torpağın gəlinləri

Gör necə də mətin imiş.

Bəlkə qırx il ər gözləmək,

Qırx Reyxstaq fəth etməkdən çətin imiş.

Çətin imiş.

Yaxud:

Ana gördüm dörd oğlundan

Bircəciyi gəlmədi ki

Boyun görə.

Onun üçün qız axtara,

Elçi gedə, toyun görə.

Dörd paslanmış qəlpə yatır

Ürəyinin yarasında.

Əlində dörd qara kağız

Qırx ildir ki ağı deyir

Dörd divarın arasında:

O veteran deyilmi bəs?

Şeirdə veteran bir növ fərdilikdən çıxıb bəşəriləşir, bütün ölkənin, bütün xalqın rəmzinə çevrilir:

Bütün ölkə veteranıdır,

O ölkə ki

İyirmi milyon şam əridib

Qaranlıqdan çıxmaq üçün.

İyirmi milyon külüng qırıb

Bir Reyxstaq yıxmaq üçün.

Futbol haqqında saysız-hesabsız şeirlər yazılıb. Ancaq Zeynal Vəfanın «Futbol»u indiyədək oxuduğumuz şeirlərin heç birinə bənzəmir. Biz burada yeni bir aləmlə qarşılaşır, futbol meydançası ilə həyat arasındakı təzadların, ziddiyyətlərin cazibəsinə düşür, laqeydliyimizlə, unutqanlığımızla üz-üzə dayanırıq.

İmkan versəydilər azarkeşlərə

Körpə arzuları qocaldardılar.

Ağzı süd qoxulu hər futbolçuya

Qızıldan heykəllər ucaldardılar.

Cavanşir yenə də unudulardı,

Koroğlu yenə də unudulardı, -

deyə insanların laqeydliyinə qarşı öz etiraz səsini qaldırır:

Qapıya top vuran gənc hücumçuya

Alqışlar yağdıran o rütbəli kəs.

Bəlkə Reyxstaqın qapılarını

Kökündən çıxaran bir qəhrəmanı

Görsə quruca bir salam da verməz –

misraları ilə insan xislətindəki naqisliyi aşkara çıxarır. Ani sevinci bəşəri narahatlıqdan üstün tutanları qamçılayır.

Şair Zeynal Vəfa 1980-1982-ci illərdə ərəb dili üzrə tərcüməçi kimi Yəmən Xalq Demokratik Respublikasında işləmişdir. Vətən həsrəti onun ürək ocağında qızmar közə dönüb. Vətənin bir çopur daşını qürbətin yüz ovuc mirvarisindən, ana torpağın adi tozunu özgələrin çiçək ətrindən qiymətli sanıb:

Bəsdir doğmalığa göndərin məni,

Qürbətdə qızıldan bayraq olunca.

Vətəndə kəfənə döndərin məni, -

deyə doğmalığa qayıtmaq həsrətilə çırpınır. Vətən Zeynal Vəfanın qürbətdə yazdığı şeirlərin hər misrasından boylanır. Onun «Hicran notları», «Bircə dənəm» şeirlərini həyəcansız oxumaq çətindir. Vətən üçün bu qədər qovrulan şairin səmimiliyinə inanmamaq qeyri-mümkündür. Vətən doğma ocaqdan, bu ocağı yandıran övladdan başlanır. Onun öz doğma övladına xitabən yazdığı «Bircə danəm» şeiri öz səmimiliyi və poetik ovqatıyla seçilir. Burada ata məhəbbətinin sərhədini ötüb keçən, təvazökarlıqdan kənar heç bir motiv yoxdur. Övlad ayrılığı elə vətən ayrılığıdır.

Bu dünyada adilərdən adiyəm,

Boz sahildə tənha qalmış vadiyəm,

Öz yurdundan itkin düşmüş Nadiyəm.

Varaqlara yağış yağır gözümdən,

Sanki ruham ayrılmışam özümdən,

Bir tonqalam, qorxuram ki gözümdən

Dünya yana, ay qızılım, ay zərim,

Ömrüm, günüm, bircə danəm, Azərim.

Zeynal Vəfa poeziyası sanki adi həyat həqiqətlərinin əksidir. Hamını düşünməyə məcbur edən saysız-hesabsız problemlər sərgisidir. Onun şair qəlbi bu problemlərə biganə qala bilmir. Ürəyində «niyə», «nə üçün», «nədən ötrü» sualları baş qaldırır. Və bizi silkələyib bu çətinlikləri aradan qaldırmağa səsləyir. Onun «Fikirlər orbitində» şeiri dediklərimizə əyani sübutdur.

Biz bu inam ilə hara gedirik,

Dövlətin qoyduğu taxta qapını

Dəmir qapılarla əvəz edirik.

Ayaq sapsağlamdır qaça bilmirik,

Doğma qapımızı qohum da döysə

Gözlükdən baxmadan aça bilmirik.

Bu sosial problemlər get-gedə ciddiləşir, dünyanı, insanları düşündürən daha böyük dərdlər ortaya çıxır:

«Tüfəng doğulan gün öldü kişilik».

Gəlin, başa düşün düz Koroğlunu.

Bir uşaq əlinə ver avtomatı

Qırıb yerə töksün yüz Koroğlunu.

Kişilik olarmı belə dünyada? –

deyə haray qoparır. Müharibə canilərinə, ulduz hərbinə hazırlaşanlara, yer üzərində sülh və əminamanlıq üçün ciddi təhlükə törədənlərə qarşı üsyan səsini qaldırır. İnsanları silahsız Dünya uğrunda mübarizəyə səsləyir:

Günahsız qan tökmək hədərdir, hədər,

Dünya yetmiş milyard insan itirib

Adəmlə Həvvadan bu günə qədər.

Deməyin dünyada zəfər çalmışıq,

Cəmi altı milyard insan qalmışıq.

Lallaşmış dillərdə söz olmasaq biz,

Sönən ocaqlarda köz olmasaq biz,

Biri-birimizə göz olmasaq biz,

Altı milyardı da itirəcəyik

Bizi dəfn edən də tapılmayacaq…

Zeynal Vəfa lirik duyumlarında düzlük, ədalət tərəfindədir. «Ömrü boyu yalanlara hasaram» deyən şairin qırıb keçdiyi sədd sənət sahiblərinin ünvanını yaxşı mənada tapan gileydən irəli gəlir. Bütün sənət sahibləri kimi şairə də qiymət sağlığında verilməlidir. Çünki dünyanın bütün təzadlı meridianları onun ürəyində toxtayır. Sonra isə get-gedə közərib alovlanır. Gözəl şairimiz Məmməd Araz demişkən:

Ağır bir sənətə könül bağladım,

Bəxtimə dərdin də ağırı düşdü.

Gileylənməyə tamam haqları var şairlərin. Vaxtında ünvanını tapmayan yaxşılıq, mükafat sonralar şairin məzarına doğru sürünür. Yaxşı, bəs bu qiyməti kim verməlidir? Axı o, elə bir möcüzə deyil ki göydən düşə. Yaxud birdən onun adında peyda ola. Bu qiyməti verən şairin həməsridir, bəlkə də həmyaşıdıdır. Yaxşı haldır ki, bir vaxt öz haqlarını almayanlar bu gün yenidən öz xalqına qaytarılır. Bir vaxt belə hala adidən də adi yanaşılırdı. Başımız üstündə laqeydlik buludları gəzirdi. Haqlının haqqını haqsızlar qamarlayırdı. Zeynal Vəfanın «Bu dünyada verin mənim haqqımı» şeirinin oyatdığı assosiativ məna yükü həm də maddi çəkisiylə seçilir. Şairin poetik gileyləri – nəticələri düşündürücüdür və mənəvi-sosial qiymət daşıyır.

«Sərçələri zirvələrə qaldırıb

Qartalları dərələrə atmayın»…

- 0 -

«Hər bir şeyi bahalaşan dünyada,

İstedadın ucuzlaşan çağıdır»…

Əlbəttə, bu fikirlər sərtlikdən kənarda durmur, iti və kəsərlidir. Bir həqiqət artıq üzdədir: Poeziyada miyanə, ucuz şeirləri və kitabları ilə şöhrət meydanında istedadlara meydan oxuyanlar hər yerə əllərini uzadırlar. Əsil şairin ürəyinə süzülən zərif işıq yolunu belə tuturlar.

Sən ey şer karvanının sarvanı,

Yalvarıram, fəxri adlar tapanda,

İstedadlı vicdanla çək qapanda,

Daş yerinə kəsək qoyma sapanda.

Dəhşətmidir bu gün məni bürüyən

Fəxri adlar kürsüsündə əyləşir,

Kitabları mağazada çürüyən…

Bundan sərrast demək çətindir.

Zeynal Vəfanın poeziyası bir istedadın poetik əzablardan doğan yaradıcılıq məhsuludur. Məhz bu gün poeziya daha çox real mühitin mənəvi-sosial təzadlarına baş vurmalıdır. Bu təzadlarda həm də işıqlı tarazlıq görməlidir. Biz bu ölçüylə də danışdıq. Lakin Zeynal Vəfanın istedadına, onun daha gözəl əsərlər yazacağına ürəkdən inanıram; necə ki, kökündən – ovqatından düşməmişdir.

Zeynal Vəfada poetik səs ötkəmdir. Bu ötkəmlik yumruğunu düyünləyib hədəfi döyəcləyir. Bu, şair üçün çox yaxşı bədii keyfiyyətdir. Bu çağırış qidalı səsin meydanı daha genişdir. Şöhrət hərisli vəzifəli şəxslərin, var-dövlət, sərvət arxasınca qaçanların ünvanını dəlib keçir, daha qorxulu ziddiyyətlərin, gizli təzadların predmetinə çevrilir.

Poeziyanın üfüqləri geniş və qızmar havalıdır. Zahirən bu üfüq mavi görünür. Əslində orada nəfəs alan canlıların hamısında ünsiyyət vərdişi, xeyirxahlıq odu yoxdur. Belə bir məhdudiyyətin cazibəsində Z.Vəfa özünü təkrara çıxmır və aforizm kimi səslənir.

«Yüz altmış addımlıq ana Təbrizə,

Yüz altmış ildir ki, çata bilmirik…»

- 0 -

«Adam var tək qalır, yeddi otaqda,

Ailə var bir daxma həsrətindədir».

- 0 -

«Nadan gördüm beş otaqlı sarayı var,

Müdrik gördüm bir daxmaya həsrət qalıb».

Z.Vəfanın şeir leksikonu zəngindir. Qeyd edək ki, şair üçün söz bolluğu əsas amildir. Buna adi məsələ kimi baxmaq olmaz. Poeziya qeyri-adi möcüzə payı olduğundan oxucu onu həm yaxşı, həm də pis tərəfə yoza bilir. Bu müxtəlif yozumlara şairin münasibəti nisbi olur. Lakin məsələ şairin poetik yaradıcılığına obyektiv yanaşmaqdadır. Bu mənada Z.Vəfa sözünə tələbkar və az yazan şairlərimizdəndir. Bu isə gözəl məziyyətdir və təmiz poeziyaya hörmətdən irəli gəlir.

02.01.2014.

Kaspi.-2014.-28-30 iyul.-S.16-17.