Markesin arxasınca…

Nilgün Cərrahoğlu

Qabriel intellektual bir mirasa sahib olmaqla yanaşı yüksək hissiyyatı, fərqli bir dərinliyi olan yazıçıdır…

Əsərlərinin çox az yazıçıda rast gəlinən mükəmməl bir arxitekturası var.

İspan dilinə hakim olması, söz seçimindəki incəliyi, mətnlərə hopan ritim və ahəng bacarığı Qabrielin bir zamanlar Servantes ləqəbiylə anılmasına yol açmışdı.

Kiçicik bir qorxu, bir dad at ya da bir xatirə…

Onun yazdığı sətirlərdə anındaca epik bir boy qazanırdı…

Örnək olaraq “Xolera günlərində eşq” hekayəsinin bu giriş cümlələri: “Önünə keçilməzdi. Acı badamların qoxusu ona hər səfərində qarşılıqsız eşqlərini xatırladırdı”.

Ferminanı 51 il 9 ay 4 gün gözləyən... Flrorintinonu beləcə bizə badam ağacının acımtıl o qoxunu duyarsınız...

Oxucuya belə bir gözəllik ərməğan edən Qabriel Qarsia Markesi mən də ən çox sevdiyim romanın başlanğıcıyla salamlayıram...

Bu sətirləri təxminən iki il öncə yazmışam... “XX əsr ədəbiyyatının möhtəşəm qələm sahiblərindən biri – və məncə ən möhtəşəmi!- susdu. Artıq yazmayacaq”- deyə, başladığım yazını yazıçının aldığı Alzeymir (yaddaşın itməsi, hafizənin qeyb olması- A.Ə) zərbəsindən sonra qələmə almışam.

Markesin yazıçı olan qardaşı Jaime Q. Markes Latın Amerikasının bu qeyri-adi ədəbiyyatçısının “Hafizə itkisi üzündən bundan sonra artıq yazmayacağını” bildirmişdi... Xaruqələr yaradıcısı Markes, başqa sözlə, öz qınına çəkildi. Fiziki olaraq həyatdan getməsi artıq bu gün şok yaratması da, yenə də arxasınca böyük bir boşluq buraxır...

İspan dilli ədəbiyyatının ulduzu!

Elə-belə deyil... “İspan dili ədəbiyyatının Servantesə bərabər ən böyük yazıcısı” simasını qazanan bir yazıçıdan söz açırıq.

Beynəlxalq televiziya kanalları Markesin romanları əsasında çəkilən filmləri yayımlayır. Qəzetlər səhifə-səhifə Markesin əsərlərinə və rəylərinə yer verirlər, internetdə Markesin qızıldan qiymətli sözləri ekrana daşınır.

Sadəcə, Nobel mükafatına layiq görülən bir yazıçını deyil, rəqib tanımayn bir qələm sahibini itirdiyini hər kəs sezir.

Nə idi Markesi bu qədər rəqibsiz edən?!

Markes hər şeydən əvvəl bir mirvari oxucusu kimi istifadə etdiyi “dil” oxucunu az qala başdan çıxaran fövqəladə bir kamilliyə sahib idi.

Türkiyə yazıçılarından ancaq Yaşar Kamalın bu cür söz və dil ustalığı ilə qarşılaşdıra biləcəyim qeyri-adi bir istedadı vardı. Yenə Yaşar Kamalın romanlarında olduğu kimi eynən yazıçının ancaq öz dilində tam gerçəkliyi ilə hiss edə bilirik. Seçmiş olduğu sözlərin nə anlam daşımasına, ahənginə, estetik zərifliyinə önəm verən Markesin əslində heç bir tərcüməçisi əslinin “Sənət bütövlüyünü” olduğu kimi yansıtmır.

Heç bir tərcümə orijinal əsərin verdiyi həzzə yetişmirdi.

Bununla yanaşı Markes bütün dünyanın yazıçısı olmağından da vaz keçməyən bir yazıçı idi. Çünki söz üzərindəki ustalığı ilə yanaşı ürəklərin dərinliyində vara bilirdi.

“Həyat xatırlandığı qədərdi”!

“Tənhalığın yüz ili” romanından alınan bu sətirlər bir örnəkdir.

“... və getmiş olduqları hər yerdə keçmişin yalan olduğunu, geri dönüş yolu olmadığını, keçmis olan... hər əski baharın bir daha geri alınmadığını, ən çılğın və ən israrlı eşqin belə hər halda uçub gedən bir gerçək olduğunu xatırlayacaqdı...”

Küsüb gedən və geri qaytarılmayan zaman...

Günün sonunda “Həyat insanın yaşadığı deyildir, əslində xatırladığı və necə xatırladığıdır” deyən bir yazıçıdır Markes.

Bir Markes cümləsini oxuduğumuzda ondan başqa kimsənin qələmindən çıxmayacağınızı bilirsiniz.

Ünlü yazıçının “ovsunlayıcı gerçəkliyi” bu idi.

Nur içində yatsın!

Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdıran:

Akif Əhmədgil

Kaspi.-2014.-3-5 may.-S.17.