«Bu layihə əsrin layihəsidir və ən azı yüz il ərzində hamımıza fayda gətirəcək»

Qərb və Rusiya mətbuatı «Cənub» qaz dəhlizinin təməlinin qoyulma mərasimini diqqətdə saxlayır

Bakıda ötən həftə keçirilən “Əsrin müqaviləsi”nin 20 illiyi və “Cənub” qaz dəhlizinin təməlinin qoyulmasına həsr olunan təntənəli mərasim dünyanın bir sıra nüfuzlu kütləvi informasiya vasitələri tərəfindən ətraflı şəkildə işıqlandırılıb. Tanınmış nəşrlər, telekanallar, informasiya agentlikləri öz səhifələrində bununla bağlı məqalələr, reportajlar, xəbərlər yerləşdiriblər.

Məsələn, dünyaca məşhur “Euronews” telekanalı özünün reportajında Türkiyənin energetika və təbii sərvətlər naziri Taner Yıldıza istinad edib. Taner Yıldız bildirib ki, “Trans-Anadolu qaz boru kəməri (TANAP) layihəsinin Türkiyə hissəsinin təməlqoyma mərasimi 2015-ci ilin martında olacaq. Bir çox ölkənin iştirak etdiyi sülh və əmin-amanlıq layihəsi olan TANAP-ın həm texniki, həm də geosiyasi əhəmiyyəti var. “Euronews” televiziya kanalının müxbiri “Cənub” qaz dəhlizi layihəsi ilə bağlı prezident İlham Əliyevdən də müsahibə alıb. “Bu layihənin Azərbaycan üçün çox böyük faydası var. Çünki bu bizə imkan verəcək ki, öz qaz resurslarımızı dünya bazarlarına çıxaraq. Bu, qaz alan və istehlak edən ölkələr üçün alternativ yeni qaz mənbəyidir. Bu layihə əsrin layihəsidir və ən azı yüz il ərzində hamımıza fayda gətirəcək” - deyə İlham Əliyev müsahibəsində qeyd edib. Reportajda deyilir ki, TANAP layihəsinin birinci mərhələsinin layihə-smeta dəyəri 45 milyard ABŞ dollarıdır. 2018-ci ildə istismara verilməsi planlaşdırılan bu boru kəməri ilə ilk mərhələdə ildə 16 milyard kubmetr qaz nəql olunacaq, səkkiz il sonra isə bu həcm 31 milyard kubmetrə qədər artırılacaq. TANAP-a birləşdiriləcək “Trans-Adriatik” (TAP) boru kəməri layihəsi “Şahdəniz-2” yatağından çıxarılan qazın Yunanıstan və Albaniya vasitəsilə, Adriatik dənizindən keçməklə İtaliyanın cənubuna, oradan da Qərbi Avropaya nəqlini nəzərdə tutur. “Cənub” qaz dəhlizinin təməlinin qoyulması ilə bağlı silsilə yazılar təqdim etməkdədir.

Qeyd edək ki, Azərbaycanın karbohidrogen ehtiyatlarının Avropaya nəqli ilə bağlı fikirlərini bölüşən analitiklər bildirirlər ki, Azərbaycanın neft strategiyası Qafqazda, Anadoluda və Avropanın böyük bir hissəsində enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında, yeni iş yerlərinin açılmasında, bu strategiyanın əhatə etdiyi ölkələrdə ümumi daxili məhsulun artmasında mühüm rol oynayır.

TANAP və TAP layihələrinin başlanğıcı olan “Cənub” qaz dəhlizinin təməlinin qoyulmasının əhəmiyyətindən danışan mütəxəssislər hesab edirlər ki, Azərbaycan Avropanın enerji resursları ilə təminatı baxımından mühüm və etibarlı tərəfdaşdır. Analitiklər bütün bu nailiyyətlərin əsasında 1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasının durduğunu diqqətə çatdırıblar. Qeyd ediblər ki, “Cənub” qaz dəhlizinin təməlinin qoyulması regionda yeni beynəlxalq iqtisadi layihələrin reallaşması üçün əsas yaradır.

Gəlinən nəticə budur ki, “Cənub” qaz dəhlizi layihəsinin həyata keçirilməsi Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün çox vacibdir. Ekspertlər gələcəkdə “Cənub” qaz dəhlizinə daha böyük ölkələrin və şirkətlərin qoşulacağına birmənalı olaraq inandıqlarını bildirirlər.

Yaxın ölkə, Qazaxıstanın “Bnews.kz” və “inform.kz” internet qəzetlərində “Əsrin müqaviləsi”nin 20 illiyinə və “Cənub” qaz dəhlizinin təməlinin qoyulmasına həsr olunmuş təntənəli mərasim haqqında xəbərlər yer alıb.

Materiallarda “Əsrin müqaviləsi”ndən bəhs olunur, prezident İlham Əliyevin təntənəli mərasimdəki nitqindən sitatlar verilir. Qeyd edilir ki, “Cənub” qaz dəhlizi Avropanın enerji təhlükəsizliyini təmin edən layihədir. Bu layihə bir çox ölkələrin və bütün regionun taleyinə ciddi təsir göstərəcək. Enerji təhlükəsizliyi marşrutlarının şaxələndirilməsi, hasilatçı, tranzit və istehlakçı ölkələrin birgə fəaliyyəti uğur gətirəcək.

Həmçinin məlumat verilir ki, “Cənub” qaz dəhlizi ilə Avropaya əvvəlcə ildə 10 milyard kubmetr, gələcəkdə isə 20 milyard kubmetrə qədər qaz nəql olunacaq. Azərbaycan qazı 2018-ci ildə Türkiyəyə, 2019-cu ildə Avropaya çatdırılacaq. Bu qaz infrastruktur layihələri çərçivəsində investisiyaların ümumi həcmi 45 milyard dollar təşkil edəcək.

Öz növbəsində Monteneqronun Radio və Televiziya Kanalı (RTCG) saytında Türkiyənin baş naziri Əhməd Davudoğlunun Azərbaycana səfəri ilə bağlı məqalə yerləşdirilib.

Məqalədə qeyd olunur ki, səfərin məqsədi “Əsrin müqaviləsi”nin 20 illiyində və “Cənub” qaz dəhlizinin təməlqoyma mərasimində iştirak etmək olub.

Yazıda səfər çərçivəsində prezident İlham Əliyev ilə keçirilən görüşdə səsləndirilən fikirlər yer alıb. Müəllif Türkiyənin baş nazirinin sözlərinə istinadla bildirib ki, irimiqyaslı Trans-Anadolu qaz kəməri (TANAP) layihəsi Qafqaz regionu ilə Balkanları birləşdirəcək.

Rusiya nəşrləri də Bakıda keçirilən tədbiri, imzalanan sazişi obyektiv olaraq işıqlandırıblar. Məsələn, nüfuzlu “Nezavisimaya qazeta” nəşri “Bakı Avropaya qaz dəhlizi çəkir” başlıqlı məqaləsində “Səncəçal terminalında bünövrəsi qoyulan” yeni layihədən, onun mahiyyətindən bəhs edib. “Bu kəmər vasitəsilə Azərbaycan qazı Şahdəniz yatağından tranzitlə Gürcüstandan keçməklə Türkiyəyə, oradan isə Avropaya nəql olunacaq” - deyən edən nəşr daha sonra tədbirdə iştirak edən dövlətlərin prezidentlərini, baş nazir və yüksək rütbəli dövlət rəsmilərinin adlarını sadalayıb. Müəllif yazır ki, “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasının 20 illiyi ilə bağlı keçirilən tədbiri açan prezident İlham Əliyev bildirdi ki, bu irimiqyaslı enerji layihəsi bütövlükdə regionun bir çox ölkələrinin taleyinə çox ciddi təsir etmiş olacaq”. Qəzet yazır ki, dövlət başçısı tədbirdə çıxış zamanı bildirib ki, “enerji təhlükəsizliyi əslində hər bir ölkənin milli təhlükəsizliyi məsələsidir”. “Onun sözlərinə görə, bu gün enerjini siyasətdən, iqtisadiyyatdan ayırmaq qətiyyən mümkün deyil. “Şahdəniz” qaz yatağı əsas resurs mənbəyidir. Ancaq Azərbaycanın qaz ehtiyatları daha da böyükdür. Təsdiq edilmiş qaz ehtiyatlarımız 2,5 trilyon kubmetrə bərabərdir. Ehtimal olunan, proqnozlaşdırılan ehtiyatlarımız 4-5 trilyon kubmetr səviyyəsindədir. Xəzər qazı Avropa üçün yeganə yeni mənbədir. Digər mənbələr var. Avropa o mənbələrdən qidalanır. O mənbələrin həcmi arta bilər, ancaq yeni mənbə hazırda Azərbaycandır. Enerji təhlükəsizliyi marşrutlarının şaxələndirilməsi, hasilatçı, tranzit və istehlakçı ölkələrin birgə fəaliyyəti əminəm ki, uğur gətirəcək. Çünki bu işlərdə çox ciddi əlaqələndirmə aparılmalıdır. Bu günə qədər bizim qaz və neft layihələrimizdə ancaq 3 ölkə iştirak edirdi - Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə. Bu gündən sonra biz geniş beynəlxalq əməkdaşlıq prosesinə qədəm qoyuruq. Azərbaycan qaz istehsalçısı kimi öz resurslarını dünya bazarına çıxaracaq. Ondan sonra Gürcüstan, Türkiyə, Yunanıstan, Bolqarıstan, Albaniya, İtaliya, gələcək mərhələdə Monteneqro, Xorvatiya və digər ölkələr bu layihəyə qoşula bilərlər. Ona görə, burada əlaqələndirmə işləri çox yüksək səviyyədə aparılmalıdır”. Rusiya nəşri yazır ki, “Gürcüstan baş naziri İraklii Qaribaşvili də TANAP layihəsinin reallaşması ilə Avropanın enerji xəritəsinin dəyişəcəyini, Qara və Xəzər dənizi hövzələri ölkələri üçün yeni imkanlar açılacağını, yoxsulluğun həddi aşağı düşəcəyini bildirib. Bolqarıstanın prezidenti Rosen Plevneliev isə öz növbəsində qeyd edib ki, Avropa ölkələri üçün alternativ qaz mənbələri axtarıb tapmaq və onların çatdırılması məsələsi başlıca prioritet məsələdir. 2009-cu ilin qaz böhranı Avropaya onun enerji resurslarından necə asılı vəziyyətdə olduğunu göstərmiş oldu. Bizim ölkədə bu böhrandan çox ciddi şəkildə böhran yaşadı”.

“İqtisadiyyatımız ay ərzində milyonlarla avro itirdi” deyə qəzet bolqar prezidentinin sözlərini sitat gətirib. Qəzet daha sonra mütəxəssislərin fikirlərini ortaya qoyub. Qeyd edilir ki, Azərbaycan il ərzində Avropaya 16 mlrd. kub metr qaz çatdırmağı planlaşdırır. Sonrakı illərdə isə bu rəqəmi 20 milyard kub metrə çatdırmağı nəzərdə tutub. Nəşr daha sonra qeyd edir ki, bu həcmdə qaz belə Rusiyanın Avropaya satdığı qaza rəqabət gətirə bilməz.

BBC-də dərc edilən “Bakıda “Cənub” qaz dəhlizinin əsası qoyuldu” başlıqlı məqalədə qeyd edilir ki, “Azərbaycan 2014-cü il, sentyabrın 20-də “Cənub” qaz dəhlizinin yaradılması ilə bağlı “nəhəng mərasimə” ev sahibliyi edib. Bu dəhlizin TANAP (Transanadolu təbii qaz kəməri) adlanan Türkiyə sektorunun torpaq işlərinin inauqurasiyası 2015-ci ilin yazında olacaq. Təxmini qiyməti 10 milyard dollar olan TANAP, BP-nin rəhbərliyi ilə Şahdəniz layihəsinin 2-ci fazasının qazını Avropa bazarlarına nəql edəcək. Qeyd edilib ki, “TANAP-da 12 faiz payı olan BP şirkəti ilə partnyorluqda səhmlərin 58 faizinə Azərbaycanın dövlət neft şirkəti SOCAR sahibdir. Bu layihədə Türkiyənin dövlət əməliyyatçısı BOTAŞ-ın payı 30 faizdir. TANAP-ın tikintisinin 2018-ci ildə başa çatacağı gözlənilir və kəmər 40 il ərzində istifadədə olacaq. Onun ilkin mərhələdəki ildə 16 milyard kubmetrlik həcmləri sonrakı mərhələdə iki dəfə artacaq. Şahdəniz qazının həcmləri aşağıdakı nisbətlərdə bölüşdürüləcək: qazın 6 milyard kubmetrindən Türkiyənin daxili tələbatı üçün istifadə olunacaq və 10 milyard kubmetri Avropa bazarlarına nəql ediləcək. Yeni qaz kəməri Azərbaycanı böyük regional təchizatçıya çevirəcək.

Azərbaycandan Avropaya qazın nəqli Rusiya təchizatları ilə rəqiblik təşkil etməyəcək, beləki, SOCAR rəsmilərinin vurğuladığı kimi “Azərbaycan qazının Avropaya gedən həcmləri Rusiyanın həcmləri ilə rəqabət aparacaq qədər böyük olmayacaq”.

“Birjevoy lider” məcmuəsi isə “Azərbaycan Avropaya çatdırılacaq TANAP qaz kəmərinin inşasına başladı” başlıqlı məqaləsini belə başlayıb ki, çox yaxın zamanlarda Avropa Azərbaycandan alternativ yolla çəkiləcək qaz almağa başlayacaq. Yeni kəmər hazırda mövcud olan Bakı-Ərzurum qaz kəməri ilə paralel fəaliyyət göstərəcək. Dünyanın enerji sahəsi üzrə ixtisaslaşan aparıcı ekspertləri Azərbaycanın qazın nəqli və ixracı məsələsində çox ciddi potensialının olduğunu çoxdan qeyd edirlər.

Azər NURİYEV

Kaspi. - 2014.- 24 sentyabr.- S. 3.