Ustadların qədrini bilən sənətkar
Ağasəlim Abdullayev: “Hacı
müəllimin ürəyi, çalğı texnikası bir
başqa aləmiydi”
Ağasəlim Abdullayev görkəmli tarzəndir. O, həm də klassik ənənələri yaşadan, ustadları layiqincə təmsil edən davamçıdır. Ona qədim kişilərin yadigarı, onların əlindən su içən və bu gün təəssüf ki, sıraları get-gedə seyrələn sanballılardan biri də demək olar.
Bizim tanışlığımızın üstündən xeyli keçib. Bu illər ərzində dünyada çox şeylər dəyişib. Ağasəlim müəllim və onunla münasibətimizsə əvvəlki tək qarşılıqlı hörmət üzərində bərqərardır. Həmişə sadə, mədəni, böyük-kiçiklə pərdə saxlayan, haqq-salam gözləyən, sənətini sevən, tarından zövq alan görmüşəm Ağasəlim müəllimi. Ən çətin dövrlərdə təmkinini pozmadan sevimli işiylə məşğul olmağa təpər-qüvvət tapmağı da bacarıb.
...Azərbaycan Milli Konservatoriyasının xudmani sinif otağında iki tələbəsiylə dərs aparan tarzəni kənardan müşahidə eləmək maraqlıydı. Cənubi Azərbaycandan gəlmiş gənclərin diqqətlə öyrənmələri bu marağı ikiqat artırırdı. Nəzərini tardan ayırmasa da, gözümü onlardan çəkmədiyimi musiqiçi həssaslığıyla duyan Ağasəlim müəllim “zəruri” fasiləni lazım bildi:
- Nə var, nə
yox, kefin necədir? Bütün günüm, bax,
belədir. Gah ora qaçıram dərs deməyə, gah bura. Görürsən də, maşallah
necə tələbələrimiz
var. Çox şövqnən
öyrənirlər. Arazın o tayından
-Təbrizdən, Miyanadan
olan tələbələrimiz
də burdakılardan geri qalmır. Allaha şükür, məni tanıyırsan da, yerlibazlıq-zad bilmərəm,
amma miyanalı tələbəm Məmmədrzanı
özümə doğma
sayıram.
- Başa düşmədim,
yerlibazlığın bura
nə dəxli var? Siz Nardarandan,
Məmmədrza Miyanadan…
- Mənim babam Hacı Molla Tağı Nardarana Miyanadan gəlmədir. Ona görə qan çəkir də (gülür)...
- Demək, yüz-yüz əlli il
qabaq Bakıya axın-axın gələnlərin
içərisində Sizin
babanız da olub. Açığı, bunu bilmirdim.
- Bəli, həqiqətdir. Amma babamı Arazın bu tayına əksər həmvətənləri
kimi iş-güc qayğıları yox, başqa səbəb gətirib.
- Nə səbəb?
- O rəhmətlik çox savadlı kişiydi. Nəcəfdə mükəmməl dini təhsil almışdı. Sən
demə, orda oxuyan illərdə burdan – Nardarandan getmiş bir adamla, Şıx ağayla qardaş qədər yaxın dost olurlar. Təhsillərini bitirəndən sonra
həmin dostunun xahişilə Bakıya gəlir. Buraları çox bəyənir.
Və bir daha geri
qayıtmır. Ailə qurur,
ömrünün axırınacan
Nardaranda yaşayır.
Qəbri
də ordadır, Nardaranda pirin yanındakı qəbiristanlıqdadır.
Hərçənd məni
nardaranlı sayırlar,
amma nə orda doğulmuşam, nə də yaşamışam...
- Bildiyimə görə, uşaqlığınız Binə
kəndində keçib.
- Elədir, atam 1945-ci ildə, evlənəndən
bir il
sonra Binəyə köçüb. Yurd-yuva qurub,
oğul-uşaq sahibi olub orda. Məndən
böyük bir bacım, bir qardaşım var. Ümumilikdəsə
iki bacı, altı qardaşıq.
- Maşallah, səkkiz uşaq az deyil.
Belə böyük ailəni dolandıran atanız hansı sənət-sübutun
yiyəsiydi?
- Adi bir adamıydı.
Təsərrüfatda çalışıb, həyət-bacada əkin-biçinlə
məşğul olub,
bizi saxlayıb.
1997-ci ildə 86 yaşında
rəhmətə getdi.
- Zəhmətkeşliyinizin
səbəbi üzə
çıxdı. Atanız ilk canlı
nümunə rolunu oynayıb. İşlərinizi düz tutmaq
üçün nədən
başlayırsınız?
- Şərt çoxdur. Əsas şərtlərdən
birisə məsuliyyət
və inam-etibardır.
Məsələn, mən müəlliməm,
vəzifəm nədir?
Əlbəttə ki, dərs demək. Vicdanla, peşəkarlıqla. Bunu unudan müəllimə hörmət qoymazlar axı. Pərdə saxlamaq da vacibdir. Düzdür, bizimki yaradıcılıq
sahəsidir. Yəni burda
müəllimlə tələbə,
şagird arasında sənət söhbətləri,
müzakirələri, yaradıcılıq
mübadiləsi gedir.
Amma yaş, böyük-kiçikliyi
nəzərə almaq,
hörməti saxlamaq heç zaman unudulmamalıdır.
- Yeri gəlmişkən, tarla
ilk tanışlıq çağlarında
Sizdən cəmi bir neçə yaş, gərək ki, altı-yeddi il fərqiylə böyük olan Elxan Müzəffərovdan
və qohumunuz Cavaddan müəyyən şeylər öyrənmisiniz.
Peşəkar kimi formalaşan
dövrdə onlarla münasibətinizdə həmin
o dediyiniz pərdə
aradan götürüldü?
- Yox, mən böyüyəndə
onlar balaca qalmayıblar ki, fikir, münasibət dəyişsin. Fəxri ad-filan boş
şeydir. Həyatdır, bir də görürsən
müəllimin adlı-sanlı
tələbələri var,
amma öz əməyi layiqincə qiymətləndirilmir. O qədər
belə şeylərlə
rastlaşmışıq. Mənim aləmimdə
münasibət fəxri
adla, var-dövlətlə
ölçülməməlidir. Müəllimin üzünə qayıtmazlar.
İndi mən də o dediyiniz adamlara baxıb öyrənmişəm, bunu
dana bilmərəm
və onlarla üz-üzə gələndə,
sanki belə şey olmayıbmış
kimi, özümü
o yerə qoymamağım
da düz çıxmaz.
- Öyrənmək
demişkən, ustalıq
səviyyəsinə çatanacan
çox adamların əlindən keçmisiniz.
Uşaq vaxtı musiqi məktəbində Əmrulla və Qədir müəllim, texnikumda Kamil Əhmədov, Ağasaleh Abbasəliyev, konservatoriyada
Səid Rüstəmov
və başqa ustadlardan dərs almısınız. Allah hamısına rəhmət
eləsin. Tələbəlik
illərindən bu yana 40 ildən
artıq müddətdə
çalışdığınız “Araz” xalq çalğı
alətləri ansamblının
keçmiş rəhbəri,
adı kollektivin adıyla qoşa çəkilən Baba Salahovu
da müəlliminiz hesab etmək olar. Siyahı bitdi, yoxsa yenə
var?
- Sənətə bizdən
qabaq gəlmiş ustadların hamısı müəllimimdir. Tədris prosesində
onların bir qismiyllə ünsiyyət
baş tutmasa da, necə deyərlər,
qiyabi müəllimlərimizin
hərəsindən nəsə
öyrənmişik.
- O cümlədən tarını
əzizləyə-əzizləyə çaldığınız Hacı
Məmmədovdan…
- Elə bir insanın
adını çəkdin
ki, onun haqqında ən qiymətli sözlər belə azlıq eləyir. Bax, öz aramızdır,
gör neçə-neçə
gözəl tar ifaçıları
olub. Hacı müəllim kimilərsə
nadir sənətkarlardır. Şəxsən mənim fikrimcə,
Sadıqcan, Qurban Pirimov, Əhmədxan Bakıxanov kimi nəhənglərin arasındadır
onun yeri. Maraqlıdır ki, Hacı müəllim həm səriştəli həkimiydi,
həm də istedadlı ifaçı.
Onun ürəyi, çalğı
texnikası bir başqa aləmiydi. Uşaq ikən ifasını eşidən gündən
sənətinə vurulmuşam.
Nə gizlədim, onun eşqinə taleyimi tara
bağlamışam… Səkkiz-doqquz ilin söhbətidir, böyük ustadın həyat yoldaşı Aliyə xanım məni evlərinə çağırdı. Getdim. sənətdən, ötənlərdən-keçənlərdən
danışdıq. Heç
gözləmədiyim halda,
dedi ki, rəhmətliyin tarı iyirmi beş
ildi çalınmır.
Amma mən istəyirəm ki, vaxtilə Hacının dilləndirdiyi
tar susmasın. Və bu
işə gərək
sən qol qoyasan. Şübhəsiz, sənətkarın ailəsinin mənə verdiyi qiymət və göstərdiyi etimada görə ancaq sevinə bilərdim. Bununla belə, məsuliyyətin
ağırlığından narahatlıq da keçirdim. Və biləndə ki, bu tarı çox
adam çalmaq
istəyib, razılaşmayıblar,
həyəcanım bir
az da artdı.
İndi həmin qiymətli əmanət məndədir.
Bildiyimə görə, rəhmətlik
əvvəl gündən
axıracan bu alətdə çalıb.
Təsəvvür elə ki, o
baxımdan bu tar necə qiymətlidir.
Təzə “dost”umla bir-iki
konsert çalıb, yazdırmışam. Ən
maraqlısısa odur ki, bu tarla
həm o vaxt mənim toyum çalınıb, həm
də sənətkarın
adını, soyadını
daşıyan nəvəsinin...
- Demək, vaxtilə Hacı Məmmədov bu tarda Sizin
üçün çalıb.
İllər sonra isə
Ağasəlim Abdullayev
borcundan çıxıb,
nəvə Hacı Məmmədovun toyunda həmin tarı dilləndirib. Qəribə təsadüfdür. Bunlar öz
yerində, amma məncə neçə-neçə
xanəndələri müşayiət
eləyən tarzənin
ustad Hacıbaba Hüseynovla təqribən
15 illik yoldaşlığı
da maraqsız deyil.
- İnan, rəhmətlik
Hacıbabanın, Yaqub
Məmmədovun oxumağından
doymaq mümkün deyildi. Allah ruhlarını şad eləsin. Hərəsinin bir cür ustalığı, təkrarsızlığı
vardı. Bir yerdə
çalıb-oxuduğumuz toylardan
danışmıram, onların
sayı-hesabı yoxdur,
maraqlıdı ki, Hacıbaba müəllimin
bütün qastrolları
mənimlə keçib.
- Birincisi İraq, sonuncusu İran…
- Elədir. Rəhmətlik ilk dəfə qastrola
gedəndə 70 yaşı
vardı. 1989-cu iliydi. Bu səfər
düşərli oldu,
xaricə ayağı
açıldı. Sonra
Türkiyə, Fransa, Hollandiya və Belçikada konsertlər verdik. 1992-ci ildə
İrana gedəndə
artıq xəstəliyi
ilə əlaqədar
xeyli zəifləmişdi.
Amma kaş görəydin necə oxuyurdu. Özü də gündə iki konsert… Çox heyf ondan…
-Ötən ilin yazında çox ağır sınaq yaşadınız. Məlum qəzada
xanımınızı- övladlarınızın
anasını, uzun illərin ömür yoldaşını və körpə nəvənizi
itirdiniz.
-Qardaş, Allah heç kimin başına belə müsibət gətirməsin. Çox çətin, ağrı-açıyla
dolu günləriydi...
İndi-indi özümə gəlirəm.
Blirsən, adam
yaşlaşanda ona ömür-gün yoldaşı
daha çox gərəkdir. Neyləmək
olar, Yaradanın məsləhətinə şükür...
Xalqımdan, dövlətimdən çox razıyam ki, o müsibətli günlərdə məni
tək qoymadılar.
- 60 illik yubileyiniz səssiz-səmirsiz keçdi
o vədə. İnşallah üzü 70-ə gedirsiniz.
Gözümüzü açıb-yumacağıq
ki, artıq 2020 –ci ilin payızıdır
və…
- Maşallah, yaddaşın
yaxşıdır, dəqiq
bilirsən. Amma o gün bir
nəfər tələsib,
indidən qəzetdə
yubileyimi təbrik edib (gülür).
- Canı sağ olsun, təki taleyinizə belə yanlışlıqlarla ilmə
vurub, naxış salınsın. Beləliklə,
bu yanlışlığa
doğru…
- Etiraz yoxdur (gülür)…
Seymur Elsevər
kaspi.-2015.-28 oktyabr.-S.10.