Teatrımızın canlı əfsanələri

Onlar teatrımızın tarixinə öz imzalarını oynadığı obrazları ilə deyil, ürəkləri ilə atıblar. Hər dəfəsində doğma məkanları olan səhnəyə çıxanda səhnə tozu deyilən sehri eyni həyəcanla içlərinə çəkib, tamaşaçının nəfəsini eyni temperamentdə hiss ediblər.

Bəli, bu gün ömürlərinin çox hissəsini teatra həsr edən Elmira İsmaylova və Vidadi Əliyevdən danışmaq istəyirəm. Onlar sözün əsl mənasında teatrı duyan sənətçilərdir. Nə yazıq ki, indi belə sənətçiləri əliçıraqlı axtarırıq. Bu sənətkarlar sənətləri ilə bir çox aktyor və aktrisalara meydan oxuyurlar. Onların bir arzuları var: can sağlıqları imkan verdikləri müddətcə səhnədə ola bilmək, biri-birindən maraqlı obrazlar yaratmaq. Vidadi Əliyevin də dediyi kimi, teatr insan qədər köhnə və insan var olduqca var olacaq bir məfhumdur.

Uzun müddətdir ki, səhnədə və ailədə tarixin ən amansız illərində çiyin-çiyinə bu ağır yükü birlikdə gəzdirən Elmira İsmayılova və Vidadi Əliyev bu günə heç də asan gəlməyiblər. 71 yaşlı qəhrəmanlarımız çox məşəqqətli illərin şahidinə çevriliblər.

Elmira xanım İrəvanda ziyalı ailəsində anadan olub. 1968-ci ildə orada Pedaqoji İnstitutu bitirib. Elə həmin ildən etibarən C.Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrında aktrisa vəzifəsində işləyib. 48 ildir ki, çalışdığı teatra sadiq qalan Elmira xanım aktrisa kimi fəaliyyət göstərdiyi illər ərzində bir çox müxtəlif janrlı obrazlar yaradıb. Onun yaratdığı obrazlardan danışmaq üçün isə böyük bir monoqrafiya tələb olunur. Ancaq özümə borc bilirəm ki, Elmira xanımın Humay (S.Rəhman, "Əliqulu evlənir"), Afət (M.Şamxalov "Qaynana"), Qrafinya (U.Şekspir, "Axırı xeyir olsun"), Dilarə (Anar, "Şəhərin yay günləri"), Dilbər xanım (N.Vəzirov, "Hacı Qəmbər"), Oqudalova (A.Ostrovski "Cehizsiz qız"), Smeraldina (K.Qoldoni, "İki ağanın bir nökəri"), Böyükxanım (C.Cabbarlı, "Aydın"), Xala (Ü.Hacıbəyov, "Arşın mal alan"), Nazik (S.Rəhman, "Ulduz") və s. rollarını qeyd edim. Tamaşada yaratdığı obrazlarla tamaşaçı rəğbətini qazanan aktrisa səhnədə "Qayınana”nın Afətini, "Ulduz”un Nazikini, "Arşın mal alan”ın Xalasını, "Aydın”ın Böyükxanımını və digər rolları uğurla ifa edib. Aktrisa "Ömürdən uzun gecə” və "Əkizlərin nağılı” televiziya filmlərinə də çəkilib.

Onun ömür gün yoldaşı Vidadi Əliyev isə Ağstafa rayonunun Göycəli kəndində ziyalı ailəsində anadan olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra tikintidə bənna kimi əmək fəaliyyətinə başlayıb. 1967-ci ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun Dram və kino aktyorluğu fakültəsini bitirib. Elə həmin ildən etibarən Cəfər Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrında aktyor kimi fəaliyyətə başlayıb. 1988-2000-ci illərdə C.Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrınnın direktoru və bədii rəhbəri olub. O da ömür gün yoldaşı kimi çalışdığı teatra bugünə qədər sadiq qalıb. Aktyor kimi 190-a yaxın tamaşada müxtəlif səpkili obrazlar yaradıb. Onun Balaş ("Sevil", C.Cabbarlı), Əsgər bəy ("Arşın mal alan", Ü.Hacıbəyov), Florella ("Axırı xeyir olsun", U.Şekspir), Fikrət ("İkinci səs", B.Vahabzadə), Yaşar ("Yaşar", C.Cabbarlı), Bəhram ("Solğun çiçəklər", C.Cabbarlı), Musa kişi ("Toy", S.Rəhman), Volodya ("Tribunal", A. Makayonok), Rüstəm ("Sən nə üçün yaşayırsan?", H.Seyidbəyli), Kərəm dayı ("Unuda bilmirəm", İ.Əfəndiyev) kimi obrazları tamaşaçı alqışlarını qazanıb. Rejissor kimi bir neçə tamaşaya quruluş verib: "Tribunal" (A.Makayonok), "Əkizlər" (P.Paçev), "Qısqanc ürəklər" (M.Haqverdiyev), "Təklif" (A.P.Çexov), "Oğru" (M.Birkiye) və s.

Məqsədim sizə onların obrazları haqqında məlumat vermək deyil, bu məlumatlar internet portallarında kifayət qədərdir. Bu il hər iki cütlüyün nə az, nə çox, tam 71 yaşı tamam olur. Həyatlarını Azərbaycan teatrına həsr edən sənət fədailəri üçün 71 il ömür...

İrəvan teatrı ilə bağlı hər hansı yazı hazırlayarkən gözlərimin önünə bu iki sənətkar gəlir. Çünki bu insanlar teatrı ölməyə qoymadılar, yaşatdılar. Bu gün paytaxtda qaçqın teatrı kimi fəaliyyət göstərən bu teatr işləyirsə, bunda hər iki sənət fədaisinin böyük rolu var. Bu barədə dövrü mətbuatda çox az məlumat yazılıb. Tələbəlik illərimdə boş vaxtlarımda tez-tez İrəvan Teatrının yerləşdiyi H.Sarabski adına Mədəniyyət evinə gedirdim. Səbəb isə orada müharibənin hər üzünü görmüş, həmin mühitdən çıxıb paytaxtda hər şeyi yenidən quran insan-Vidadi müəllimlə söhbət etmək idi. Hər dəfə də nələrisə öyrənirdim.

O deyirdi ki, 1988-ci ildən C.Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının Bakı dönəmi başlayıb. Kollektivi toplayaraq İrəvandan qalan yeganə mədəniyyət ocağını yaratmaq naminə, əzablı yolu keçmək kimi şərəfli vəzifəni öz üzərinə götürən əməkdar artist Vidadi Əliyev teatrın rəhbəri və rejissoru kimi çoxillik yaradıcılıq ənənələrini davam etdirib.

Bu keşməkeşli yolda sənət fədailəri çox əziyyətə qatlaşmalı olublar. Belə ki, paytaxtda fəaliyyətlərini davam etdirsələr də qəlblərində vətən nisgili əskik olmayıb. Vidadi Əliyev İrəvan Teatrını orada yaşayan azərbaycanlıların yeganə mədəniyyət ocağı hesab edir. Deyirdi ki, oradakı soydaşlarımızın mətbuat baxımından yeganə ümid yeri Azərbaycan dilində çıxan "Sovet Ermənistanı” qəzeti idi ki, ədəbiyyatımız həmin qəzetdə dərc olunurdu. Bir də İrəvan Teatrı. Hansı məkanda bir xalq yaşayırsa, orada onun mədəniyyəti təmsil olmalıdır. Başqa bir xalqın içində yaşayaraq öz mədəniyyətinin əksini görməyəndə istər-istəməz insanlarda bir küskünlük yaranır. Bu baxımdan, İrəvan Dövlət Azərbaycan Teatrının o bölgədə yaranması çox vacib idi. İrəvanda fəaliyyət fəaliyyətə başlayan, bu gün paytaxt Bakıda işini davam etdirən İrəvan Teatrında işləmək isə hər adamın işi deyil.

Siz heç bu teatrın indiki binasında bir dəfə belə olmusunuzmu? Orada səhnəyə, qarderob otağına, məşq etdikləri otağa baxmısınızmı? Əslində, baxmasanız yaxşıdır. Zalın qapısını açar-açmaz pis bir qoxu duyursan. Bir stulu belə yerdə görmək mümkün olmur. Oturduğun yerdə göydən başına beton qırıqları düşür. 3-4 il əvvəl İrəvan Teatrına Firudin Məhərrəmovun quruluşunda hazırlanan A.Lindqrenin "Balaca və Karlson” tamaşasının məşqlərini izləməyə getmişdim. Elmira xanım məşq prosesində belini böyük yun şalla bağlayıb, kürəyini kiçik peçə dayayaraq öz rolunu əzbərləməyə çalışırdı. Yaxınlaşıb vəziyyətinin necə olduğunu xəbər aldım. Çönüb əzablı baxışları ilə "Necə olacam, ay bala” sözünü elə dedi ki, o an yer yarılsaydı, içinə girərdim. Bax, onlar belə şəraitsiz vəziyyətdə, kiçik bir dəhlizdə, kiçik peçə söykənib, tamaşa hazırlayırdılar. Hələ üstəlik bu qədər əziyyəti ayda 150 manata görə çəkirdilər. Sonra özüm-özümdə çox peşman oldum. Axı belə bir durumda ömrünü teatra həsr edən insana veriləcək ən son sual idi bu...

O zaman İrəvan Teatrından paytaxta gələn çox aktyorlar olub, bu məsələ ilə bağlı özüm də bir dəfə araşdırma aparmışam. Aktyorların bir çoxu məvacibi az olduğundan teatrda işləməkdən imtina ediblər. Az əvvəl dedim axı, buna hər adam tab gətirə bilmir, çünki, o məvaciblə ailə saxlamaq mümkün deyil. Paytaxta gəldikdən sonra Vidadi müəllim Polad Bülbüloğlu ilə görüşüb, ondan xahiş edib ki, Sarabski adına mədəniyyət evində xalq teatrı kimi fəaliyyət göstərməklərinə icazə versinlər. Yetər ki, İrəvan Teatrının adı batmasın. Axı, İrəvan torpağından Bakıya gələn, tüstüsü çıxan yeganə mədəniyyət ocağı məhz bu teatr idi. Bu ocağın fədailəri çox keçməyib ki, bir müddət Akademik Milli Dram Teatrının nəzdində teatr studiyası kimi fəaliyyət göstəriblər. 5 il dövlət tərəfindən 1 qəpik belə almadan işləyiblər. Vidadi müəllimi də o studiyaya direktor təyin ediblər. Ondan sonra İrəvan Teatrı paytaxtda fəaliyyətini davam etdirib. Köhnə kollektivdən isə yenə də ön sırada Elmira İsmayılova və Vidadi Əliyev durub.

Bu gün seçdiyi sənəti üçün heç bir peşmançılıq çəkmədiyini deyən aktyor hər zaman qəhrəman rolları canlandırıb. Hesab edirəm ki, Vidadi müəllimin əziyyəti yerdə qalmayıb. O, Azərbaycan SSR-nin Əməkdar Artisti fəxri adına, Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının Qızıl medalına layiq görülüb. Bundan başqa Tərəqqi medalı mükafatçısıdır.

Yadımdadır Vidadi müəllim Tərəqqi medalı alarkən onu ilk təbrik edənlərdən biri də biz olduq. Onunla söhbət etdik. Dövlət tərəfindən belə qayğının yaradıcı insanlar üçün stimul rolunu oynadığını qeyd dedi.

Elmira xanım da bu baxımdan heç də ömür-gün yoldaşından geri qalmır. O, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri fərmanına layiq görülüb. Xalq artisti adını daşıyır. Bu gün o, həm də, Prezident mükafatçısıdır.

Teatrımızın canlı əfsanələri olan bu cütlüyün övladları da bu gün Azərbaycan efir və teleməkanında öz layihələri və mətbuatdakı fəaliyyətləri ilə seçilirlər. Belə ki, publisist, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Elçin Əlibəyli və "SOY” prodakşının rəhbəri Oqtay Əliyev onların övladlarıdır.

Biz də teatrımızın fədailərinə can sağlığı arzulayıb, onlara ancaq və ancaq uzun ömür arzulayırıq ki, yaşasınlar, yaratsınlar. Çünki teatrımızın onlara ehtiyacı var.

Xəyalə Rəis

Kaspi.-2016.-6 oktyabr.-S.12.