Nurlu ömrün bitməz dastanı

Ona olan məhəbbət xalqın ürəyində sevgi abidəsi kimi ucalacaq

Ömrünü sevdiyi peşəsinə həsr edən, daxili keyfiyyətləri ilə daim seçilən, xalqın yaddaşında yaşayan şəxsiyyətlər həmişə qürur hissi ilə yad edilir. Öz varlığı ilə bu millətin, xalqın gələcəyinə nur saçan biri, çətin ki, unudulsun. 28 Aprel Azərbaycanın tarixində silinməz iz qoyan qadınlardan biri - Azərbaycanın görkəmli oftalmoloqu, akademik Zərifə Əliyevanın doğum günüdür. Zərifə Əliyeva istedadlı alim, qayğıkeş ana, tanınmış ictimai xadim, bacarıqlı və bilikli alim kimi tarixdə öz layiqli yerini tutub.

Analıq missiyasını sevdiyi peşəsi ilə birləşdirən qadın

Əsl Azərbaycan qadınının obrazını öz simasında təcəssüm etdirən Zərifə Əliyeva, müasir, müstəqil Azərbaycan dövlətinin memarı və qurucusu, bütün mənalı ömrünü vətəninin və xalqının tərəqqisinə həsr etmiş dahi şəxsiyyətin - ümummilli lider Heydər Əliyevin vəfalı ömür-gün yoldaşı, sədaqətli dostu və etibarlı silahdaşı, mənəvi dayağı olub. O, hər şeydən əvvəl, bir qadın, bir ana idi. Görkəmli alim övladlarına çox bağlı, onların tərbiyəsi üçün bütün enerjisini sərf edən valideyn olub. Analıq missiyasını sevdiyi peşəsi ilə birləşdirən bu xanımı bir qadın, bir alim və həkim kimi cəmiyyətin inkişafına xidmət edən ailəsindən ayrı düşünmək mümkün deyil. Ailəsinə bu qədər bağlı bir xanımın ölümü nəinki yaxınlarına, hətta Azərbaycan xalqına da böyük hüzn vermişdi. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 1995-ci ilin oktyabrında yerli mətbuata verdiyi müsahibəsində Zərifə xanımın ölümünün bütün ailənin həyatını dəyişdiyini qeyd edir: "Onun vəfatından sonra mənim həyatım, bütün ailəmizin həyatı dəyişildi. Yəni indi mən o vaxtlardakı kimi gülə bilmirəm, baxmayaraq ki, onun həyatdan getməsindən on ildən çox vaxt ötür. Mənim həyatımda xoşbəxt hadisə olanda düşünürəm: o da bunun üçün sevinərdi. O, vəfat edəndə mənim böyük qızımın bir yaşı vardı. Yəni mənim qızlarım öz nənələrini görməyib, bu, onların tərbiyəsində böyük itkidir”.

Onun şəxsiyyəti, həyatı, ömür yolu daha geniş təbliğ olunmalıdır

Onun timsalında ideal qadın, əsl Azərbaycan xanımı obrazı canlanır. Əbəs yerə deyil ki, Milli Məclisin deputatı, AMEA-nın Şərqşünaslıq İnstitutunun direktoru Gövhər Baxşəliyeva bu xanımın həyat yolunu gənclik üçün nümunə hesab edir: "Zərifə Əliyevanın keçdiyi həyat yolu bizim gənc xanımlarımızın həyatının formalaşması baxımından parlaq nümunədir. Buna görə də, onun şəxsiyyəti, həyatı, ömür yolu daha geniş təbliğ olunmalıdır ki, bugünkü xanımlarımız nümunə götürsünlər. Həqiqətən də, bu xanım davranışı, həyat tərzi, insanlarla rəftarı, övladlarına verdiyi tərbiyə, həkim kimi xəstələrə münasibəti baxımından insanlığın parlaq siması kimi dəyərləndirilməlidir”.

Millət vəkili Zərifə xanımın ana kimi də əvəzolunmaz biri olduğunu qeyd edir: "Zərifə Əliyeva bir ana kimi gözəl insan idi. O, ailədə iki övlad böyüdüb, onlara yüksək tərbiyə verib, vətənə layiqli vətəndaş kimi yetişdirib. Bu gün ölkəmizə rəhbərlik edən Prezident İlham Əliyev Zərifə xanımın övladıdır, ailədə ondan ana tərbiyəsi alıb. Eyni zamanda, bu ailənin digər övladı olan Sevil xanımla mən tələbə yoldaşı olmuşam, onunla beş il bir qrupda ali təhsil almışıq. Bu illər ərzində mən Sevil xanımda elə xüsusiyyətlər müşahidə etdim ki, bunların hamısı ailədən, ananın verdiyi tərbiyədən irəli gəlirdi. İlk növbədə, onda dərin millilik var idi, Zərifə Əliyeva qızını da əsil azərbaycanlı xanımı kimi böyütmüşdü. Oxuduğumuz qrupda Sevil xanım özünün milliliyi, sadəliyi, davranışı, milli adət-ənənələrimizə diqqət və hörməti ilə hamıdan fərqlənirdi. Mən başa düşürdüm ki, bunların hamısı ailədən gələn məsələlərdir. Sevil xanım insanlara, o cümlədən ətrafına, tələbə yoldaşlarına qarşı diqqətcil və qayğıkeş idi”.

Dost kimi, sirdaş kimi insanların güvənini qazanmışdı

Təbiət sanki ona fərqli bir qadın cazibədarlığı bəxş etmişdi. Ətrafındakılar onu heç vaxt qəzəbli, əsəbi görmədiklərini deyirlər. O, həmişə gülərüz və xeyirxahlığı ilə digər qadınlardan seçilirdi. Zərifə xanımın həyat kitabı parlaq səhifələrlə zəngindir. Yaxınlarının dediklərinə görə, kifayət qədər düşüncəli, ünsiyyətcil xanım idi. Onunla söhbətdən sonra insan sanki rahatlıq tapırdı. Bu ağıllı qadın həmişə çalışırdı ki, insanlara kömək etsin, onların dərdinə əlac olsun. Danışığında daim səmimilik, mülayimlik müşahidə olunurdu. Dost kimi, sirdaş kimi insanların güvənini qazanmışdı. Ömrünü insanların sağlamlığının qorunmasına həsr etmiş bu nəcib xanım, məhz bitkin keyfiyyətlərinə görə, hər zaman, hər kəs tərəfindən sevilir, əziz xatirəsi ehtiramla yad edilir.

Elmi fəaliyyəti

Zərifə xanım Əliyevanın həyat fəlsəfəsi, dünyagörüşü, biliyi oftalmologiya sahəsinin də inkişafına böyük töhfə verib. Onun bu sahədəki xidmətlərinə və çoxcəhətli fəaliyyətinə nəzər salsaq, genişmiqyaslı şəxsiyyət olması qənaətinə gəlmək olar. Akademik oftalmologiyanın aktual mövzularına həsr edilmiş çoxprofilli tədqiqatlar aparmış, fədakar həkim kimi bir sıra göz xəstəliklərinin müalicəsində, o cümlədən Azərbaycanda traxomanın kökünün kəsilməsində böyük əmək sərf edib. Bu xəstəliyin müxtəlif mərhələlərinin öyrənilməsi və müalicə metodlarının axtarılması yollarında dəyərli elmi-tədqiqatlar aparıb.

Zərifə xanımın elmi fəaliyyətinin digər sahələrindən biri klinik diaqnostik istiqamətdə apardığı tədqiqatlardır ki, onların da nəticələri həkimlər üçün yazılmış dərs vəsaiti və monoqrafiyalarda cəmlənib. Bu əsərlər arasında "Kəskin virus konyunktivitləri", "Keratitlər, gözün damarlı traktının, torlu qişanın, görmə sinirinin xəstəlikləri, kataraktalar", "Qlaukoma və gözün hipertenziyası", "Görmə orqanının zədələnməsi", "Göz yaşı axmasının fiziologiya və histologiyası", "Şəkərli diabetdə göz xəstəlikləri", "Gözün mikrocərrahiyyəsi", "Göz bəbəyi haşiyəsinin adaptasiya və müdafiə funksiyası" və başqaları oftalmoloji elmi-ictimaiyyət və praktik həkimlər tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanıb. Alim göz yaşı aparatının xəstəliklərinin öyrənilməsinə xüsusi diqqət yetirmiş, bu sahəyə həsr etdiyi "Yaşaparıcı yolların fiziologiyası", "Yaşaparıcı yolların cərrahi müalicəsi", "Göz yaşı yollarının qoruyucu cərrahiyyə üsulları" və başqa əsərləri ilə Azərbaycan lakrimologiyasının əsasını qoyub.

Bu sahənin ilk pioneri

Zərifə xanım Əliyevanın elmi fəaliyyətinin əsas istiqamətlərindən biri də peşə oftalmologiyasına həsr edilmişdir. Akademik sözün əsl mənasında, bu sahənin ilk pioneri olub. Alim dünyada ilk dəfə olaraq görmə orqanının peşə patologiyasını araşdıran elmi-tədqiqat laboratoriyası yaratmış və praktik olaraq elm aləmində yeni bir istiqamətin- "peşə oftalmologiyası"nın əsasını qoymuşdur. Oftalmologiyada peşə xəstəlikləri problemi Zərifə xanımın adı ilə bağlıdır. Oftalmologiyanın sənaye ilə bağlı problemlərinin öyrənilməsinə həsr etdiyi fundamental tədqiqatları alimə böyük şöhrət gətirmiş və dünya oftalmologiyası məkanında məşhurlaşmasına səbəb olub.

YAP Qadınlar Şurasının sədri, partiyanın İdarə Heyətinin üzvü, Bakı Slavyan Universitetinin rektoru Nurlana Əliyeva müsahibələrinin birində Zərifə xanım Əliyevanın zəngin elmi irsinin dünya oftalmologiyasına mühüm töhfələr verdiyini deyir: "Onun elmi fəaliyyətinin əsas istiqamətini görmə orqanının peşə patologiyası müəyyənləşdirirdi. Bu sahə olduqca ağır idi. Onun araşdırılması, təkcə dərin oftalmoloji savad yox, həm də fundamental təcrübi biliklər tələb edirdi. Bu keyfiyyətlər isə Zərifə Əliyevada var idi. Peşə oftalmologiyasının pioneri sayılan Zərifə xanım Əliyeva dünyada ilk dəfə olaraq görmə orqanının peşə patologiyasını araşdıran elmi-tədqiqat laboratoriyası yaradıb. O, artıq elmin zirvəsində idi. 1983-cü ildə Zərifə Əliyevanın Azərbaycan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilməsi bunun təsdiqi oldu. O həm də keçmiş SSRİ-də ilk qadın həkim olaraq Tibb Elmləri Akademiyasının akademik Aberbax mükafatına layiq görüldü”.

Rektor həmçinin qeyd edir ki, insanlarla mehribanlığı, dərin humanizmi Zərifə xanımın peşəsinə münasibətində də özünü aydın göstərirdi: "Zərifə xanım haqlı olaraq hesab edirdi ki, həkimin peşə mövqeyi onun xəstəyə münasibətini müəyyənləşdirən başlıca amildir: "Yalnız o şəxs əsl həkimdir ki, xəstənin ağrılarını məhz özünün ağrıları hesab edir. Belə bir həkim üçün hər dəfə xəstəni qəbul etmək, hər dəfə xəstəliyə düçar olmuş insanla söhbət etmək həm xəstə qarşısında, həm də cəmiyyət qarşısında, ən başlıcası isə öz vicdanı qarşısında əxlaqi məsuliyyət deməkdir””.

Xalqın ürəyində bir sevgi abidəsi

Professor Zərifə xanım Əliyevanın elmdə açdığı yol ildən-ilə inkişaf edir, onun yazıb-yaratdığı monumental əsərləri, qoyub-getdiyi elmi nailiyyətləri, pedaqoqluq səriştəsi, mədəni irsi daim araşdırılır, öyrənilir, neçə-neçə tədqiqat əsərlərinin mövzusuna çevrilir. Zərifə Əliyevanın adını əbədiləşdirmək, bu görkəmli qadının xalqımız yolundakı fədakarlığını qiymətləndirmək naminə Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi də öz növbəsində mütəmadi təlimlər, müsabiqələr, maarifləndirici kampaniyalar həyata keçirir. Müsabiqələrin keçirilməsində məqsəd gənc nəslin, məktəblilərimizin belə ziyalıların, alim və ictimai xadimlərin həyat və yaradıcılığını öyrənməsi, onlardan nümunə götürülməsidir. Komitənin sədri Hicran Hüseynova bildirir ki, ölkəmizin birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyeva Zərifə xanımın ənənələrini davam və inkişaf etdirərək, Azərbaycanda birinci xanım institutunun daha da möhkəmləndirilməsi üçün çalışır. Akademikin hər il aprelin 28-də doğum günü, 15-də isə anım gününün qeyd olunması, xalqın ona olan böyük məhəbbətinin bariz nümunəsidir. İnanırıq ki, zaman keçdikcə, nəsillər dəyişdikcə bu məhəbbət xalqın ürəyində bir sevgi abidəsi kimi ucalacaq”.

Görkəmli dövlət və elm xadimi, bütün bilik və bacarığını xalqa xidmətə sərf etmiş Əziz Məmmədkərim oğlu Əliyevin ailəsində dünyaya göz açan Zərifə xanım valideynlərinə layiqli bir övlad, məşhur alim, tanınmış həkim, istedadlı insan, sədaqətli ömür yoldaşı və qayğıkeş ana idi. Zərifə xanımın mənəvi dünyasına yaxından bələd olan insanlar "sənsiz günəşsiz qaldı günlər” deyirlər.

Günel Azadə

Kaspi 2018.- 28-30 aprel.- S.7.