Kastamonu Universitetinin göyçəli rektoru

Seyid Aydın:“Türk xalqlarının ortaq dili olmalı və ortaq tarixi yazılmalıdır”

Türkiyənin şimalında, Qara dəniz bölgəsində yerləşən, zəngin tarixi və gözəl təbiəti olan Kastamonuda bir soydaşımızın universitet rektoru olduğunu eşitmişdik. Onu öz kökünə, elinə-obasına bağlı biri kimi tərif etmişdilər. Qismət elə gətirdi ki, Kastamonuya səfər etdik və bu səfər çərçivəsində həmin insanla görüşmək, onun uğura gedən yolundan xəbər tutmaq istədik. Kastamonu Universitetinin rektoru Seyid Aydın bizimlə görüşməyi məmnuniyyətlə qəbul etdi. Nəticədə, görüşümüz hər iki tərəf üçün xoş oldu. 1958-ci ildə Amasiyada anadan olan müsahibimiz 1984-cü ildə Atatürk Universiteti Əkinçilik mühəndisliyi fakültəsindən məzun olub. 1992-ci ildə Atatürk Universitetində doktorluğu müdafiə edib. 2003-2006-cı illərdə Qazi Universiteti, 2006-2011-ci illərdə Kastamonu Universiteti, daha sonra bir müddət Ərzincan Universitetində çalışıb. Həmin ildən Kastamonu Universitetinə rektor vəzifəsinə təyinat alıb. O gündən etibarən onun rəhbərliyi ilə universitetdə köklü dəyişikliklər başlanıb.

- Seyid bəy, sizinlə - Türkiyənin tarixi şəhərində azəri kökənli bir rektorla görüşməkdən məmnunluq hissi duyuruq. Maraqlıdır, necə oldu ki, bura qədər gəlib çıxdınız?

- Əvvəla, onu deyim ki, mən əslən Azərbaycanın Göyçə mahalındanam. Kəndimizin adı Gölkənddir. Nəinki Gölkənddə, Çaykənddə, Qazaxda və Azərbaycanın digər bölgələrində də qohumlarımız var. Siz mənim məmləkətimdən gəlmisiniz. Xoş gəlib, səfalar gətirmisiniz. Azərbaycan bizim doğulduğumuz torpaqdır.

- Necə oldu ki, siz Amasiyada, sonra da Kastamonuda məskunlaşdınız?

- Osmanlı-rus müharibəsi illərində bizimkilər bura köçüb gəliblər. Hətta köç o qədər böyük olub ki, onun bir hissəsi yolda tələf olub. Bizim nəsil Amasiyaya gəlib çatıb. Onların bir qismi Tokata, bir qismi isə Çorum, Qaraman, Qars, Ərdəhan, Manisa və Türkiyənin digər məkanlarına dağılıblar. Bizimkilərin də Amasiyaya gəlişlərində bir səbəb var. Təsəvvüf alimi Mir Həmzə Seyid Nigari həzrətləri bizim qohumumuz olub. Naqşibəndi təriqəti Şah İsmayıl Şirvani həzrətləri də Amasiyalıdır. İsmayıl Şirvaninin övladlarından Məmməd Rüştü Paşa Osmanlı imperiyasının sərkərdəsi idi. Bizimkilər dağı çox sevirlər. Amasiya isə bataqlıqdır. Ona görə, 1200 metr yüksəklikdə bir yaylağa çıxıblar. Amasiyanın Suluova kəndində yaşayırıq. Amasiyanın bir sıra kəndlərində bizim qohumlarımız da var. Əbdülhəmid xan azərbaycanlıları yerləşdirərkən Amasiyanın kəndlərinə yaxın olmalarını təmin edib.

- Göyçəni görmək istərdinizmi?

- Əlbəttə... Rəhmətlik əmim deyirdi ki, mən torpaqlarımı görməsəm, gözüm açıq gedərəm. O, dünyasını dəyişdi. Ancaq onun yerinə mən Azərbaycana getdim, lakin torpaqlarımıza gedib çıxa bilmədim...

- Seyid bəy, istərdik, Kastamonu Universitetinin tarixi ilə bağlı bizi məlumatlandırasınız.

- Kastamonu çox gənc universitetdir. 2006-cı ildə yaradılıb. 2011-ci ildə mən bura rektor təyin edildim. O zaman universitetin cəmi 3 fakültəsi vardı. Kollec səviyyəsində 2 məktəbimiz fəaliyyət göstərirdi.

- Sizin gəlişinizdən sonra universitetdə hansı yeniliklər oldu?

- İndi 13 fakültəmiz, 3 məktəbimiz, 14 iki illik yüksək məktəbimiz, 20-dən çox araşdırma, elmi inkişaf mərkəzimiz var. İbtidai sinfə qədər olan məktəbimiz də fəaliyyət göstərir. Həmin məktəbdə əvvəlcə öz işçilərimizin uşaqlarına dərs veririk, daha sonra kənardan uşaqlar qəbul olunur. Fənn və ədəbiyyat, meşə, pedaqoji, balıqçılıq, mühəndislik, iqtisadi-idarə elmləri, ilahiyyat, gözəl sənətlər, beynəlxalq əlaqələr, jurnalistika fakültələrimiz artıq fəaliyyətdədir. Tibb və baytarlıq ixtisasını isə bu yaxınlarda açacağıq. 3 fakültə, 2 kollec, 1 texniki məktəblə fəaliyyətə başladığımız ötən illərdə böyük uğurlarla Türkiyənin təhsil sisteminə fəal qoşulmuşuq. İndi yolumuzu 13 fakültə, 2 institut, 3 kollec və 14 peşə məktəbi ilə uğurla davam etdirməkdəyik. Fakültələrimiz mərkəzdəki 2 universitet şəhərciyində yerləşir, 1 şəhərciyimiz isə tikilməkdədir. Burada tibb fakültəmiz yerləşəcək. İlk qəbul edilən tələbələrimiz indi Ankarada təhsil almaqdadırlar. Yaxın 2 ildə universitet xəstəxanamızı da quracaq, tələbələrimizi Kastamonuya gətirəcəyik. Baytarlıq fakültəmiz də təşkil olunmaq ərəfəsindədir. Vilayətin 13 rayonunda 14 peşə ixtisası verən texniki məktəblərimiz yerləşir. 3 kollecimiz isə mərkəzi şəhərciyimizdədir. Təyyarəçilik kollecimizin sınaq laboratoriyası və təyyarəmiz hazırdır, 2018-də fəaliyyətə başlayacaq. Xarici dillər kolleci yardımçı bir təhsil ocağıdır. Hazırda universitetdə 29 500 tələbəmiz var. Onların 2 200-ü əcnəbi, yerdə qalanları isə Türkiyə vətəndaşıdır. Buraya magistratura və doktorantura da daxildir. 4 minə yaxın magistr tələbəmiz var. Universitetimizdə 800 müəllim çalışır. Müəllimlərdən 21 nəfəri əcnəbidir. Onların 4-ü, məni də saysaq, 5-i azərbaycanlıdır. 44 ayrı ölkədən tələbələrimiz var. 2700 nəfərlik qızlar yataqxanamız var. Mühəndislik sahəsində onluqda 2-ci, atom enerjisinin tədqiqatlarında 3-cü yerdə göstərilirik. Yeri gəlmişkən, Türk Atom Enerjisi Qurumu dünyada birincidir. Fizika sahəsində universitetimiz ilk onluqda, 6-cı yerdədir. Meşəçilik sənayesi ixtisasının tədrisində yenə də dünya nəhəngləri ilə bir sıradayıq. Balıqçılıq və su vasitələri sahəsində Çanaqqala 18 Mart Universiteti ilə ilk yerlərdəyik. Ümumiyyətlə, 23 sahədə aparılan dəyərləndirmələrin 6-sında ilk onluqda yer almaqdayıq. Elmi çalışmalarımızı uğurla davam etdiririk. Bu sırada simpozium və konfranslar da önəmlidir. Türk dünyasının öyrənilməsi daha böyük önəm daşıyır. Bu, həm də universitetimizin bir Türk dünyası universiteti olması üçün atılan addımlardandır. Türkiyədən kənar 85 xarici universitetlə müqavilələrimiz var.

- Azərbaycan universitetləri ilə münasibətiniz nə yerdədir?

- Bizim Azərbaycan universitetləri ilə yaxşı əlaqələrimiz var. 12 universitetlə əməkdaşlığımız mövcuddur.

- Hansı universitetlərlə?

- Bakı Dövlət, Azərbaycan Turizm və Menecment, Xəzər, Pedaqoji, İqtisadiyyat, Bakı Biznes, Naxçıvan Dövlət, Texnoloji, eləcə də Gəncə Kənd Təsərrüfatı və Gəncə Dövlət universitetləri ilə qarşılıqlı əməkdaşlıqlarımız var. Özəl universitetlərdən Avrasiya ilə müqavilələrimiz var. Onların bəziləri ilə ikili müqavilələrimiz mövcuddur.

- İkili müqavilə dedikdə, nəyi nəzərdə tutursunuz?

- Belə ki, tələbə iki il bizdə, iki il isə müqavilə bağladığımız universitetdə oxuyur. Biz təkcə müqavilələr bağlamırıq, bir çox layihələrə imza atırıq. Belə ki, 2015-ci ildə Turizm və Menecment Universiteti ilə simpozium etdik. Ötən il Bakıda Türkiyə-Azərbaycan münasibətləri simpoziumu keçirdik. Ötən il keçirdiyimiz bir çox layihələr Bakıda gerçəkləşdi. Bu ilki layihələrin hamısı Kastamonuda baş tutacaq. Çünki bu il Kastamonu türk dünyası mədəniyyət paytaxtı seçilib. Mədəniyyət paytaxtı olduğumuz üçün proqramlar hazırlayırıq.

- Bəs Kastamonu Universitetində azərbaycanlı tələbələr varmı?

- Əlbəttə var. Hazırda Kastamonu Universitetində 303 Azərbaycanlı tələbə təhsil alır. Onların içərisində yaxşı oxuyanlar çoxdur. Oxuyub yaxşı yerdə işləyənlər də az deyil. Hətta xaricdə yaxşı vəzifədə işləyənlər də var. Onu da deyim ki, bizim tələbələrdən ikisi – Əbülfəz Mehdisoy 4 dəfə, Eldar Əlizadə isə iki dəfə kinq-boksda dünya çempionu olublar. Eldar Əlizadə iqtisadiyyat, Əbülfəz isə turizm fakültələrini bitiriblər. Əbülfəzi müəllim olaraq Kastamonu Universitetinə işə dəvət etmişik. Eldar burada qalıb öz işini qurdu.

- Fevralın 26-da Xocalı faciəsinin 26-cı ili tamam olacaq. Xalqımızın başına gətirilən bu faciənin tanıdılması istiqamətində işlər görürsünüzmü?

- Biz hər il Azərbaycan xalqının başına gətirilən faciələri, soyqırımları qeyd edir və bu barədə türk və digər vətəndaşları məlumatlandırırıq. Bu il də fevralın 22-də Xocalı qətliamına həsr olunmuş tədbir keçirəcəyik. Əslində, bu tədbiri fevralın 26-da keçirməliydik. Ancaq səfirlə millət vəkillərinin iştirakına görə bu tarixdə keçirəcəyik. Bundan başqa, 28-30 mayda Azərbaycanın istiqlal gününü qeyd edəcəyik. İstiqlalın, Cümhuriyyətin 100-cü ilidir. İyulun 15-17-də Nuru Paşanın Bakıya girişi - Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri mövzusunda simpozium keçirəcəyik. Biz Azərbaycanın rəsmi bayram və matəm günlərini yaxşı bilirik və hər zaman da diqqətimizdə saxlayırıq. Bayramlarımızı, xüsusən də Novruz bayramını böyük təntənə ilə qeyd edirik. Belə ki, 5 ildir Novruz bayramını özünəməxsus şəkildə keçiririk. Dünyanın fərqli ölkələrindən gələn tələbələrimiz mahnılarına uyğun rəqs edirlər. Şəhər yürüşü edirik. Hətta bu yürüşdə vali, bələdiyyə rəisi iştirak edir. Hərə öz millətinin yeməyini bişirir. Novruzu belə keçiririk. Bu il də Novruz bayramını həm TÜRKSOY çərçivəsində, həm də özümüz geniş şəkildə qeyd edəcəyik.

- Universitet olaraq qarşıda hansı layihələriniz var?

- Əlbəttə, layihələrimiz və qarşıya qoyduğumuz məqsədlərimiz çoxdur. Misal üçün, Türk dünyası universitetlərinin idman yarışlarını keçirmək niyyətindəyik. Bu, olimpiada şəklində keçiriləcək. Aprelin 25-də türk uşaq dünyası tədbiri keçirəcəyik. 13-14 oktyabrda türk dünyası rektorlar qurultayını həyata keçirməyi planlaşdırırıq. 4-6 mayda Şeyx Şaban Vəli həftəsi keçirəcəyik. Biz bunu hər il keçiririk. Millətlərarası Türk dünyası turizm simpoziumunu iyul ayında burada təşkil edəcəyik. Çingiz Aytmatovun 90 illiyi münasibətilə tədbir keçirəcəyik. Ötən tədbirimizdə onun oğlunu gətirmişdik. Millətlərarası mühəndislik konqresimiz olacaq. Bundan başqa, Qırğızıstan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Azərbaycan, Şimali Kipr Türk cümhuriyyəti günləri keçirməyi planlaşdırırıq.

- Bu günləri keçirməkdə məqsəd nədir?

- Bu günləri keçirməkdə əsas məqsədimiz Türk dünyasının ortaq tarixini yazmaqdır. İstəyirik ki, məktəblərdə bizim ortaq tariximiz dərsliklərə salınsın. Biz burada Anadolu türk tarixini oxuyuruq. Sizə bir misal deyim, Nuru Paşanın Bakını erməni daşnaklarından və bolşeviklərdən xilas etməsini Bakıya gələndə öyrəndim. O vaxta qədər mən bunu bilmirdim. Düşünürəm ki, Türk dövlətlərinin ortaq tarixi hazırlanmalıdır. Çox istərdim ki, təhsil nazirlərimiz bu mövzunu düşünsünlər. Hesab edirəm ki, türk xalqlarının ortaq bir dili olmalıdır. Keçirdiyimiz türkdilli ölkələrin həftələrində bunlarla bağlı müzakirələrimiz olacaq. Əsas vəzifə ortaq dil və ortaq tarix yazmaq və bunlardan tədris sistemində istifadə etməkdir. Türk dünyası muzeyi qurmağa çalışırıq. Bunu da universitetin tərkibində hazırlayacağıq. Çadırlardan qurulmuş Türk dünyası otağı olacaq. Türk dünyası ilə əlaqədar Əhməd Yasəvi ilə bağlı kitab çap etmişik. Azərbaycanda Seyid Yəhya Şirvaninin həyatı kitabını çıxaracağıq. Yavaş-yavaş türkdilli ölkələrin dahi insanları haqqında belə kitablar çap edəcəyik. Bir sözlə, görəcəyimiz çox işlər var...

Xəyalə Rəis

Kastamonu

Kaspi 2018.- 15 fevral.- S.7.