Bəxtin beləsi

Qəfər Rüstəm

hekayə

O gün bütün həyatının bir anda dəyişəcəyini bilsəydi, yəqin, Elmar yatağından yorğun-arğın qalxmaz, ürəyində özünü söyə-söyə kirli cinsini əyninə keçirməz, saqqallı üzünə aynada baxıb ürəyində özünə, həyatına lənət oxuya-oxuya Jiqulisinə minməzdi.

Mart ayı gəlsə də, Moskvanın canı hələ də isinməmişdi, hardansa əsən sazaq çörək pulu üçün Rusiyaya qaçıb gələn azərbaycanlının, özbəyin, tacikin, gürcünün üz-gözünü dondurur, ürəklərindəki xiffəti, vətən həsrətini körükləyirdi.

Elmar Jiqulsini arabir işə salıb həm müştəri gələr deyə motoru isti saxlayır, həm də əl-ayağına iynə kimi batan Rusiyanın soyuğundan, şaxtasından özünü qorumağa çalışırdı. Tərslikdən nə küçədə ağır-ağır addımlayan "babuşkalar”, nə qırmızı sifət rus məmurları, nə də "qara millət”dən kimsə onun taksisinə yaxınlaşıb heç olmasa sövdələşmə belə etmək istəmirdi.

Belə tənha vaxtlarda Elmar həmişə həyatı kimi dağınıq xəyallarına təslim olur, cürbəcür şeylər fikirləşirdi. Bəzən Gəncə yadına düşür, atası Şahvələdin qara bığları, anası Gülnisənin güllü tumanı Moskvanın boz, qorxulu havasında daha da ürəyini sıxırdı. Bilmirdi, vətəni üçün, ata-anası üçün darıxır, yoxsa yox, bu bilinməzlik, bu qeyri-müəyyənlik onu daha da darıxdırır, əsəbiləşdirirdi. Geridə qoyub gəldiyi əzizləri üçün darıxmamaq, vətənin həsrətini çəkməmək ona qeyrətsizlik kimi, şərəfsizlik kimi gəlirdi. Ancaq nədənsə ürəyində bütün bunlar üçün həsrət, ayrılıq acısı hiss edə bilmirdi.

Açarı çevirəndə maşın yenə xəstə adam kimi bir neçə dəfə öskürüb həvəssiz-həvəssiz işə düşdü. Elmar ilk dəfə Moskvaya çatanda da elə bugünkü kimi hava tutqun, boz idi. Avtobusun pəncərəsindən baxanda dostunun ona ağız dolusu təriflədiyi işıqlı, geniş və gözəl Moskvanın əvəzinə boz, qorxulu soyuq bir yer görmüşdü. Elə o gün, bu gün ən qızmar yay günlərində belə Elmarın canına istilik keçmədi bu Moskvada.

Maşının pəncərəsini kimsə ərkyana tıqqıldadanda Elmar xəstəhal adamlar kimi bir pəncərəyə, bir irəli baxıb durdu. Qapını açıb açmamağa qərar verə bilmirdi. Dumanlı pəncərənin arxasından polis uniformasının qırmızılığını görən kimi bütün bədənini qara qorxu sardı. Ağlına min cür fikir gəldi; saxta sənədləri, Azərbaycana deportasiya olsa, yaşayacağı səfil həyat, atası Şahvələdin narazı və qəzəbli üzü gözlərinin önündə qarmaqarışıq yuxu kimi canlanırdı.

− Vayditi tovariş serjant.

Polis onu təpədən dırnağa diqqətlə süzüb irişə-irişə sənədlərini istədi. Elmar çaşbaş qalıb nə cavab verəcəyini bilmirdi. Bircə toxdayıb onu deyə bildi ki, sənədlərini evdə yaddan çıxarıb. Özünü polisə tox göstərmək üçün boğazını tez-tez arıtlayır, mümkün qədər polisin gözlərinə baxmırdı.

− Kuliyev Elmar sın Şaxvalad?

Elə bil Elmarın ürəyi qopub içinə düşdü, üşüyən əlləri buz atdı. "Bu da belə” dedi özü-özünə. Ona görə dedi ki, Rusiyaya gələnə qədər girmədiyi iş, əl atmadığı yer qalmamışdı. Çörək pulu qazanmaq üçün gecəsini gündüzünə qatıb çalışmışdı. Hələ on-on iki il bundan əvvəl Azərbaycan təzə müstəqil olan vaxt camaatdan mis yığıb satmışdı, bağlanan zavodların avadanlıqlarını söküb dəyər-dəyməzinə İrana-Türkiyəyə daşıyıb pul qazanmışdı. Ancaq nə illah eləmişdisə, heç cür maya tutmamışdı. Sonralar bir neçə dəfə kiçik biznes qurmağa çalışsa da, saysız yoxlamaların, "haqq tələbləri”nin ucbatından işlərini batırmışdı.

− Da, eta ya. Zaçem minya işite?

Asılmağa gedən adamın son dəfə cəlladına baxdığı kimi baxdı polisə. Bəlkə, insafa gələr, rus olanda nə olar, o da adamdır, bəlkə, ürəyi yumşalar deyə fikirləşdi. Lakin Polis lom udmuş kimi dimdik, hissiz-duyğusuz dayanıb ona tərs-tərs baxırdı.

− Başına dönüm qaqa, − deyə bildi ancaq. Hər şeyi yaddan çıxarıb rusca Gəncə ləhcəsində yalvarıb-yaxarırdı.

Polis elə bil daşa-divara dönmüşdü, nə ağzını açıb bir kəlmə deyir, nə də ona qulaq asırdı. Artıq hər şeydən əlini üzmüşdü. Çarəsizlik hissi bütün qəlbini amansızlıqla çulğayırdı. Belə çətin vaxtlarda Elmar həmişə qəribə bir səssizliyə bürünərdi, bütün zehni, bədəni keyimiş kimi zərblə dəyən həyat şillələrini bir müddət hiss etməzdi. "Cəhənnəm, bir az yatıb çıxaram”, − deyə fikirləşib toxdadı. Yağışa düşmüş cücə kimi büzüşüb polis maşınına oturdu.

Elmar kənarda məzlum-məzlum dayanan "Jiquliyə” son dəfə baxdı. Nədənsə 90-cı illərin o çətin, amansız, dərəbəylik vaxtları yadına düşdü. Azadlıq hərəkatının qızğın vaxtlarında insanlar: "Azadlıq! Azadlıq!” − deyə qışqırarkən o nə baş verdiyini anlamasa da, həyəcanlı kütləyə qoşulub insan dalğasının şüarlarını təkrar edirdi. Kürsüdəki natiqlərin atəşin nitqləri onu yamanca coşdurur, gələcək gözəl günlərin ümidiylə, pis günlərin arxada qaldığı gümanıyla sevinirdi.

Bəlkə də, o günlərdən qalma ikrah hissi ilə indi keçib getdiyi soyuq Moskva küçələrinə heç vaxt isinişmədi. Burada Bakıdan az-çox yaxşı qazansa da, qəlbinin dərinliyində nəyəsə, hansı amalasa xəyanət etdiyini fikirləşirdi. Söz yox, ümidləri puç olmuşdu, ölkə müstəqil olandan sonra Sovetlərin qara və qıtlıq günlərindən də pis günlər gəlmişdi. Lakin ekranlardakı siyasi çəkişmələrin, küçələrdəki çörək sırasının, mağazalardakı ərzaq qıtlığının bir gün tarixə qovuşacağına inanmışdı. Bir də ona inanmışdı ki, xalq müstəmləkə günlərinin zəlalətini dadandan sonra bir daha eyni zilləti yaşamamaq üçün daha dürüst, daha insaflı çalışıb öz müstəqilliyini qoruyacaq.

Yaşa dolsa da heç cür imkan tapıb evlənə bilməmişdi. Elə bil adamın pulu olmayanda sevməyə ürəyi də olmur. Nə qədər fikirləşsə də, ağlına kimisə sevdiyini gətirə bilmirdi. Yeniyetməlik illəri mitinqlərdə keçmişdi, daha sonra Qarabağ müharibəsinə könüllü yollanıb dörd il sərasər cəbhədə döyüşmüşdü. Ondan sonra qaç-qov, pul al-pul ver, yaş gəlib qırxı haqlamağa az qalmışdı.

Maşının aeroporta tərəf burulduğunu görəndə biixtiyar yalvarmağa başladı.

− Qaqa, izvini, ya ne xaçu v baku, qadan alım.

Daş-kəsəkdən səs çıxardı, polisdən səs çıxmadı. "Qurban olum öz polislərimizə, onlara belə yalvarsaydım, çoxdan buraxmışdılar məni”, − dedi öz-özünə.

Bakıya dönməyi heç cür sakitliklə, mətanətlə qəbul edə bilmirdi, kabus kimi çətin, möhnət dolu günlərə qayıtmaqdansa özünü maşınların altına atıb öldürmək daha yaxşı idi. Rusiyanın lotu-potularını birtəhər yola verib yaxşı qazanırdı. Bakı demək onun üçün qara günlər deməkdi.

Nə illah elədisə polisi razı sala bilmədi. Elə bil aeroportda hamı onu gözləyirmiş kimi tezbazar qeydiyyatdan keçirib gözləmə salonuna yola saldılar. Orda da sarışın, yastıyapalaq bir polis onu gözləyirdi.

Təyyarə gurultuyla havaya qalxanda ürəyi sinəsində zağ-zağ titrəyirdi. Gözlərini yumub qorxunu, həyəcanı, irəlidə gözləyən möhnət dolu günləri bir kənrara atmaq üçün nəsə yaxşı şeylər fikirləşmək istədi. Belə vaxtda nə fikirləşəsən, keçmişin dərinliklərində qalan tək-tük xoş xatirələrdən başqa.

Gülnisənin güllü tumanı gəldi gözlərinin qabağına, onun yaşlı qırış-qırış əlləri gözlərinin önündə canlandı. Həmişə fikirləşirdi ki, görəsən, onun anası başqa uşaqların anası kimi niyə cavan deyil, niyə onun anası başqa qadınlar kimi gülmür, sevinmir. Şahvələdin hay-küylü, dəlisov davranışlarından bezsə də, onun üçün də az-çox darıxırdı elə bil. Ancaq anasına qarşı belə köntöy davranmağını heç cür bağışlaya bilmirdi. Azərbaycandan getməyə qərar verdiyi gün bir tək Gülnisəni fikirləşmişdi, onun darıxacağını düşünüb kədərlənmişdi, lakin getməkdən başqa çarə yox idi.

Yanındakı mülki polisdən icazə alıb tualetə getdi. Dar, cansıxıcı tualetin balaca güzgüsündə özünə, üz-gözünə baxa-baxa Bakıda nə iş görə biləcəyi haqda fikirləşirdi. Ağlına tək bir çarə gəlirdi, ən tez vaxtda yenidən Rusiyaya qaçmaq.

Təyyarədən düşən kimi yenə hamı onu gözləyirmiş kimi tələsik qeydiyyatdan keçirib xidməti maşına mindirdilər. Mindiyi cipin yumuşaq oturacağına yayxanıb bir az toxdasa da, belə özəl qarşılamanın xeyrə əlamət olmadığını düşünüb qayğılandı. Kim belə namərd dünyada başqasına boş-boşuna yaxşılıq edər.

Maşın böyük bir villanın qabağında dayanar-dayanmaz böyük qapı aramla açıldı. Villanın həyəti, geniş hovuzu, ürəkaçan bağ-bağatı valehediciydi. Elmar bir gün içində ard-arda baş verən bu hadisələr zəncirinə bir məna verə bilmirdi. Fələyin çarxına boyun əyib nəticəni gözləməkdən başqa çarə yox idi.

Maşının qapısını qollu-qüvvətli, ataman bir oğlan açdı. Bir az kənarda duran yaşlı adam nazik bığlarını didişdirə-didişdirə Elmarı süzürdü. Lənət sənə kor şeytan, ordan bura səni tutub gətirələr, indi də əyriburun, qarayanız adam durub sənə maddım-maddım baxa. Elə bu?

− Azər, xoş gəlmisən oğlum. Yaşlı adam gülümsünüb qollarını açdı.

Elmar axmaq bir zarafatla qarşı-qarşıya olduğunu başa düşdü. Kimsə onunla yaman oynamışdı, bəlkə də bu xərifləmiş qocanı aldatmaq üçün ona belə bir kələk gəlmişdilər.

− Bağışlayın, mənim adım Elmardı. Kiminləsə məni qarışıq salırsız.

Yaşlı adamın çoxdan gözləri alacalanmışdı, açdığı qolları çoxdan kəsilmiş budaq kimi yanına düşmüşdü.

− Gəl sənə olanları danışacam. Gəl burda oturaq.

Villanın həyətindəki hovuzun yanında yerləşidirilmiş masanın arxasına keçdilər.

− Maşallah, böyümüsən, yaman böyümüsən. Sənin ananla mən institut illərində tanış olmuşduq, o məndən iki kurs aşağı idi. İkimiz bir-birimizi sevirdik, həm də dəli kimi, gözüm ondan başqasını görmürdü.

Mən institutu bitirib əsgərliyə getdim, qayıdan kimi də elçi göndərdim. Ancaq onu mənə vermədilər, atası yaman zırrama biriydi, belə atadan belə qız, pay atonnan.

Südabə mənə qaçmağa razı idi, toy zad vecinə deyildi, mənsə duvaqlı gəlinlikdə görmək istəyirdim onu. Ancaq atasının iki ayağını bir başmağa dirədiyini görəndə başqa çarəm qalmadı, bir fürsətin tapıb onu qaçırdım.

Südabə Gəncədən idi, mürdəşir sifət atası tez durub Bakıya gəldi. Mən də onu götürüb Şüvəlanda bir evə qaçırmışdım. Atası uzun müddət raykom işləmişdi, bütün Bakını bir-birinə vurmağı çox çəkmədi, bütün iti-tulanı üstümüzə göndərmişdi.

Bir həftə sonra bizi tapa bildilər, məni tutub həbsə atdılar, Südabə isə Gəncəyə getməli oldu. Sonralar öyrəndiyimə görə, onu Avropada diplomat işləyən biriylə evləndiriblər, bir daha onu heç vaxt görə bilmədim. Nə qədər soraqlaşsam da, yol-iz bilmədiyimə görə onu tapa bilmədim, bir də ki tapsam, nə olacaqdı, artıq ailə-uşağa qarışmışdı.

Elmar min bir gecə nağıllarına qulaq asırmış kimi xatirələrini ard-arda üyüdüb tökən yaşlı adamı diqqətlə dinləyirdi. Ancaq bir anlıq hekayənin yarımçıq olduğunun fərqinə vardı.

− Bəs mən? Məndən necə xəbər tutdunuz?

− Çox gec xəbər tutdum, bir oğlum olduğunu təxminən bir il bundan əvvəl öyrənmişəm. Sən demə, Südabəni məndən ayırarkən sən çoxdan onun boynundaymışsan, amma ört-bas ediblər, Südabəni ərə vermək üçün səni doğulan kimi Şahvələdə veriblər. Bunu şöbəmdə işləyən gəncəli bir qadından çox sonralar öyrəndim.

Elmar tutulmuşdu, önündə duran yoğun peysərli, incə bığlı, əyri burun bu kişinin atası olduğuna inana bilmirdi. İllər sonra atanın başqası olduğunu, bunu səndən neçə il gizlədildiyini biləndə insan nə hala düşər?! Kim bilir, Şahvələd və Gülnisə bu sirri faş etməmək üçün nə qədər dəridən qabıqdan çıxıblar. Yenə Şahvələdin hirsli-hikkəli üzü, Gülnisənin güllü tumanı gəldi gözlərinin qabağına. Yeni ata, yeni həyat, həm də ən əlasından.

− Səni başa düşürəm, oğlum, neçə illər sonra boynuma sarılıb ağlamağını gözləyə bilmərəm. Ancaq bundan arxayın ol ki, otuz il sənin yanında olmamağımın əvəzini çıxacam, sənin üçün burada hər şərait hazırdı. Gənclikdəki villamı sənə vermişəm, bu həyətdəki cip də sənindir, keçən həftə aldırmışam, sənin üçün. Səni tapdığıma əmin olandan sonra sən gəlməmişdən hər şeyi hazır etmişəm. Hələ o vaxt Südabə ilə qərar vermişdik ki, oğlumuz olsa, adını Azər, qızımız olsa, adını Mədinə qoyacağıq, elə ona görə sənə Azər dedim. İstəsən, adını da dəyişə bilərik, bir-iki saatlıq işdir.

− Adınız nədir? Heç tanış olmadıq.

Yaşlı adam uğundu.

− Tamam unutmuşam, mənim adım Nağıdı, ayamam dəlidi, "dəli Nağı” deyirdilər kənddə mənə. Mən də kasıblıq çəkmişəm, uzun illər ac-yalavac gəzmişəm, amma həyat belədi: qabağına yaxşı insan çıxır və bir anda hər şey dəyişir, sənin üçün də belə oldu. Səni nazirlikdə işə düzəltmişəm, özün-özünü dolandıracaqsan, hər şey kefin istəyən kimi olacaq.

− Nazirliyə? Mən heç universitet-zad bitirməmişəm, orda neynəyəcəm?

Nağı nazik bığlarını əyri burnuna tərəf çəkə-çəkə qımışdı.

− Diploma nə var, adını yazdıracağıq bir universitetə, qutardı getdi. Bütün bunların qarşılığında səndən bir xahişim var. Bundan sonra o Şahvələdin və arvadının üzünü bir daha görməyəcəksən. Onlar ki, səni neçə illər məndən gizlədib sinəmə dağ çəkiblər, daha onları görən gözüm yoxdu. İstəsən, kimdənsə puldan-zaddan göndərərsən, itaparan olsun.

Elmar hələ də nə baş verdiyini fəhm edə bilmirdi. Elə bil kimsə yaxınlaşıb küncə yerləşdirilmiş kameranı göstərəcək və: "Bu bir zarafatdır”, − deyəcəkdi. Düz on səkkiz yaşından didinib durduğu, ancaq heç cür girinə düşürə bilmədiyi həyat indi özü öz ayağı ilə gəlmişdi.

Elmar qara, cağ Cipi işə salanda Moskvada qoyub gəldiyi köhnə Jiqulisi çox uzaq keçmiş kimi zehnində canlandı. Yarıac, yarıtox günlər elə bil bir əsr bundan əvvəl baş vermişdi, indi isə sadəcə şad-xürrəm yaşamaq zamanı idi.

Villanın qapısı geniş, gözəl Bakının küçələrinə açılırdı. O gedəndən sonra Bakı nə qədər də dəyişmişdi; insanların geyimindən tutmuş, küçələrin səliqə-sahmanı insanın ürəyini açırdı. Maşından bir dəstə pul götürüb əvvəl bərbərə, sonra da Neftçilər prospekti boyunca düzülmüş brend geyim dükanlarına girib bəy balası kimi geyinib keçindi.

Bakıda bir az hərlənib fırlanıb maşını Azadlıq meydanına tərəf sürdü. Bulvarın kənarında dayanıb maşının açıq qapısından "Azadlıq” meydanını bir müddət eləcə süzdü. Həmin o qaynar, coşqulu illər gözünün önündən sürətlə gəlib keçdi. Yadına gəlir, soyuq yanvar günlərindən biri idi, od qalayıb isinməyə çalışırdılar. Azadlığı əldə etmədikcə heç bir vəchlə evə dönməyəcəkdilər. İndi bütün bu xatirələr nədənsə ürəyini sıxırdı, səbəbini bilmədiyi təəssüf hissi ürəyini diddi.

Cipə qaz verib geniş prospekti eninə boyuna sürətlə şütüyürdü. Həyatının bir gün içində büsbütün dəyişməyi ona hələ də çatmırdı, baş verənləri şirin bir yuxu kimi fəhm edirdi. Fikirləşirdi ki, görəsən, hansı ölkədə insanın həyatı bir anda belə dəyişə bilə? Hansı sivil ölkədə belə bir şey mümkündür, yəqin, oralarda bir anda varlanmaq ancaq lotereyayla ola bilər. Bu məmləkətdə insanın həyatı elə bil lotereyadır. Bu qumardan əbədiyyən qazanclı çıxa bilməzsən, Elmar. Bir dəfə uddun, indi di rədd ol get buralardan, arxana baxmadan çıx get bu cəngəllikdən.

Fikirli-fikirli qırmızı işıqda dayanan maşına baxdı. Maşındakı gözəlçə ona baxıb işvəylə gülümsəyirdi. Gözünü Elmardan çəkmirdi. Elmar qızın ona baxdığını əvvəlcə hiss etmədi. Sonra yuxudan oyanmış kimi oldu, əyin-başı, maşını yadına düşdü, deməli belə, lənət sənə kor şeytan. Yaşıl işıq yanan kimi qız maşına qaz verdi, Elmar da ovuna şığıyan quzğun kimi var gücüylə qaza basıb onu arxasınca sürdü.

Kaspi .-2018.- 26-29 may.- S.19-20.