Məktəbli formasını kim tiksin?

Mütəxəssislərin fikrincə, formaların tikilməsində monopoliya olmazsa, yaranan rəqabət qiyməti aşağı salacaq və əhalinin alıcılıq qabiliyyətinə təsir göstərəcək

Gələn tədris ilindən dövlət ümumtəhsil müəssisələrində vahid məktəbli forması ilə bağlı yeni dizayna keçid məsələsi artıq ictimaiyyətin diqqət mərkəzindədir. Hər il övladları üçün məktəbli formasının qayğısına qalan valideynləri, təbii ki, yeni formanın keyfiyyəti, qiymətləri və s. düşündürür. Ayrı-ayrı vaxtlarda Təhsil Nazirliyinin vahid məktəbli formaları ilə bağlı müxtəlif açıqlamaları da olub. Məsələn, keçən ilin avqust ayında Təhsil Nazirliyində məsələ ilə bağlı İşçi Qrupu yaradılıb və nazirlikdə müvafiq şöbələrin əməkdaşları həmin qrupa cəlb olunub. Nazirliyin açıqlamalarında "Təhsil Nazirliyinin İşçi Qrupu ilə Bakı Tikiş Evinin nümayəndələri arasında bu məsələ geniş şəkildə müzakirə olunacaq, daha sonra ictimai rəy öyrəniləcək. Tam qərara gəlindikdən sonra həmin vahid məktəbli forması 2020-2021-ci tədris ilindən bütün ümumtəhsil müəssisələrində tətbiq olunacaq”- deyə qeyd edilib. Ancaq keçən ilin iyul ayında Təhsil Nazirliyinin fəaliyyətində şəffaflığın daha da artırılması, təhsil sahəsində ictimaiyyətlə qarşılıqlı fəaliyyətin gücləndirilməsini təmin etmək məqsədi ilə yaradılan İctimai Şura vahid məktəbli formasının tətbiqi ilə bağlı məsələləri də müzakirə etmək səlahiyyəti qazanıb. Belə ki, İctimai Şura təhsil sahəsində müxtəlif məsələlərin müzakirəsi üçün məsləhətləşmələr təşkil etmək, təhsil sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsi ilə bağlı Təhsil Nazirliyinə təkliflər vermək və qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər hüquqlara malik olan məşvərətçi qurumdur.

Ancaq ötən həftə "Sputnik” Azərbaycan Multimedia Mətbuat Mərkəzində məktəbli formaları ilə bağlı aparılan ictimai müzakirədə səslənən ittihamlar Təhsil Nazirliyi ilə bərabər İctimai Şuranın da ünvanından yan keçmədi. Belə ki, Bakı Tekstil Fabrikinin direktoru Səkinə Babayeva bildirdi ki, sahibkar kimi çoxnövlü məktəbli formalarının tikilişi ilə bağlı böyük təcrübəyə malik olduğundan, həmin işçi qrupunda təmsil olunmaq üçün dəfələrlə cəhd edib, ancaq İşçi Qrupu ilə əlaqə yarada, öz təkliflərini təqdim edə bilməyib: "İşçi qrupun ictimai müzakirəyə çıxardığı məktəbli formaları, bizim illərdir ki, tətbiq etdiyimiz, Şirvan və digər bölgələrdəki məktəblilərə tikdiyimiz formalardır. Əlimizdə bunu təsdiq edən sübutlar var. Buna baxmayaraq, hansısa maraqlar üzərindən bizim tətbiq etdiyimiz formaların plagiatının BTE tərəfindən yeni bir məktəbli forması modeli kimi təqdim edilməsinə göz yumulub”. S.Babayeva bildirib ki, ən böyük narahatçılığı isə məktəbli formalarının hazırlanmasının bir tikiş müəssisəsinə həvalə olunmasıdır: "Təhsil Nazirliyinin yeni müasir məktəbli formalarının hazırlanması barədə qərarı alqışlanandır. Amma çox təəssüf ki, bəzi maraqlı şəxslər məktəbli formasının tikilişini yenidən bir tikiş müəssisəsinin monopoliyasına vermək istəyirlər. Biz hesablamışıq ki, respublika üzrə məktəbliləri forma ilə təmin etmək üçün ən azı 9 tikiş müəssisəsi bu işlə məşğul olmalıdır. Maraqlıdır, belə olan halda yalnız bir müəssisə bu işin öhdəsindən, keyfiyyəti təmin etmək şərtilə necə gələ biləcək?”

Bu yaxınlarda "2019-cu ilin yekunları və 2020-ci ilin hədəfləri”nə həsr edilən mətbuat konfransında Təhsil naziri Ceyhun Bayramov da məktəbli formalarının hazırlanması məsələsinə toxunaraq "Məktəbli formalarının hazırlanmasında müəyyən standartlar var ki, biz buna nəzarət etməyə çalışırıq. Standartlara uyğun, keyfiyyətli məktəbli forması şagirdlərimiz üçün əlçatan olmalıdır” - deyə qeyd etdi.

Ekspertlər də hesab edir ki, məktəbli formalarının hazırlanması ilə bağlı məsələdə ictimai nəzarət təmin olunmalıdır. Belə ki, bu işi bir tikiş müəssisəsinə həvalə etmək yolverilməzdir. Yəni məktəbli formaları yenidən bir müəssisə tərəfindən hazırlanacaqsa, burada sözsüz ki, istehlakçı hüququ pozulacaq. Belə ki, digər şirkətlər də uyğun məktəbli formaları tikməyə cəhd göstərirlər. Şirkətlərin elan olunmuş standartlara uyğun formaları tikmək üçün səlahiyyətləri olmalıdır. Bu, bazarda keyfiyyətin yüksəlməsi, qiymətin aşağı düşməsinə səbəb ola bilər.

Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın sədr müavini Nadir İsrafilov təmsil etdiyi qurumun ünvanına səslənən ittihamlara cavab olaraq "Məsələ İşçi Qrupla müzakirə olunanda hələ İctimai Şura yaradılmamışdı. Yalnız İctimai Şura yaradılandan sonra onun bu məsələni müzakirə etmək və təklifləri nazirin diqqətinə çatdırmaq səlahiyyəti var. Səkinə Babayeva məsələləri qarışdırır” dedi. N.İsrafilovun sözlərinə görə, həftənin cümə günü İctimai Şuranın 11 üzvünün iştirakı ilə vahid məktəbli formasının hazırlanması məsələsinin nüansları müzakirə ediləcək: «Müzakirə zamanı konkret təklifləri nazirin nəzərinə çatdıracağıq. Hesab edirəm ki, iki həftə müddətinə bu məsələ həll olunacaq. Yalnız müzakirələrdən sonra və vahid eskiz forması hazır olandan sonra məktəbli formalarının hansı müəssisələr tərəfindən tikiləcəyi də məlum olacaq». Bakı Tekstil Fabrikinin rəhbərinin ittihamlarına gəlincə, N.İsrafilov burada hansısa anlaşılmazlıqların olduğunu bildirir. Onun fikrincə, ölkədəki bir milyon yarım şagirdi məktəbli forması ilə yalnız bir fabrik təmin edə bilməz: «Bizə daxil olan zənglərdə də "bu işi bir müəssisə çatdıra bilərmi?” narahatlıqları var. Heç şübhəsiz, bu, bir müəssisənin görə biləcəyi iş deyil. Hesab edirəm ki, vahid formanın eskizi təsdiq olunandan sonra məktəbli formalarının tikilişi ilə 2 və ya 3 müəssisə məşğul ola bilər. Əsas odur ki, vahid eskiz forması qəbul olunsun. Hər tikiş fabrikinin bir forma eskizi ilə çıxış etməsi düzgün olmaz. Çünki burada söhbət vahid məktəbli formasından gedir”. N.İsrafilov bildirir ki, vahid məktəbli formasının hazırlanması ilə bağlı məsələ son qəbul olunan «Ümumtəhsil məktəbi haqqında» qanunda, o cümlədən «Ümumtəhsil məktəbinin nümunəvi nizamnaməsi»ndə və Nazirlər Kabinetinin qərarında da öz əksini tapıb: "Əvvəl mövcud olan məktəbli formaları keyfiyyətsiz, Çindən gətirilən materiallar əsasında hazırlanırdı. Bu da sosial bərabərsizlik yaradıb. Təhsil Nazirliyi də rəsmən bəyan etdi ki, bu tədris ilində bu cür variantlar həyata keçməyəcək. Bu tədris ili üçün hazırlanacaq və istifadəyə veriləcək formaların satış məntəqələri müəyyənləşdiriləcək. Yalnız bundan sonra o formanın keyfiyyəti haqqında nəsə demək olar».

İqtisadçı ekspert Ramin Rəhimov hesab edir ki, iş mərkəzləşdirilmiş və ya tender elan etməklə bölüşdürülüb həyata keçirilməlidir: "Xırda müəssisələr pərakəndə şəkildə layihəni öz üzərilərinə götürməyə can atırlar. Onlar üçün əsas məqsəd keyfiyyət deyil, kəmiyyət və daha çox gəlir qazanmaqdır. Yəni mahiyyət etibarı ilə tikişi həyata keçirsinlər və satışdan gəlir əldə etsinlər”. Ekspertin fikrincə, məktəbli forması məsələsi milyondan çox şagirdi əhatə etdiyi üçün bir müəssisənin öhdəsindən gələcəyi iş deyil: "Bununla bağlı ya kompleks olaraq tikiş fabriki olmalı, ya iş mərkəzləşdirilmiş qaydada həyata keçirilməli, ya da müəssisələr arasında bölünməlidir. Tikişin təşkili ilə bağlı tender elan olunmalı, prosesə müxtəlif müəssisələr cəlb olunmalıdır. Regional olaraq da bölüşdürülə bilər. Məsələn, Bakı və paytaxtın inzibati rayonları üzrə hansı müəssisə tenderdə qalib gələ bilərsə, işi o həyata keçirə bilər”. İqtisadçının fikrincə, monopoliya olmazsa, rəqabət, eyni zamanda qiyməti aşağı salacaq və əhalinin alıcılıq qabiliyyətinə təsir göstərəcək: "Yoxsul təbəqə üçün bu, əlverişlidir. Eyni zamanda, keyfiyyət kriteriyası önə çıxacaq. Yəni aşağı qiymətə və yüksək keyfiyyətə malik məhsullar daha tez satılacaq. Ona görə, azad seçim əsasında bölüşdürülmə həyata keçirilməlidir”.

Məsələ ilə bağlı Təhsil Nazirliyinə ünvanladığımız sual isə cavabsız qaldı.

Təranə Məhərrəmova

Kaspi 2020.- 4 fevral.- S.9.