Sosial ödənişlər üzrə borc halları aradan qaldırılıb

Fərdi uçot sisteminin inkişafı istiqamətində işlər gücləndiriləcək

Dövlət Sosial Müdafiə Fondunda (DSMF) ötən gün 2008-ci ilin yekunlarına həsr olunmuş kollegiya iclası keçirilib. İclas barədə məlumat verən fondun İctimaiyyətlə əlaqələr sektorundan bildirilib ki, DSMF sədri Səlim Müslümov həyata keçirilən genişmiqyaslı islahatlardan söz açıb. Belə ki, islahatların tərkib hissəsi kimi sığorta-pensiya sisteminin yenidən qurulması və davamlı inkişafına nail olunması, həmçinin əmək pensiyaçılarının sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi tədbirləri 2008-ci ildə uğurla davam etdirilib.

Sığortaolunanların sayı artıb

DSMF-nin ötən ildəki fəaliyyətinə gəlincə, ilkin məlumatlara əsasən, fondun gəlirləri 1395 milyon manat təşkil edib. Bu da 2007-ci ilə nisbətən 427 milyon manat və ya 44,1 faiz çoxdur: "2008-ci ildə məcburi dövlət sosial sığorta haqları üzrə daxilolmalar 2007-ci ilə nisbətən 39,3 faiz və ya 270,4 milyon manat artaraq 957,9 milyon manat təşkil edib. Qeyri-büdcə təşkilatlarının ödədikləri məcburi dövlət sosial sığorta haqlarının məbləği keçən ilə nisbətən 37,1 faiz və ya 151,5 milyon manat, proqnoza nisbətən isə 17,7 milyon manat çoxdur". S.Müslümovun sözlərinə görə, bu artım ölkə üzrə əməkhaqlarının artımından 6 bənd yuxarı olmaqla fərdi uçotun tətbiqi dairəsinin genişləndirilməsi, uçotdan yayındırılan işçilərin və əməkhaqlarının leqallaşdırılması hesabına təmin edilib.

Bundan başqa, hesabat dövrü ərzində həm fiziki şəxslərin, həm də torpaq mülkiyyətçilərinin sosial sığortaya cəlb edilməsi gücləndirilib. Nəticədə, fiziki şəxslərdən daxilolmalar 82 faiz, torpaq mülkiyyətçiləri üzrə isə 69 faiz artıb. Yeni iş yerlərinin yaradılması və sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin "bir pəncərə" prinsipi əsasında qeydiyyatının təşkili ilə bağlı qeydə alınan sığortaolunanların sayı da sürətlə artıb.

2008-ci ildə qurumun xərclərinə gəlincə, bu, 1394 milyon manat olub. Fond sədri qeyd edib ki, hesabat dövründə pensiya və müavinətlərin maliyyələşdirilməsi üçün fond tərəfindən 1341 milyon manat vəsait yönəldilib: "Bu da əvvəlki ilə nisbətən 387 milyon manat və ya 41 faiz çoxdur. Pensiya xərcləri 2007-ci ilə nisbətən 41 faiz və ya 379 milyon manat artaraq 1306 milyon manat təşkil edib. 2008-ci ildə əhaliyə 35 milyon manat məbləğində müavinət ödənilib. Bunun da 38 faizi hamiləliyə və doğuma, 34 faizi əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə, 20 faizi dəfn, 8 faizi isə digər müavinətlərin payına düşür".

S.Müslümovun sözlərinə görə, daxilolmaların səviyyəsi pensiya və müavinətlərin vaxtında maliyyələşdirilməsinə imkan verib: "Digər xərclər isə 53 milyon manat təşkil edib. Bu da 2007-ci il üzrə göstəricidən 7 milyon manat və ya 3,5 faiz çoxdur. Ötən il prezidentin müvafiq sərəncamları ilə yaşa görə əmək pensiyasının baza hissəsi yanvarın birindən 60 manata, sentyabrın birindən isə 75 manata çatdırılıb, yəni təkcə 2008-ci il ərzində 50 faiz artırılıb". Eləcə də ölkə başçısının əmək pensiyasının sığorta hissəsinin indeksləşdirilməsi ilə bağlı sərəncamına əsasən, bütün pensiyaçıların 47 faizinin pensiyasının sığorta hissəsinə 16,7 faizlik artım tətbiq edilib: "Pensiyaçıların ayrı-ayrı qrupları arasındakı əvvəlki pensiya sisteminin yaratmış olduğu sosial ədalətsizliyin aradan qaldırılması tədbirləri davam etdirilib. Bu məqsədlə qanunvericiliyə edilmiş dəyişikliyə uyğun olaraq, əvvəllər əməkhaqqına məhdudiyyət tətbiq edilməklə hesablanmış 90 min nəfərdən artıq pensiyaçının əmək pensiyası məhdudiyyət götürülməklə yenidən hesablanıb. Beləliklə, pensiyalar orta hesabla 24 manat artırılıb. Hərbi qulluqçular və xüsusi rütbəli şəxslərin vəzifə maaşlarında baş vermiş artımlarla bağlı həmin şəxslərin pensiyaları orta hesabla 75 manat artıb". Dövlət qulluqçularının məvaciblərinin artırılmasına uyğun olaraq göstərilən kateqoriyadan olan 8500 nəfərin pensiyası isə iyulun 1-dən orta hesabla 50 faiz artırılıb. Praktikada ilk dəfə olaraq bu artımlar barədə pensiyaçıların fərdi məlumatlandırılması sistemi də tətbiq olunub.

1 milyon 490 min sosial sığorta nömrəsi verilib

Fond sədri bildirib ki, əmək pensiyalarının minimum və orta aylıq məbləği 2003cü ilin 1 oktyabr tarixinə müvafiq olaraq 20 manat və 25 manat təşkil edib. 2008-ci ilin 1 oktyabr tarixinə isə bu göstəricilər 3,8 dəfə artaraq minimum pensiya üzrə 75 manat, orta aylıq pensiya üzrə isə 96 manat olub: "Hesabat dövründə vətəndaşların müəyyən olunmuş qrafikə uyğun olaraq qəbulu, onların müraciətlərinə baxılması və haqlı tələblərinin həll olunması da təmin edilib. İl ərzində fondun mərkəzi aparatına vətəndaşlardan 9632 müraciət daxil olub".

S.Müslümovun sözlərinə görə, həyata keçirilən islahat tədbirlərinə uyğun olaraq, 2006-cı ilin 1 yanvarından məcburi dövlət sosial sığorta haqları hesabına müəssisə və təşkilatlar tərəfindən aparılan sosial ödəmələrin idarə olunmasının DSMF-yə verilməsi də öz səmərəsini verib. Belə ki, bunun nəticəsində işləyənlər üzrə pensiya və müavinətlərin ödənişinin iş yerlərindən aparılması səbəbindən yaranan problemlər, o cümlədən sosial ödənişlər üzrə borc yaranması halları artıq aradan qaldırılıb.

Bu ödəmələrin yeni əsaslarla təşkili və plastik kartlarla həyata keçirilməsi təmin edilib. Bununla yanaşı, 100 min nəfərdən çox işləyən pensiyaçıya yaşa görə əmək pensiyasının 50 faizi həcmində ödənilməsi kimi mənfi praktika aradan qaldırılıb və onlar öz pensiyalarını tam məbləğdə almağa başlayıblar: "2006-cı ilin 1 yanvarından sonra pensiyaların əməkhaqqına məhdudiyyət qoyulmadan hesablanmasına keçilib. 2007-ci il yanvarın 1-dən hərbi qulluqçular və xüsusi rütbəli şəxslərin məcburi dövlət sosial sığortasına cəlb edilməsi və həmin şəxslərin, həmçinin dövlət qulluqçularının əmək pensiyaları ilə təminatına keçilməsi nəticəsində ölkədə vahid sığorta-pensiya sisteminin qurulması başa çatdırılıb". Qurum rəhbəri əlavə edib ki, həmin sistemin üstünlüklərindən hər kəsin istifadə etməsinə imkan yaradılıb. Onun sözlərinə görə, yeni sistemin əsas məzmunu olan sığortaolunanlar üçün ödənilən sığorta haqlarının fərdi uçotu qurularaq, vətəndaşların pensiya təminatının həmin uçotun məlumatlarına əsasən aparılması işləri də intensivləşdirilib: "2009-cu ilin 1 yanvar tarixinə 1 milyon 490 minə yaxın sığortaolunana sosial sığorta nömrəsi verilib. Onlar üçün fərdi hesab açılıb, 1 milyon 477 min nəfərə isə sosial sığorta şəhadətnaməsi təqdim edilib: "Bundan başqa, islahatların əsas mərhələsi kimi 2004-cü ildən etibarən pensiya və müavinətlərin əhaliyə çatdırılmasında müasir texnologiyaların tətbiqinə nail olunub". 2008-ci ilin sonuna olan göstəricilərə əsasən, şəhərlərdə yaşayan pensiyaçıların 100 faizi, kəndlərdə isə 84 faizi, ümumilikdə ödənişdə olan pensiyaların 92,4 faizə yaxını, yəni 1 milyon 30 min nəfəri pensiyasını plastik kartlarla alır. Bu məqsədlə ümumilikdə 417, o cümlədən kənd və qəsəbələrdə 51 bankomat qurularaq istifadəyə verilib: "Bu göstərici üzrə Azərbaycan dünyada ən şəffaf praktikaya malik ölkələrdən biri hesab olunur".

Məcburi dövlət sosial sığorta haqlarının toplanması işləri gücləndiriləcək

S.Müslümov əlavə edib ki, ötən dövr ərzində regionlarda yeni iş yerlərinin açılmasına, fondun ayrı-ayrı rayon (şəhər) orqanlarının inzibati binalarının əsaslı təmiri və rekonstruksiyasına, beynəlxalq standartlara cavab verən avtomatlaşdırılmış iş yerlərinin yaradılmasına da diqqət yetirilib. Onun sözlərinə görə, beş il ərzində fondun 60-dan yuxarı yerli şöbəsinin yeni inzibati binası istifadəyə verilib, hər bir binada müasir informasiya texnologiyalarına əsaslanan lokal şəbəkə qurulub: "Sistemdəki kompyuterlərin sayı 2280-ə çatdırılıb və beləliklə, 1 işçiyə 1 kompyuter prinsipi ilə müasir standartlara cavab verən avtomatlaşdırılmış iş yerləri yaradılıb. Rayon şöbələrində yerli şəbəkələr qurulub və həmin şəbəkələrin 10 regional mərkəz və respublika üzrə mərkəzi məlumat bazasına birləşdirilməsi davam edir".

S.Müslümov nəzərdə tutulan işlərdən də söz açıb. Belə ki, perspektivdə sığorta-pensiya sisteminin özü-özünü tənzimləyən və müstəqil gələcək inkişafına nail olunması, bu konteksdə əsas məqsəd və vəzifələrin, həyata keçiriləcək tədbirlərin müəyyənləşdirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Qurum rəhbəri respublika prezidentinin 2008-ci il 30 dekabr tarixli sərəncamı ilə təsdiqlənmiş proqrama da toxunub. Belə ki, "2009-2015-ci illərdə Azərbaycanda sığorta-pensiya sisteminin inkişafına dair Dövlət Proqramı" qeyd olunan vəzifələrin kompleks həllinə yönəlib və ölkədə sığorta-pensiya sistemində həyata keçirilən islahatların növbəti mərhələsini müəyyənləşdirir: "Proqramla müəyyən edilmiş tədbirlərin həyata keçirilməsində sığorta-pensiya sisteminin maliyyə dayanıqlığına nail olunması, sosial sığorta prinsiplərinin daha da gücləndirilməsi, bu zəmində vətəndaşların pensiya təminatının daha da təkmilləşdirilməsi xüsusi diqqət mərkəzində saxlanılacaq". Bundan başqa, 2009- cu ildə məcburi dövlət sosial sığorta haqlarının toplanması, fərdi uçot sisteminin inkişafı istiqamətində işlər daha da gücləndiriləcək.

Qurumdan o da qeyd edilib ki, kollegiya iclasında fondun 2008-ci ildəki fəaliyyəti qənaətbəxş hesab olunub.

HƏQİQƏT

Kaspi.-2009.-13 fevral.-S.9.