Azərbaycanda surroqat ana praktikasından istifadəyə ehtiyac yoxdur"

Musa Quliyevin sözlərinə görə, bu məsələ ilə bağlı bütün müddəalar qanun layihəsindən çıxarılıb

Əmək Məcəlləsinə nəzərdə tutulan əlavə və dəyişikliklərlə bağlı müzakirələr davam edir. İctimai müzakirələr zamanı nəzərdə tutulan əlavə və dəyişikliklərin bir çoxu Milli Məclisin komissiyalarındakı fikir mübadiləsi zamanı layihədən çıxarıldı. Xüsusilə də maliyyə tutumlu təkliflərin məcəllədə əksini tapmasının çətin olduğu üzə çıxdı. Amma hələ də bəzi məsələlərə yenidən baxılacağı ümidi qalmaqdadır. Biz məcəlləyə təklif olunan yeniliklərlə bağlı suallarımızı layihəni hazırlayan Milli Məclisin Sosial siyasət daimi komissiyasının sədr müavini Musa Quliyevə ünvanladıq.

- Musa müəllim, Əmək Məcəlləsinə əlavə və dəyişiklərlə bağlı təklif olunan ilkin layihədə qadınlara haqqı ödənilməklə verilən analıq məzuniyyətinin müddətinin 250 gün müəyyənləşdirilməsi nəzərdə tutulurdu. Sonradan bu müddət 145-ə endirildi. Son variantda isə haqqı ödənilən analıq məzuniyyətinin 140 gün olması nəzərdə tutulur. Bu dəyişikliklər nə ilə əlaqədar idi?

- Bütün bunlar müzakirələrin nəticəsində meydana gəldi. Son variantda biz razılaşdıq ki, haqqı ödənilən analıq məzuniyyəti 140 gün olacaq, amma bunun tətbiqinə gələn ildən başlanacaq. Çünki 2009-cu ilin dövlət büdcəsi artıq təsdiq olunub.

- Sizcə layihədəki 250 günün 140-a endirilməsi çox böyük dəyişiklik deyilmi?

- Haqqı ödənilən analıq məzuniyyətinin müddətinin 250 gün müəyyənləşdirilməsi Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin təklifi idi. Amma gəlin razılaşaq ki, bu təklif reallığa söykənmirdi. Hər hansı bir təklif veriləndə ilk növbədə onun maliyyə tutumu nəzərə alınmalıdır. Biz maliyyə durumumuzu nəzərə almadan qanunlarımıza istədiyimiz rəqəmi yazsaq, sonradan həmin qanun işləməz və yaxud onun tətbiqində ciddi problemlər yaranar. Ona görə də hər şeyi müvafiq qurumlarla razılaşdırmalıyıq. Mən hesab edirəm ki, haqqı ödənilən analıq məzuniyyətinin 140 günə çatdırılmasının özü dünyadakı maliyyə böhranı fonunda çox cəsarətli bir addımdır. Hesab edirəm ki, növbəti illərdə böhran başa çatdıqdan, dövlətimizin iqtisadi imkanları daha da genişləndirildikdən sonra məsələyə bir daha qayıtmaq olar.

- Sizcə məcəlləyə nəzərdə tutulan əlavə və dəyişikliklər yaxın vaxtlarda Milli Məclisin müzakirəsinə çıxarılacaqmı?

- Düşünürəm ki, biz məsələni Milli Məclisin müzakirəsinə çıxaracağıq və deputatlar təklifləri dəstəkləyəcəklər.

- Əmək Məcəlləsinə təklif olunan dəyişikliklər müzakirə olunarkən Azərbaycanda demoqrafik problemlərin yaşana biləcəyi vurğulandı. Xüsusilə də son vaxtlar dünyaya gələn uşaqların əksəriyyətinin oğlan olmasının problem yarada biləcəyi bildirildi.

- Mən bu fikirlə razıyam. Bu, çox ciddi problemdir. UZİ diaqnostikası meydana gələndən valideynlər dünyaya gələcək övladlarının cinsini əvvəlcədən müəyyənləşdirirlər. Adətən qız istəməyən valideynlər uşağı ana bətnindəcə məhv edirlər. Mən bu məsələ ilə bağlı təcrübəli kadrlarla, embrioloqlarla məsləhətləşmələr aparmışam. Onlar deyirlər ki, dünyaya gələcək uşağın cinsinin ana bətnində müəyyənləşdirilməsi heç də dəqiq olmur. Yəni bəzən valideynlər oğlan uşağını qız bilərək tələf edirlər. Ümumiyyətlə, məncə, bu, düzgün yanaşma deyil. Amma buna hər hansı şəkildə məhdudiyyət qoymaq da çətindir. Məncə, bu məsələ ilə bağlı ciddi düşünməyə, səhiyyə maarifləndirilməsi işini aparmağa ehtiyac var. İnsanlara başa salınmalıdır ki, onlar birincisi, Allahın iradəsinə qarşı gedirlər. Eləcə də səhv ehtimalı böyükdür. Bu, işin humanitar tərəfidir. Amma demoqrafik cəhətdən mən deməzdim ki, Azərbaycan ailələri qız uşağı istəmirlər. Normal ailə planlaşdırılması aparılarkən ailələrdə ən azı 1 qız uşağı olur. Ailədə 1 qız uşağı varsa, valideynin ikinci uşağın oğlan olması barədə düşünmək haqqı var. Ümumiyyətlə, mən bu məsələnin yaxın illərdə demoqrafik problem yaradacağını düşünmürəm. Amma gələcəkdə problemlər ola bilər. Ona görə də bu barədə ciddi düşünmək lazımdır.

- Musa müəllim, ötən iclaslarda mübahisə doğuraraq gündəlikdən çıxarılan "Məişət zorakılığının qarşısının alınması haqqında" və "Reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırması haqqında" qanun layihələri yenidən yaz sessiyasının iş planına daxil edilib. Bu qanun layihələri ilə bağlı hansı yeniliklər nəzərdə tutulur?

- Reproduktiv sağlamlığın qorunması ilə bağlı qanun layihəsi üzərində hazırda iş gedir. Müvafiq dövlət qurumlarının və millət vəkillərinin təklifləri müvafiq işçi qrupunda bir daha müzakirə olunub. Demək olar ki, əksər təklifləri nəzərə almışıq. O cümlədən qərara almışıq ki, Azərbaycanda surroqat ana praktikasından istifadə etməyə ehtiyac yoxdur. Həmin məsələ ilə bağlı bütün müddəalar qanun layihəsindən çıxarılıb. Eyni zamanda, toxuma donorluğu ilə bağlı narahatlıq doğuran məsələlər də tam konkretləşdirilib. Layihədə göstərilir ki, 1 şəxs yalnız 1 ailə üçün donorluq edə bilər. Nəzərdə tutulur ki, toxuma donorluğu edən şəxslərlə bağlı bütün məlumatlar yaradılmış vahid bazada toplansın. Belə olarsa, 1 şəxsin 1 dəfədən artıq donorluq etməsinin qarşısı alınacaq. Bundan əlavə, layihədə toxuma donorluğunun pullu xidmət olması nəzərdə tutulurdu. Son variantda bu müddəa da aradan qaldırılıb. Toxuma donorlarına heç bir pul ödənilməyəcək. Artıq bu qanun layihəsi demək olar ki, yaz sessiyasının müzakirələrinə çıxarılmaq üçün hazırdır. "Məişət zorakılığının qarşısının alınması haqqında" qanun layihəsi üzərində isə digər işçi qrup işləyir. Mən o qrupda təmsil olunmuram. Bu məsələ ilə məşğul olmaq parlamentin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu daimi komissiyasına tapşırılıb.

- Sizcə bu qanunu qəbul etmək mümkün olacaqmı?

- Mən düşünürəm ki, Azərbaycanda belə bir qanunun qəbul olunmasına ehtiyac yoxdur. Onun qəbul olunmasının Azərbaycan cəmiyyətinə ziyandan başqa heç bir xeyri olmayacaq.

- Musa müəllim, parlament Ailə Məcəlləsinə də əlavə və dəyişikliklər etməyə hazırlaşır. Hətta nəzərdə tutulan dəyişikliklərlə bağlı ilkin müzakirələr də aparılmışdı. Burada yeni ailə quranlar arasında mülkiyyət münasibətlərinin tənzimlənməsi məqsədi ilə müqavilələrin bağlanmasının məcburiliyi təklif olunurdu.

- Ailə Məcəlləsinə əlavə və dəyişikliklərlə bağlı qanun layihəsinin üzərində xeyli müddət idi iş gedirdi. Bununla bağlı xeyli təklif var idi. Biz nəzərdə tutulan dəyişikliklərin ictimai müzakirələrini də keçirdik. Layihə Milli Məclisə çıxarılmaq üçün hazır vəziyyətə gətirilmişdi. Amma nədənsə sonradan müzakirələr dayandırıldı. Bunun səbəbləri mənə məlum deyil. Ancaq bizim hazırladığımız layihədə çox ciddi dəyişikliklər nəzərdə tutulurdu. Məsələn, biz minimum nikah yaşının 17-dən 18-ə qaldırılmasını təklif edirdik. Bu təklif cəmiyyət tərəfindən də müsbət qarşılanmışdı. Ekspertlər də bizim təklifi dəstəkləmişdilər. Digər tərəfdən, biz ailə quran cütlüklərin nikaha girərkən sağlımlıqları haqqında məcburi arayışlar təqdim etmələrini təklif edirdik. Məncə, bu, çox vacib məsələdir. Çünki Azərbaycanda elə endemik zonalar var ki, orada bir sıra xəstəliklər, o cümlədən talassemiya, hemofiliya və digər qan xəstəlikləri, genetik xəstəliklər yaxın qohumların nikahlarından aktivləşə bilər. Ona görə də ailə quran gənclər sağlamlıqları barədə arayış təqdim etməlidirlər. Düzdür, bəzi insan hüquqlarının qorunması ilə məşğul olan təşkilatlar, millət vəkilləri bu təklifin əleyhinə çıxdılar. Onlar iddia edirlər ki, bu təklif insan hüquqlarına ziddir.

İlham QULİYEV

Kaspi.- 2009.- 20 fevral.- S. 8.