"Türkiyənin rəsmi dairələri birmənalı mövqeyini ortaya qoymalıdır"

Aydın Mirzəzadə: "Azərbaycanla dostluğun qurban verilməsi qardaş dövlətin özünün maraqlarına ziddir"

"Azadlıq" radiosunun Ermənistan xidmətinin Türkiyənin rəsmi Yerevanla münasibətləri normalaşdırmaq üçün Dağlıq Qarabağla bağlı şərtindən vaz keçdiyi barədə yaydığı məlumat Azərbaycanda haqlı narahatlıq doğurur. Rəsmi Ankaranın yayılan xəbərlərə hələ də konkret və birmənalı münasibət bildirməməsi bu narahatlığı daha da artırır. Türkiyənin baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan da bir neçə gün öncəki açıqlamasında Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin qurulmasında Qarabağ şərtinin aradan götürülüb-götürülməməsi barədə konkret mövqe bildirməyib. Belə demək mümkünsə, bu məsələ ilə bağlı iki qardaş ölkə arasında arzuolunmaz bir durum yaşanmaqdadır. Bu barədə suallarımızı Azərbaycanın Avropa Şurası Parlament Assambleyasındakı nümayəndə heyətinin üzvü, millət vəkili Aydın Mirzəzadəyə ünvanladıq.

- Aydın müəllim, sizcə bu qeyri-müəyyənliyin arxasında nə dayanır? Türkiyənin rəsmi dairələri, Ərdoğan hökuməti Türkiyə-Azərbaycan maraqlarını bir kənara qoyaraq Qarabağ məsələsində xəyanət yolunu tuta bilərmi?

- Mən Azərbaycanla Türkiyə arasında hər hansı problem yaşanması gümanında deyiləm. Azərbaycan və Türkiyə ölkəmiz ikinci dəfə müstəqillik qazanandan sonra da həmişə bir olub, ölkələrimizin ümumi maraqları, ümumi mənafeləri var. Eyni zamanda, bu ölkələr hər zaman beynəlxalq aləmdə birgə fəaliyyət göstərməyə çalışıblar. Düzdür, bu ölkələr arasında münasibətləri korlamaq, onlar arasında inamsızlıq toxumu səpmək cəhdləri kifayət qədər olub. Burada, təbii ki, erməni dairələrinin rolu heç də az deyil. O cümlədən son günlər rəsmi Ankaranın Ermənistanla münasibətlərini normallaşdırmaq üçün atdığı addımlara da müxtəlif qiymətlər vermək mümkündür. Amma bir məsələ var ki, Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin normallaşdırılması ilə bağlı söhbətlər danışıqlardan o tərəfə getmir. Ancaq bununla belə, ayrı-ayrı qəzetlərdə, bəzi tanınmış insanların fikirlərində bu danışıqların nə ilə nəticələnə biləcəyi haqda müxtəlif proqnozlar səsləndirilir. Çox təəssüf ki, bu proqnozların Azərbaycanla bağlı olan hissəsində Türkiyənin bizim milli maraqları unudacağı, Ermənistanla münasibətlərə önəm verəcəyi barədə fikirlər yer alır. Mən hesab edirəm ki, bunların heç bir əsası yoxdur...

- Nəyə görə? Axı son vaxtlar Türkiyə hökuəmtinin nümayiş etdirdiyi mövqe bunun əksini deyir?

- Çünki Azərbaycanla dostluğun Ermənistanla münasibətlərə qurban verilməsi ilk növbədə qardaş dövlətin özünün dövlətçilik maraqlarına ziddir. Türkiyə bununla özünün nüfuzlu dövlət statusunu, Azərbaycan kimi bir dostunu, müttəfiqini itirər. Eyni zamanda, Türkiyə cəmiyyətində Azərbaycana olan marağa, bizimlə dostluğa yüksək qiymət verilir. Bu baxımdan Ermənistanla münasibət qurmaq üçün Azərbaycanın qurban verilməsi Türkiyə hökuməti üçün ciddi ictimai qınağa səbəb ola bilər. Kimlərsə belə bir cəhddə bulunsa, bunun nəticələri ilk növbədə Türkiyənin daxilində hiss olunacaq. Eyni zamanda, Türkiyə tərəfindən də vaxtaşırı Azərbaycanla münasibətlərin heç zaman sərinləşməyəcəyi, Dağlıq Qarabağ məsələsinin unudulmayacağı barədə bəyanatlar verilir. Bir neçə gün öncə Rəcəb Tayyib Ərdoğanın bununla bağlı bəyanatı olub, bu ölkənin xarici işlər naziri Əli Babacanın mütəmadi açıqlamaları səslənir, Türkiyənin Azərbaycandakı səfirliyi bəyanat yayıb. Amma hesab edirəm ki, Türkiyənin rəsmi dairələri Azərbaycanın narahatçılığını, cəmiyyətin nigarançılığını başa düşməli, öz konkret, birmənalı mövqeyini ortaya qoymalıdır. Bununla da yaranmış narahatçılıq elementləri dağıdılmalıdır. Çünki Azərbaycan Türkiyəni özünə yaxın dost bilir, ölkəmiz bir çox planını məhz Türkiyə ilə birgə qurur.

- Belə fikirlər də səslənməkdədir ki, Türkiyə hökuməti bu cür arzuolunmaz addımlara Avropa Birliyi tərəfindən təhrik olunur...

- Türkiyənin Avropa Birliyinə yolu çox keşməkeşlərdən keçir. Bildiyiniz kimi, Avropa Birliyi yaranan dövrdən Türkiyə bu quruma daxil olmaq üçün dəfələrlə müraciət edib, dəfələrlə özünün daxili həyatını və siyasi sistemini sözügedən qurumun istəkləri istiqamətində qurub. Ancaq Avropa Birliyində Türkiyənin üzvlüyü ilə bağlı yekdillik yoxdur. İkincisi, vaxtaşırı hansısa məsələni bəhanə kimi Türkiyənin qarşısında qoyurlar. Ermənistanla münasibətlərin düzəlməsi tələbi də belə bəhanələrdən biridir. Amma nədənsə, heç kəs Avropa Birliyindən soruşmur ki, Ermənistan niyə Türkiyəyə qarşı ərazi iddiasındadır? Niyə ermənilər Türkiyə hökumətindən təzminat istəyir və Türkiyəni olmayan hadisələrdə qınamağa çalışır? Təəssüf ki, Avropa Birliyindəki müəyyən dairələr bu sualı verməyi unudurlar. O ki qaldı Avropa Birliyinə qəbul olunması üçün Türkiyənin Ermənistanla münasibətləri düzəltməsi tələbinə, iş ondadır ki, bu tələb yerinə yetiriləcək, o zaman növbəti tələb ortaya atılacaq və sair. Biz vaxtaşırı olaraq bu cür tələblərin ortaya qoyulmasının da şahidiyik. Əslində, Avropa Birliyi hələlik Türkiyəni üzv kimi görmək istəmir.

- Yeri gəlmişkən, bu yaxınlarda ATƏT Parlament Assambleyası prezidentinin Cənubi Qafqaz üzrə səlahiyyətli nümayəndəsi Qoran Lenmarkerin regiona, o cümlədən Azərbaycana səfəri oldu. Qoran Lenmarker ölkə parlamentariləri ilə görüşündə belə bir fikir səsləndirdi ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tərəfləri heç biri sonda yüz faizlik uduş əldə edə bilməyəcək. Bu baxımdan da hər iki tərəf münaqişənin həll olunması üçün bir sıra qarşılıqlı güzəştlərə getməlidir. Amma nədənsə güzəştlərdən söhbət gedərkən əsas vurğu Azərbaycanın üzərinə yönəldilir...

- Bu gün Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair müxtəlif bəyanatlar səsləndirilir, müxtəlif mövqelər bildirilir və yaxud kimlərsə öz vasitəçilik missiyasını təklif edir və sair. Amma Dağlıq Qarabağ məsələsi bu gün Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin apardıqları danışıqlar əsasında həll edilməyə çalışılır. Hətta vasitəçilik missiyasını rəsmən üzərinə götürən ATƏT-in Minsk qrupu da sadəcə təkliflər verməklə məşğuldur. Lakin onlar da əsas yükü prezidentlərin üzərinə qoyurlar. Hesab edirəm ki, kənardan deyilən fikirlərə münasibət onların ilk növbədə Azərbaycanın haqlı tələblərinə uyğun gəlib-gəlməməsi ilə ölçülməlidir. Azərbaycanın tələbi beynəlxalq hüququn normalarına tam uyğun gəlir. Azərbaycan torpaqlarının işğaldan azad olunması, öz qaçqın-köçkünlərinin geriyə dönməsi tələbini ortaya qoyur. Bu yöndə ortaya qoyulan bütün mövqelərə də ancaq və ancaq bu, mövqedən baxılmalıdır. Azərbaycandan istənilən güzəştlər tələbisə, mənə elə gəlir ki, tam qanunsuzdur və haqsızdır. Çünki Azərbaycan özünün güzəşt yükünü, güzəşt limitini kifayət qədər yerinə yetirib. Bu, torpaqların işğaldan azad olunmasında danışıqlar yoluna üstünlük verilməsidir. Azərbaycan indiyə qədər Ermənistanın torpaqları işğalı altında saxlamasına dözümlülük nümayiş etdirir. Növbəti güzəşt və yaxud güzəştlər artıq Ermənistanın olmalıdır. Ermənistan Azərbaycan torpaqlarının işğalının onun maraqlarına uyğun olmadığı qənaətinə gəlməlidir. Torpaqları işğal etmək Ermənistanın özünü izolyasiya səviyyəsinə çatdırıb. Onlar regional layihələrdən kənarda qalıb, ölkənin iqtisadi inkişafından söhbət gedə bilməz, sosial vəziyyət günü-gündən pisləşir və sair. Bu baxımdan Ermənistandan güzəşt tələbinin vaxtı gəlib çatıb.

- Ötən ilin sonlarından etibarən vasitəçilər, maraqlı dövlətlər tərəfindən belə mövqelər də ortaya qoyulmaqdadır ki, 2009-cu il Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin tənzimlənməsində həlledici dönüş ili ola bilər...

- Azərbaycan xalqı, doğrudan da, 2009-cu ilin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ili olmasına dair verilən bəyanatların həqiqətə çevrilməsi arzusundadır. Əlbəttə, 2009-cu ilə ümidlər çox böyükdür. Ötən ildən başlayaraq Minsk qrupu həmsədrlərinin bu məsələyə böyük maraq göstərməsi, problemin həlli üçün müxtəlif təkliflər ortaya qoyması, eyni zamanda, vaxtaşırı prezidentlərin görüşündə ümidverici bəyanatların səslənməsi onu göstərir ki, bu ilə ümidlər çoxdur. Biz də çox istərdik ki, bu məsələ tezliklə həyata keçsin, növbəti illərə, ən əsası, gələcək nəsillərə qalmasın. Eyni zamanda, bəzən Azərbaycanın məcburən özünün maraqlarına cavab verməyən hansısa sülh sazişinə qol çəkəcəyi barədə də fikirlər səsləndirilir. Lakin bir məqamı nəzərə almaq lazımdır ki, dövlət başçımızın Dağlıq Qarabağ məsələsinə münasibəti çox ciddi və məsuliyyətlidir. O, Azərbaycanın bir nömrəli vətənpərvəridir və onun Dağlıq Qarabağ probleminin həlli ilə bağlı danışıqlardakı prinsipial mövqeyi torpaqlarımızın gec-tez qaytarılmasına gətirib çıxaracaq. Dövlət başçımız daim bəyan edir ki, heç bir zaman Azərbaycanın maraqlarına cavab verməyən addımlar atmayacaq və bu tip sazişlərə imza atmayacaq...

- Bəzən ölkə Konstitusiyasına əlavə və dəyişikliklərlə bağlı referendumun keçirilməsi də Dağlıq Qarabağ məsələsi ilə əlaqələndirirlər...

- Əgər referendum olmasaydı belə, yenə də hansısa bəyanatlar verilərək Azərbaycan iqtidarını nədəsə günahlandırmağa çalışacaqdılar. Bu baxımdan hesab edirəm ki, referendumun Dağlıq Qarabağ məsələsi ilə bağlılığı bir o qədər də çox deyil. Bu gün referendum məsələsində ilk növbədə dövlətimizin demokratik dəyərlərinin möhkəmlənməsi, Azərbaycan vətəndaşının hüquq və azadlıqlarının genişlənməsi məqsədi güdülür. Əksinə, referendumda qoyulan məsələlərin müsbət həllini tapması Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ məsələsinin həllində mövqeyini daha da möhkəmlənidirəcək.

QULİYEV I.

Kaspi.-2009.-27 fevral.-S.5.