ZahidəRZAYEVA

“Kitabxana resursları və informasiya

axtarış sistemləri” kafedrasının müəllimi

Safura HACIYEVA

“Kitabxana fondu və kataloqları”

laboratoriyasının müdiri

SUMQAYIT ŞƏHƏR KİTABXANALARININ SƏNƏD İNFORMASİYA FONDUNUN KOMPLEKTLƏŞDİRİLMƏSİ PROBLEMLƏRİ

Açar sözlər: Sumqayıt şəhəri,Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi, sənəd informasiya fondu, komplektləşdirilmə

Ключевые слова: Сумгаит, Централизованная библиотечная система, документ информационного фонда, комплектования

Key words: Sumgait, Centralized Library System, the document information collection, recruitment

Məqalədə Sumqayıt şəhər kitabxanalarının sənəd informasiya fondunun komplektləşdirilməsi problemləri izah olunmuşdur.Mərkəzləşmiş kitabxana informasiya sistemində fondun formalaşmasına verilən tələblər ətraflı şərh olunmuşdur. Statistik ümumiləşmələr aparılmışdır.

Sumqayıtda kitabxana işinin tarixi doğma şəhərin yaranma tarixi ilə üst-üstə düşür. 1949-cu ildə ilk kütləvi kitabxana, 1953-cü ildə uşaq kitabxanası, 1958-ci ildə isə Mərkəzi şəhər kitabxanası açılıb. 1974-cü ildən etibarən Sumqayıtda dövlət kütləvi kitabxanalarını özündə birləşdirən Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi fəaliyyət göstərir. Hazırda Sumqayıt şəhər MKS özündə 14 kitabxananı birləşdirir. Uzun illər Sumqayıt şəhər MKS-nə şəhərdə kitabxana işinin təşkili və inkişafı sahəsində misilsiz xidmətləri olan Svetlana xanım Ağayeva rəhbərlik etmişdir. 2008-ci ildən isə bu sistem Yeganə xanım Əhmədovanın rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərir. Əhalini fəal mütaliəyə cəlb etmək, siyasi, iqtisadi, hərbi durumumuzu, tariximizi, mədəniyyət və incəsənətimizi geniş oxucu kütlələri arasında təbliğ etmək məqsədilə MKS-də vaxtaşırı olaraq bir-birindən maraqlı tədbirlər keçirilir. Sistem kitabxanaları daha geniş oxucu kütlələrini kitabxanalara cəlb etmək məqsədilə öz işini Sumqayıt Dövlət Universiteti, Müəllimlər İnstitutu, Sumqayıt Texniki Kolleci, Ağsaqqallar və Veteranlar şurası, Gənclər və İdman Baş İdarəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Sumqayıt Bölməsi, Sumqayıt Təhsil şöbəsi, Əli Kərim adına Poeziya klubu, Sumqayıt şəhər Mədəniyyət evi, Uşaq və Yeniyetmələrin Yaradıcılıq Mərkəzi, H. Ərəblinski adına Sumqayıt Musiqili Dövlət Dram Teatrı və digər mədəni-maarif müəssisələri ilə əlaqəli həyata keçirir. Şəhər əhalisi və oxucular arasında apardığı gözəl təbliğatçılıq fəaliyyətinə görə respublika kitabxanaları arasında Sumqayıt şəhər MKS-in adı həmişə birincilər sırasında çəkilmişdir. Bu ənənəni bu gün də davam etdirən Sumqayıt şəhər MKS Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşəbbüsü ilə həyata keçirilən müsabiqədə iştirak edərək respublika kitabxanaları arasında “İlin nümunəvi Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi” nominasiyasında 2010-cu ilin qalibi olmuşdur. Kitabxananın kollektivi müasir texnoloji vasitələrdən istifadə edərək oxucu sorğularını tez və dolğun ödəməyə çalışır. Kitabxanaların avtomatlaşdırılması sahəsində görülən işlər filiallarda da həyata keçirilir. Belə ki, MKS-in filiallarında da kompüterləşdirilmiş infrastruktur qurulmuş, kitabxanaların kompyuterlə, internetlə, WI-FI ilə təmin olunması həyata keçirilir.S. Vurğun adına Mərkəzi kitabxana 1958-ci ildən fəaliyyət göstərir. 1966-cı ildən böyük şairimiz S. Vurğunun adını daşıyır. Sahəsi 633,8 kvadratmetrdir. Kitabxana sistemə daxil olan bütün kitabxanalara metodik rəhbərlik edir. Mərkəzi kitabxanada 6 şöbə fəaliyyət göstərir: Mərkəzi kitabxanada oxucuya lazım olan kitabı tapmağa kömək məqsədi ilə əlifba və sistemli kataloqlar, sistemli və ölkəşünaslıq kartotekaları tərtib edilmişdir. 2009-cu ildə S. Vurğun adına Mərkəzi kitabxananın veb-saytı yaradılmışdır. 2009-cu ildə kitabxanaya yeni proqram – Avtomatlaşdırılmış Kitabxana Sistemi İRBİS–64 kitabxana proqramı alınmışdır. Kitabxanada avtomatlaşdırılmış infrastruktur qurulmuş, elektron kataloq və elektron kitabxana yaradılmışdır. Hazırda müntəzəm olaraq elektron kataloqun bazalarında işlər və həmçinin elektron kitabxanaya dəyərli çap əsərlərinin yüklənməsi davam etdirilir. Hər bir İnternet istifadəçisi Kitabxananın Web səhifəsi vasitəsi ilə onun Elektron kataloqundan və digər elektron resurslarından istifadə edə bilər. Kitabxananın kollektivi öz işini ali və orta-ixtisas məktəbləri, Yazıçılar Birliyinin Sumqayıt şəhər filialı, Gənclər və İdman Baş İdarəsi, Təhsili şöbəsi, kütləvi informasiya vasitələri , Əli Kərim adına Poeziya klubu və digər mədəniyyət müəssisələri ilə əlaqəli quraraq informasiyanı əhalinin bütün təbəqələrinə çatdırmaq, oxucuları mütaliəyə daha fəal cəlb etmək məqsədilə müxtəlif mövzularda disput, dəyirmi masa, ədəbi-bədii gecə, oxucu konfransı, kitab müzakirələri və görüşlər keçirir. Yaxşı işinə görə kitabxana Azərbaycan KP MK-nın Keçici Qırmızı Bayrağını almış /1973, 1978/, müxtəlif illərdə Respublika Mədəniyyət Nazirliklərinin, şəhər rəhbərliyinin fəxri fərmanları ilə təltif edilmiş, SSRİ Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri sərgisinin 3-cü Dərəcəli Diplomuna layiq görülmüş /1980/, Açıq Cəmiyyət İnstitutu-yardım Fondunun kitabxanalar proqramı çərçivəsində respublika kitabxanaları arasında keçirdiyi müsabiqədə /2003/ qalib gəlmişdir. 18 yanvar 1977-ci ildə S.Vurğun adına Mərkəzi kitabxana Azərbaycan SSR Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən respublika kitabxanaları üçün təcrübə bazası elan edilmişdir.

S. Vurğun adına Mərkəzi kitabxananın Xidmət şöbəsi əhaliyə abonement və oxu zalı vasitəsilə xidmət göstərir. Oxucuların müxtəlif sorğularını tez və dolğun ödəməyə çalışır, çap əsərlərindən səmərəli istifadə etməyə kömək edir, fondun qorunmasını həyata keçirir. Bundan başqa Mərkəzi kitabxananın oxu zalında ödənişsiz Wi-Fi zonası yaradılmış, kitabxanaya gələn oxucuların nootbukla, planşetlə, mobil telefonlarla internetdən sərbəst istifadəsi təmin olunmuşdur.

Şöbə oxucuların ümumtəhsil, mədəni və peşə sorğularının ödənilməsi üçün kitabxananın universal profilli kitab fondunu komplektləşdirir. Dövlət vəsaiti hesabına yeni ədəbiyyatları Respublika Kitabxana Kollektorudan almaqla, Prezident aparatından, M.F.Axundov adına Milli kitabxanadan kitab mübadiləsi yolu ilə, nəşriyyatların və müəlliflərin bağışladıqları kitablar hesabına kitab fondunu daim zənginləşdirir. Yeni daxil olan ədəbiyyatın uçotunu aparır, dövrü nəşrlərə abunə işini təşkil edir, kataloq sisteminin aparılmasına və fondun mühafizəsinə nəzarət edir.

Şöbə Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminə daxil olan kitabxanalar arasında ədəbiyyat mübadiləsi aparır, depozitar fondu təşkil edir. Sistem kitabxanaları arasında müvəqqəti kitab mübadiləsi yolu ilə oxucuların sorğularının vaxtında və tam ödənilməsinə yardım edir. Vahid fondda lazım olan nəşrlər olmadıqda şöbə Kitabxanalararası abonement vasitəsilə M.F.Axundov adına Milli kitabxanadan və digər kitabxanalardan lazım olan çap məhsullarını müvəqqəti istifadə üçün əldə edir.

Kitabxanada hər il bir sıra planlı surətdə tədbirlər keçirilmişdir.2014-cü ildə keçirilən tədbirlərin siyahısı aşağıda xronoloji qaydada verilmişdir:

Ümumiyyətlə, Sumqayıt şəhər MKS-də kitabxana-informasiya resurslarının tematik-tipoloji təhlili zamanı müəyyənləşdirdiyimiz mühüm problemləri belə qruplaşdırmaq mümkündür:

Sumqayıt şəhərinin sosial-iqtisadi relyefinə uyğun olaraq neft və kimya mütəхəssislərinin infоrmasiya təminatının оpеrativliyi və ardıcıllığının artırılmasında

– Kitabxana-infоrmasiya təminatını daha da оpеrativləşdirmək üçün informasiya axtarış sistemlərinin həm mövzu baхımından, həm də məqsəd istiqaməti nöqtеyi-nəzərindən daha da gеnişləndirilməsi və yеnilərinin yaradılması;

– Müntəzəm оlaraq oxucuların, o cümlədən mütəхəssislərin infоrmasiya tələbatlarının öyrənilməsi və bunun əsasında kitabxana-biblioqrafiya fəaliyyətinin təşkil еdilməsi;

–Sumqayıt şəhər MKS-də kitabxanalarının kitabxana-informasiya axtarış sistemlərini məqsəd və istiqamətinə görə daha da operativləşdirmək və təkmilləşdirmək.

Yuxarıdakı tövsiyələrdən nəticəyə gəlmək olar ki, Sumqayıt iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş, təsərrüfatı,iqtisadiyyatı orda çalışan mütəxəssislərin sayı gündən günə artmışdır. Bu baxımdan mütəxəssislərə MKS-nin məlumat,informasiya,axtarış sistemlərində səmərəli istifadəsini təşkil etmək,sənəd informasiya fondunu zənginləşdirmək günün əsas problemlərimdən biridir.

ƏDƏBİYYAT

1. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin çıxışı // “Azərbaycan” qəz., 1995, 6 iyun.

2. “Azərbaycanda kitabхanaların fəaliyyətinin yaхşılaşdırılması haqqında” Azərbaycan Rеspublikası Prеzidеntinin sərəncamı // “Azərbaycan” qəz., 2007, 21 aprеl.

3. “Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət proqramı”nın təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı: 6 oktyabr 2008-ci il // “Azərbaycan” qəz., 2008, 6 oktyabr.

4. Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət proqramı // “Kitabхanaşünaslıq və biblioqrafiya” elmi-nəzəri və təcrübi jurnal, 2008, №2, s.7-30.

5. “Kitabxanaların fəaliyyəti haqqında” statistik müayinənin nəticələri barədə: Statistik bülleten /Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Bakı, 2009, 86 s.

6.Mehdiyeva R. S.Vurğun adina Sumqayıt şəhər MKS-də oxuculara kitabxana-informasiya xidmətinin təşkili // Kitabxanaçılıq-informasiya, 2012, №2 (8), s.93-97.

7.Tahirov K. M.F.Axundov adına Milli Kitabxananın tarixi(1923-2008-ci illər). B., 2008, 218 s.

8.Rüstəmоv Ə.M. Rеspublikа sоrаq-infоrmаsiyа fоndlаrının аvtоmаtlаşdırılmаsı: Mоnоqrаfiyа. B: Аzərnəşr, 1990, 220 s.

9.Sumqayıt Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin 2001-2010-cu illər hesabatları.

З.Рзаева,

С.Гаджиева

ПРОБЛЕМЫ КОМПЛЕКТОВАНИИ ФОНДОВ ГОРОДСКИХ БИБЛИОТЕК СУМГАИТА

РЕЗЮМЕ

В статье освещены проблемыкомплектовании городских библиотек Сумгаита.А также особое внимание уделено на опыт работы ЦБС.Проведенные статистические обобщения.

Z.Rzayeva

S.Hajiyeva

PROBLEMS ACQUISITION OF SUMGAIT CITY LIBRARIES

SUMMARY

The article deals with the problem of acquisition of city libraries Sumgaita.A also paid special attention to the experience of CLS. Conducted statistical generalizations.

Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya: Elmi-nəzəri, metodik və təcrübi jurnal.- 2014.- № 2.- S. 74-77.