“Borclar üzrə məsrəflər”
adlı 23 №-li №-li Mühasibat
Uçotunun Beynəlxalq Standartına uyğun olaraq maliyyə əməliyyatlarının
mühasibat uçotunda əks etdirilməsinə dair bəzi
məsələlər
E.O.Cəfərov, F.Ə.
Abdullayeva
Açar sözlər: borclar üzrə məsrəflər, təsnifləşdirilən aktiv, kapitallaşdırmanın
başlanması, kapitallaşdırmanın müvəqqəti
dayandırılması,
kapitallaşdırmanın tam dayandırılması.
Giriş
“Borclar üzrə məsrəflər” adlı 23 №-li №-li Mühasibat
Uçotunun Beynəlxalq Standartı müəssisələr tərəfindən
1 yanvar 2009-cu il tarixindən hesabat
dövrləri üçün qüvvədədir və 1993-cü
il redaksiyasında qəbul olunmuş bu standartı əvəz
edir.
“Mühasibat
uçotu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun
olaraq 11 mart 2019-cu il tarixdə
Maliyyə Nazirliyi ilə Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq
Standartları Fondu arasında imzalanmış “Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları və Kiçik
və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarının qəbul
edilməsi və dərc olunması üzrə açıq
lisenziya razılaşması”na əsasən 2016-cı
ildə buraxılmış “Borclar
üzrə məsrəflər” adlı 23 №-li Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq
Standartı Azərbaycan
tərcümə edilmiş və nazirliyinin saytında dərc
edilmişdir.
2009-cu il
tarixdən 2018-ci ilədək hesabat dövrlərini əhatə
etməklə “Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq
Standartları Fondu” tərəfindən dərc olunmuş və
tətbiqi nəzərdə tutulan digər Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarında və ya Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq
Standarlarında göstərilmiş
maddələrin uçota alınması xüsusiyyətləri
aidiyyəti üzrə müvafiq
düzəlişlərlə “Borclar üzrə
məsrəflər” adlı
23 №-li Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartının 2018-ci il üzrə buraxılışında əks
etdirilmişdir.
“Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan
Respublikasının Qanunu ilə müəyyən olunmuş tələblərinə
əsasən Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq
Standartlarının tətbiqi üzrə məsələlər qüvvədə
olan müvafiq uçot qaydaları ilə təmzimlənir:
-
Azərbaycan Respublikasının Maliyyə
Nazirliyinin Kollegiyasının 30 yanvar 2017-ci il tarixli Q-01 №li Qərarı
ilə təsdiq edilmiş” “Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən
mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”.
-
Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin
Kollegiyasının 18 yanvar 2016-cı il tarixli Q-02 nömrəli
Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına və Kiçik
və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına və
İctimai Sektor üçün Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq
Standartlarına uyğun olaraq memorial order forması əsasında
sintetik uçotun aparılması Qaydası”
Borclar üzrə məsrəflər təsniflədirilən
aktivlərin ilkin dəyərinə əlavə edilməklə, Azərbaycan
RespublikasınınMaliyyə Nazirliyinin Kollegiyasının 30
yanvar 2017-ci il tarixli Q-01 №li Qərarı ilə təsdiq
edilmiş” “Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən
mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”nda göstərilmiş
Mühasibat Uçotunun Hesablar Planına əsasən aşağıdakı
hesablarda və onların müvafiq subhesablarında ümumiləşdirilir:
10 |
|
|
Qeyri-maddi aktivlər |
|
101 |
|
Qeyri-maddi aktivlərin dəyəri |
|
|
101-1 |
Təcrübə-konstruktor
işlərinin dəyəri |
|
|
101-2 |
Ticarət
markalarının dəyəri |
|
|
101-3 |
Proqram
təminatının dəyəri |
|
|
101-4 |
Patentlərin
dəyəri |
|
|
101-5 |
Müəllif
hüquqlarının dəyəri |
|
|
101-6 |
Lisenziyaların
dəyəri |
|
|
101-7 |
Qudvilin dəyəri |
|
|
101-8 |
Digər qeyri-maddi
aktivlərin dəyəri |
11 |
|
|
Torpaq, tikili və avadanlıqlar |
|
111 |
|
Torpaq, tikili və avadanlıqların
dəyəri |
|
|
111-1 |
Torpağın dəyəri |
|
|
111-2 |
Tikililərin dəyəri |
|
|
111-3 |
Maşın və avadanlıqların
dəyəri |
|
|
111-4 |
Nəqliyyat vasitələrinin
dəyəri |
|
|
111-5 |
Digər torpaq, tikili və
avadanlıqların dəyəri |
12 |
|
|
İnvestisiya mülkiyyəti |
|
121 |
|
İnvestisiya mülkiyyətinin
dəyəri |
|
|
121-1 |
Torpağın
dəyəri |
|
|
121-2 |
Binaların
dəyəri |
13 |
|
|
Bioloji aktivlər |
|
131 |
|
Bioloji aktivlərin dəyəri |
|
|
131-1 |
Bitkilərin dəyəri |
|
|
131-2 |
Heyvanların dəyəri |
2 |
|
|
Qısamüddətli aktivlər |
20 |
|
|
Ehtiyatlar |
|
201 |
|
Material ehtiyatları |
|
|
201-1 |
Xammal |
|
|
201-2 |
Materiallar |
|
|
201-3 |
Qablaşdırma
materialları |
|
204 |
|
Hazır məhsul |
|
|
204-1 |
İstehsaldan alınan hazır məhsul |
|
|
204-2 |
Kənd təsərrüfatı
məhsullarının yığımı üzrə
hazır məhsul |
|
205 |
|
Mallar |
|
206 |
|
Satış məqsədi ilə
saxlanılan digər aktivlər |
|
207 |
|
Digər eh1tiyatlar |
“Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən
mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları” əsasında uçota
alınmış təsnifləşdirilən aktiv üzrə
ümumiləşdirilmiş məsrəflər və bu
aktivin ilkin dəyəri “Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına və Kiçik və Orta
Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına və
İctimai Sektor üçün Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq
Standartlarına uyğun
olaraq memorial order forması əsasında sintetik uçotun
aparılması Qaydası” ilə təsdiq edilimiş
müvafiq memorial order formalarında əks etdirilir.
Hazırkı
məqalənin mövzusu borclar üzrə məsrəflərə
aid edildiyi
üçün “Borclar
üzrə məsrəflər” adlı 23 № li
Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartına uyğun
olaraq sözügedən aktivin uçota alınması ilə
bağlı verilmiş mühasibat yazılışlarına
dair açıqlanmaları nəzərinizə
çatdirırıq.
Əsas prinsiplər
Bu Standartla
müəyyən olunan tələblərə cavab verən şərtlərə
əsasən aktivin əldə edilməsi, tikilməsi və
ya istehsalına birbaşa aid olan borclar üzrə məsrəflər
həmin aktivin ilkin dəyərinə daxil edilir. Digər
borclar üzrə məsrəflər isə, xərc kimi
tanınmalıdır (maddə 1).
Standartın tətbiq sahəsi
Müəssisə, borclar üzrə məsrəflərin
uçotunun aparılması üçün bu Standartla
müəyyən olunan tələbləri
tətbiq etməlidir.
Bu standart, səhmdar
kapitalının (öhdəlik kimi təsnif olunmayan imtiyazlı
səhmlər daxil olmaqla) faktiki və ya fərz olunan dəyərlərinə
şəmil edilmir.
Bu Standartın tələblərinə əsasən müəssisə
tərəfindən bilavasitə
əldə edilməsi, tikintisi və ya istehsalı ilə
bağlı aşağıdakı borc üzrə məsrəflərin
tətbiq edilməsi tələb olunmur:
(a)
ədaliyyətli
dəyər əsasında ölçülən, təsnifləşdirilən
aktiv, məsələn - “Kənd təssərrüfatı”
adlı 41 №-li Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartının əhatə dairəsinə daxil olan bioloji
aktiv;
(b)
Müntəzəm
olaraq böyük miqdarlarda istehsal olunan və ya digər
üsullarla yaradılan ehtiyyatlara (maddələr: 2-4).
Əsas anlayışlar
Hazırkı Standartda təqdim və
istifadə olunan anlayışlar aşağıdakı mənaları
özündə ifadə edir:
Borclar
üzrə məsrəflər - müəssisə
tərəfindən maliyyə vəsaitlərinin borca alınması
üzrə yaranmış faizlər və onunla bağlı
digər məsrəflərdir.
Təsnifləşdirilən
aktiv - təyinatı üzrə istifadəyə
və ya satışa hazır olması üçün
mütləq əhəmiyyətli vaxt müddətinin tələb
olunduğu aktivdir.
Borclar üzrə məsrəflərə
aşağıdakılar daxil ola bilər:
(a) “Maliyyə aləti” adlı 9 №-li Maliyyə Hesabatlarının
Beynəlxalq Standartında qeyd edildiyi kimi, effektiv faiz dərəcəsi
metodundan istifadə edilməklə hesablanan faiz xərcləri;
(b) [çıxarılmışdır]
(c)
[çıxarılmışdır]
(d) “İcarə” adlı 16 №li Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartının tələblərinə
uyğun olaraq tanınan öhdəliklərlə (maliyyə
icarəsi ilə) bağlı faiz xərcləri; və
(e) faiz
xərclərinə düzəliş kimi tanıdığı
dərəcədə, xarici valyutada alınmış
borclardan yaranan məzənnə fərqləri.
Şəraitdən asılı
olaraq, aşağıda göstərilən hər
biri şərtlərə cavab verən təsnifləşdirilən aktiv ola bilər:
(a)
ehtiyatlar;
(b)
istehsalat gücü;
(c)
elektrik istehsal edən qurğular;
(d)
qeyri-maddi aktivlər;
(e)
investisiya mülkiyyəti.
(f) barverən
bitkilər.
Aşağıda
göstərilən hallarda təsnifləşdirilən aktivlər
tanınmır:
-
qısa müddət
ərzində istehsal olunan və ya digər üsullarda
yaradılan maliyyə aktivləri və ehtiyatlar;
-
əldə olunması
anda təyinatı üzrə istifadə və ya satış
üçün hazır olan aktivlər (maddələr: 5-7).
Tanınma
Müəssisə, bilavasitə təsnifləşdirilən
aktivin əldə edilməsi, tikilməsi və ya
istehsalına aid olan borclar üzrə məsrəfləri,
onları həmin aktivin ilkin dəyərinə daxil edilməsi
ilə kapitallaşdırmalıdır. Müəssisə, digər
borclar üzrə məsrəfləri, onların çəkdiyi
dövrdə xərc kimi tanımalıdır.
Bilavasitə təsnifləşdirilən
aktivin əldə edilməsi, tikilməsi və ya
istehsalına aid olan borclar
üzrə məsrəflər, müəssisə
üçün gələcəkdə iqtisadi faydaların əldə
olunacağı ehtimalın mümkünlüyü və
onların dəyəri etibarlı əsaslarla
ölçülməsi halda aktivin dəyərinin bir hissəsi
kimi kapitallaşdırılır. Müəssisə
“Hiperinflyasiya şəraitində maliyyə hesabatları“ adlı
29 №-li Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standarttının
tətbiqi zamanı, sözügedən Standartın 21-ci maddəsinə uyğun olaraq, həmin dövrdə
inflyasiyanı kompensasiya edən borclar üzrə məsrəflərinin
bir hissəsini xərc kimi
tanıyır (maddəər: 8-9).
Misal 1
Müəssisə, investisiya mülkiyyətinində
yenidənqurma işlərinin aparılması üçün 2018-ci
ilin yanvar ayında 10%-lə 1,400,000 manat məbləğində
uzunmüddətli kredit əldə etmişdir. Layihəyə əsasən
investisiya mülkiyyətinində aparılması nəzərdə
tutulan yenidənqurma işlərinin tamamlanması 2019-cu ilin dekabrın
31-də qeyd edilmişdir. Göstərilən dövr ərzində
faktiki məsrəflər 2018-ci ilin dekabr ayının 31-nə
olan tarixə 900.000 manat məbləğində, 2019-cu ilin dekabrın
31-nə isə, müvafiq olaraq – 500,000 manat məbləğində
icrası və ya bağlanmış kredit layihəsinə əsasən
təsnifləşdirilən aktivin əldə olunması
üzrə tələbləri bütövlüklə təmin
olunmuşdur.
Bilavasitə
təsnifləşdirilən aktivin əldə edilməsi,
tikilməsi və ya istehsalına aid olan borclar üzrə
məsrəflərin, həmin aktivin ilkin dəyərinə
daxil edilməsi və kapitallaşdırmasına dair
aşağıdakı mühasibat yazılışları
verilir:
Əməliyyatın
məzmunu |
Debet |
Kredit |
Məbləğ (manat) |
Uzunmüddətli borclar əldə
edildikdə (01.01.2018) |
223 |
401, 404 |
1, 400,000 |
Qısamüddətli borclar uçota
alındıqda (2018-ci il üzrə) |
401, 404 |
501,504 |
900,000 |
|
|
|
|
Aktivin
əldə edilməsi, tikilməsi və ya istehsalına
birbaşa aid olan məsrəflər tanıdıqda (2018-ci il üzrə) |
113, 123 (1,2) |
531, 536, 538 |
900,000 |
Aktivin alınması, inşası və ya
istehsalı ilə birbaşa əlaqəli olan borclara görə
faiz xərcləri akktivin dəyərinə əlavə
edildikdə |
113, 123 (1,2) |
537 |
90,000 |
Qısamüddətli borclar uçota
alındıqda (2019-cu il üzrə) |
401, 404 |
501,504 |
500,000 |
Faizlər üzrə qısamüddətli
borclar hesablandıqda (2019-cu il üzrə) |
751-1 |
537 |
50,000 |
Aktivin
əldə edilməsi, tikilməsi və ya istehsalına
birbaşa aid olan məsrəflər tanıdıqda (2019-cu il üzrə) |
113, 123 (1,2) |
531, 536, 538 |
500,000 |
Faizlər üzrə qısamüddətli
borclar borclar üzrə
məsrəflərə daxil edildikdə (2019-cu il üzrə) |
113, 123 (1,2) |
751-1 |
50,000 |
Şərtlərə
əsasən təsnifləşdirilən aktivin əldə
edilməsi, tikilməsi və ya istehsalına birbaşa aid
olan kapitallaşdırılmış məsrəflər, o
cümlədən borclar üzrə məsrəflər həmin
aktivin ilkin dəyərinə daxil edildikdə (2019-cu ilin dekabrın 31-də) |
111, 121 (1,2) |
123 (1,2) |
1,540,000 |
Müəssisə, digər borclar üzrə məsrəfləri
və inflyasiyanı kompensasiya edən borclar üzrə məsrəflərinin
bir hissəsini, onların çəkdiyi dövrdə
xərc kimi tanınmasını faiz xərclərinin 751-1 №-li
subhesabın debetində və faizlər üzrə
qısaüddətli kreditor borcları 507 №-li kreditində əks
etdirən mühasibat yazılışları ilə təmin
edir.
Kapitallaşdırıla
bilən borclar üzrə məsrəflər
Alınması,
inşası və ya istehsalı ilə birbaşa əlaqəli
olan borclar üzrə məsrəflər həmin aktiv üzrə
sözügedən məsrəflərin yaranmadığı
təqdirdə qaçınması mümkün olan məsrəflərdir.
Müəssisə, müstəsna olaraq müvafiq təsnifləşdirilən
aktivin əldə olunması üçün borc vəsaitlərini
cəlb etdiyi halda, həmin aktivlə bilavasitə əlaqəli
olan borclar üzrə məsrəflər dəqiq müəyyənləşdirilə
bilər.
Borclar
üzrə məsrəflərin dəqiq müəyyənləşdirilməsi
prosesindəndə aşağıdakı çətinliklərin
yaranması müşahida oluna bilər:
-
xüsusi olaraq təsnifləşdirilən aktivin əldə
olunması üçün məqsədli kreditlərin və
borcların biləvasitə əlaqənin
müəyyən olunması;
- təsnifləşdirilən aktivin
yaranmadığı təqdirdə qaçınması
mümkün ola bilən borcların idensifikasiyası.
Bu cür çətinliklər adətən,
müəssisənin maliyyə fəaliyyətinin vahid mərkəzdən
koordinasiyanın həyata keçirilməsi ilə
müşayiət olunur. Bu çətinliklər həmçinin,
müəssisələr qrupu müxtəlif faiz dərəcələri
ilə borc vəsaitlərini almaq üçün bir sıra
borc alətlərindən istifadə etdiyi və həmin vəsaitləri
qrupa daxil olan digər müəssisələrə müxtəlif
şərtlər əsasında əldə edilmiş borc vəsaitlərinin
verildiyi hallarda yaranır. Budan
başqa, müəssisələr qrupu tərəfindən
xarici valyutada ifadə olunan və ya yüksək inflyasiya
şəraitində ona bağlı olan kreditlərdən
istifadə etməsi, habelə valyuta məzənnələrində
dalğalanmalar əlavə çətinliklər yaradır. Nəticədə,
təsnifləşdirilən aktivin əldə olunması ilə
birbaşa əlaqəli olan borclar üzrə məsrəflərin
dəyərinin tanınmasında müəyyən çətinliklər
yaradılır və subyektiv mühakimələrin tətbiqini
tələb edir (maddələr: 10,11).
Müəssisə, borc vəsaitlərini (məqsədli kreditlərin və
borcların) xüsusi
olaraq təsnifləşdirilən aktivin əldə
olunması üçün cəlb edildiyi zaman, həmin borc vəsaitlərinin
müvəqqəti investisiyasından əldə olunan hər
hansı investisiya gəlirini çıxdıqdan sonra,
dövr ərzində borc vəsaitləri ilə əlaqədar
yaranmış faktiki məsrəflər kimi, kapitallaşdırıla
bilən borclar üzrə məsrəflərin məbləğini
müəyyən etməlidir.
Təsnifləşdirilən aktivin
maliyyələşdirilməsi barədə razılaşma
şərtlərinə əsasən, həmin aktiv üzrə
məsrəflərin maliyyələşdirilməsi
üçün nəzərdə tutulan sözügedən vəsaitlərin
bütövlüklə və ya onların bir hissəsinin
istifadə olunmasına qədər, müəssisə tərəfindən
belə borc vəsaitlərinin alınması və onlarla bağlı
məsrəflərin yaranması zamanı, o digər məqsədlərin
əldə olunması ilə nəticələnə bilər.
Belə şərtlər əsasında borc vəsaitləri,
adətən təsniflədirilən aktiv üzrə istifadəsi
nəzərdə tutulmuş müddətindən əvvəl
müvəqqəti olaraq qısamüddətli investisiyalar kimi
uçotda öz əksini tapır. Dövr ərzində
kapitallaşdırıla bilən borclar üzrə məsrəflərin
müəyyən olunması zamanı, həmin vəsaitlərdən
əldə olunan müvafiq investisiya gəliri borclar üzrə
məsrəflərin ümumi məbləğindən
çıxılır (maddələr: 12,13).
Misal 2
Müəssisə, qeyri-maddi aktivin əldə
olunması üçün 2019-cu ilin yanvar ayında 15%-lə
1,300,000 manat məbləğində qısamüddətli kredit
əldə etmişdir. Layihəyə şərtlərinə
əsasən qeyri-maddi aktivin əldə olunması ilə
bağlı işlərin təhvil verilməsi 2019-cu ilin dekabrın
31-də nəzərdə tutulmuşdur. 2019-cu ilin yanvar ayında
borc vəsaitlərinin alınmasına
baxmayaraq, həmin vəsaitlər 5%-lə gəlirin əldə olunması məqsədi
ilə 300,000 manat məbləğində 3 ay müddətinə
müvəqqəti investisiya edilmişdir. 15,000 manat məbləöində
investisiya gəliri əldə edildikdən sonra, həmin borc vəsaitləri
hesabına müqavilə şərtlərinə uyğun
olaraq qeyri-maddi aktivin alınması təmin edilmişdir.
Bu zaman, dövr ərzində
kapitallaşdırıla bilən borclar üzrə məsrəflərin
məbləği, yəni - dövr ərzində təsniflədirilən
aktiv üzrə istifadəsi nəzərdə tutulmuş
müddətindən əvvəl müvəqqəti olaraq
qısamüddətli investisiyalar nəticəsində əldə
olunan müvafiq investisiya gəlirinin kapitallaşdırıla
bilən borclar üzrə məsrəflərin ümumi məbləğindən
çıxıldıqdan sonra aşağıdakı
mühasibat yazılışları ilə müəyyən
edilir:
Əməliyyatın məzmunu |
Debet |
Kredit |
Məbləğ (manat) |
Qısamüddətli borclar əldə
edildikdə (01.01.2019) |
223 |
501,
504 |
1,300,000 |
Faizlər üzrə qısamüddətli
borclar hesablandıqda |
751-1 |
507 |
195,000 |
Satış məqsədi ilə
saxlanılan qısamüdətli investisiyalar verildikdə |
231 |
223 |
300,000 |
Satış məqsədi ilə verilən
qısamüdətli investisiyalar üzrə mədaxil edildikdə |
223 |
231 |
315,000 |
Satış məqsədi ilə verilən
qısamüdətli investisiyalardan investisiya gəliri
əldə olunduqda |
223 |
631 |
15,000 |
Şərtlərə
əsasən aktivin əldə edilməsi, tikilməsi və
ya istehsalına birbaşa aid olan məsrəflər
tanıdıqda |
103 (1-7) |
538 |
1,300,000 |
Şərtlərə
əsasən faizlər üzrə qısamüddətli
borclar borclar üzrə məsrəflərə
daxil edildikdə |
103 (1-7) |
751-1 |
195,000 |
İnvestisiya gəliri borclar üzrə məsrəflərin
ümumi məbləğindən çıxıldıqda |
631 |
103 |
15,000 |
Şərtlərə
əsasən aktivin əldə edilməsi, tikilməsi və
ya istehsalına birbaşa aid olan məsrəflər, o
cümlədən borclar üzrə məsrəflər həmin
aktivin ilkin dəyərinə daxil edildikdə (31.12.2019) |
101(1-8) |
103 (1-7) |
1,480,000 |
Müəssisə, təsnifləşdirilən
aktivin əldə olunması və istifadəsi ilə
bağlı ümumi məqsədlər üçün
aldığı borc vəsaitlərini (ümumi korporativ
kreditləri və borclarını) aşağıdakı
hallar əsasında kapitallaşdırıla bilər:
- bir neçə layihənin mövcud
olduğu; və ya
- kredit vəsaitlərinin
digər, o cümlədən əməliyyat məqsədləri üçün istifadə
edildiyi; və ya
- iri müəssisələrdə maliyyələşdirmə
bütün obyektlər üçün mərkəzləşdirilmiş
şəkildə aparıldığı təqdirdə.
Bu səbəbdən,
adətən konkret borcun müəyyənləşdirilmiş
ümumi layihə (təsnifləşdirilmiş aktivlərin əldə
edilməsi) ilə əlaqələndirməsi mümkün
olmur.
Müəssisə, borc vəsaitlərini
ümumi məqsədlər üçün aldığı
və onları təsnifləşdirilən aktivin əldə
olunması üçün istifadə etdildiyi zaman,
kapitallaşdırıla bilən borclar üzrə məsrəflərin
məbləğini kapitallaşdırma dərəcəsinin həmin
aktivə çəkilən məsrəflərə vurmaqla müəyyən
edir. Kapitallaşdırma dərəcəsi, xüsusi olaraq təsnifləşdirilən
aktivin əldə olunması üçün alınan borc vəsaitləri
(məqsədli
kreditlər və borclar) istisna olamaqla, müəssisənin
dövr ərzində borclar üzrə məsrəflərin tətbiq
oluna bilən ödənilməmiş qalan borc vəsaitlərinə
bölünməklə orta çəkili dərəcəsi kimi,
müəyyən olunur.
Bununla yanaşı, dövr ərzində
müəssisənin kapitallaşdırdığı borclar
üzrə məsrəflərin məbləği həmin
dövr ərzində yaranmış borclar üzrə məsrəflərin
ümumi məbləğindən artıq olmamalıdır (maddə 14).
Müvafiq olaraq, borclar (ümumi korporativ kreditləri və
borcları) üzrə məsrəflər aşağıdakı
hesablama düsturu ilə müəyyən edilir:
-
kapitallaşdırıla bilən borclar üzrə məsrəflər = ümumi
korporativ kreditləri və borcları üzrə kapitallaşdırma
dərəcəsi * təsnifləşdirilmiş aktivə
çəkilən məsrəflər.
Misal 3
İl ərzində müəssisə
eyni zamanda öz ehtiyacları üçün aktivin (aktivlərin)
istehsalı ilə bağlı bir neçə layihələrin
həyata keçirilməsinə nail olmuşdur. Layihələr
dörd borc vəsaitlərinin hesabına maliyyələşdirilmiş,
lakin konkret borcun müəyyənləşdirilmiş
ümumi layihə ilə əlaqələndirməsi mümkün
olmamışdır.
(manatla)
Borc vəsaitlərinin
mənbəyi |
Dövr
ərzində tətbiq oluna bilən ödənilməmiş
qalan borc vəsaitləri (məqsədli kreditlər və
borclar istisna olmaqla) |
Dövr
ərzində borclar üzrə məsrəflər (məqsədli
kreditlər və borclar istisna olmaqla) |
5 illik kredit xətti |
1,800,000 |
216,000 |
10 illik kredit xətti |
3,200,000 |
448,000 |
15 illik kredit xətti |
5,500,000 |
715,000 |
Bank overdraft |
500,000 |
51,000 |
Cəmi |
11,000,000 |
1430,000 |
Burada, yuxarıda göstərilən kapitallaşdırma
dərəcəsinin hesablama düsturuna əsasən kapitallaşdırma dərəcəsi [(216,000 +
448,000 +715,000 +50,000) /(1,800,000 +3,200,000 + 5,500,000 + 500,000)] 13% müəyyən
olunmuşdur.
Bəzi hallarda, borclar üzrə məsrəflərin
orta çəkili dərəcəsinin müəyyən
olunması ilə əsas müəssisə və onun törəmə
müəssisələrinin bütün borclar üzrə məsrəflərin,
digər hallarda isə - ayrılıqda hər törəmə
müəssisənə məxsus olan borclar üzrə məsrəflərin
orta çəkili dərəcəsi əsasında hesablanması
daha məqsədəuyğundur (maddə l5).
Qeyd etmək
lazımdır ki, faktiki çəkilmiş məsrəfləri
aktivin orta balans dəyəri ilə eyniləşdirmək
düzgün deyil. Kapitallaşdırılmış məsrəflərin
bir hissəsinin hesabat tarixində ödənilmədiyini nəzərə
alaraq, müəssisə müvafiq olaraq faktiki məsrəfi
çəkməyə də bilər. Bunnla əlaqədar,
yalnız faktiki məsrədlərin kreditor borclaından cuzi fərqləndiyi
halda, aktivin orta balans dəyərinə düzəliş edilmədən
hesablamaların aparılması üçün həmin
aktivdən istifadəsi məqsədəuyğundur.
Yəni, təsnifləşdirilən
aktiv üzrə məsrəflərin il ərzində təqribən
bərabər məbləğlərlə artması və ya
cuzi məbləğlərlə bu artımının tez tez
baş verməsi səbəbindən borclar üzrə məsrəflərin
müəyyən edilməsi üçün daha sadələşdirilmiş yanaşmanı
tətbiq olunması mümkündür.
Bu yanaşma əsasında borclar üzrə
məsrəflər aşağıdakı hesablama düsturu
ilə müəyyən edilir:
-
təsnifləşdirilən
aktivin orta çəkili dəyəri = təsnifləşdirilən
aktivin dəyəri (ilin əvvəlinə +ilin sonuna) / 2;
- kapitallaşdırıla
bilən borclar üzrə məsrəflər = təsnifləşdirilən aktivin
orta çəkili dəyəri * ümumi korporativ kreditləri və borcları üzrə
kapitallaşdırma dərəcəsi və ya məqsədli
kreditlər və borclar üzrə faiz dərəcəsi.
Kapitallaşdırılmış
borclar üzrə məsrəflərin hesablanması zamanı
müqavilələrdə göstərilən
aşağıdakı faiz dərəcələrinin xüsusiyyətlərini
nəzərə almaq lazımdır:
- yalnız borcun əsas
məbləğindən tutulan sadə faizi; və ya
- əvvəllər
hesabamış faizləri əks
etdirmiş məbləğdən tutulan mürəkkəb
faizləri.
Təsnifləşdirilən
aktivin balans dəyərinin bərpa edilə bilən məbləğdən
artıq olması
Təsnifləşdirilən
aktivin balans dəyəri və ya ehtimal olunan yekun dəyəri
bərpa
edilə bilən məbləğdən və ya mümkün xalis satış dəyərindən
artıq olduğu halda, balans dəyəri digər
standartların tələblərinə uyğun olaraq tam və
ya qismən xərcə silinir. Müəyyən hallarda, tam və
ya qismən xərcə silinmiş məbləğlər həmin
digər standartların tələblərinə uyğun olaraq
bərpa olunur (maddə 16).
Kapitallaşdırmanın
başlanması
Müəssisə, təsnifləşdirilən aktivin
dəyərinin bir hissəsi kimi, borclar üzrə məsrəflərin yaradılmasını
kapitallaşdırmanın başlanğıc tarixindən müəyyən
edir. Kapitallaşdırmanın başlanğıc tarixi,
müəssisənin ilk növbədə
aşağıdakı şərtlərlə icra olunan
tarixdir:
(a) aktiv
üzrə məsrəflər yarandıqda;
(b) borclar
üzrə məsrəflər yarandıqda; və
(c) aktivin
təyinatı üzrə istifadəsi və ya satışa
hazırlanması üçün lazımi olan fəaliyyət həyata keçirildikdə.
Təsnifləşdirilən aktiv üzrə
məsrəflərə yalnız pul ödənişləri,
digər aktivlərin ötürülməsi və ya üzərinə
faiz öhdəliklərinin yaranması ilə nəticələnən
məsrəflər daxildir. Məsrəflər həmin aktiv ilə
əlaqədar olaraq əldə olunan aralıq ödənişləri
və subsidiyaların dəyəri qədər
azaldılır (bax. "Hökümət
subsidiyalarının uçotu və dövlət
yardımı haqqında məlumatın
açıqlanması"
adlı 20 №li Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartı). Daha əvvəl
kapitallaşdırılmış borclar üzrə məsrəflər
daxil olmaq şərti ilə dövr ərzində aktivin orta
balans dəyəri, adətən həmin dövrdə
kapitallaşdırma dərəcəsinin tətbiq olunduğu
məsrəflərin təqribi məbləğinə bərabər
olur.
Aktivin
təyinatı üzrə istifadəsi və ya satışa
hazırlanması üçün həyata keçirilməli
olan fəaliyyətə yalnız aktivin fiziki olaraq
yaradılması ilə bağlı işlər daxil edilmir. Bu
fəaliyyətə fiziki aktivin yaradılmasından əvvəl
tikintinin başlanması üçün zəruri razılaşmaların
alınması ilə bağlı fəaliyyət kimi,
hesab olunan texniki və inzibati işlər də aid edilir.
Bununla yanaşı,
aktivin vəziyyətini dəyişdirən istehsal və ya
modifikasiya işləri aparılmadan, həmin aktivin
saxlanılması məsrəfləri bu fəaliyyətə aid
edilmir. Məsələn, torpaq sahəsində
yer quruluşunun inkişafına dair işlərinin
aparılması zamanı çəkilən məsrəflər,
bu işlərin həyata keçirildiyi dövr ərzində
kapitallaşdırılır. Lakin, növbəti tikinti
işlərinin aparılması üçün əldə
olunan torpaq sahəsində, onun saxlanılması
zamanı hər hansı hazırlıq işlərin həyata
keçirilmədiyi halda,
çəkilən borclar üzrə məsrəflər
kapitallaşdırılmır. (maddələr:17-19).
Bu zaman
kapitallaşdırılmayan və məsrəflər xərcdə
tanınmaqla 731 №-li hesabaın debetində uçota
alınır.
Kapitallaşdırmanın
müvəqqəti dayandırılması
Müəssisə,
borclar üzrə məsrəflərin
kapitallaşdırılmasını təsnifləşdirilən
aktivin fəal inkişafnınnı uzun müddətə
dayandırıldığı zaman dayandırılmalıdır.
Müəssisə, aktivin təyinatı üzrə
istifadəsi və ya satışı ilə bağlı
hazırlanması üçün zəruri fəaliyyətini
dayandırılığı halda, uzadılmış
dövr ərzində borclar üzrə məsrəfləri
yarada bilər. Bu zaman, həmin məsrəflərin
kapitallaşdırılmasına yol verilmir. Belə məsrəflərə
natamam tikinti obyektlərin saxlanması
üzrə kapitallaşdırmayan məsrəflər aid
edilir. Lakin, müəssisə adətən əhəmiyyətli
texniki və inzibati işlərin həyata keçirildiyi
dövr ərzində borclar üzrə məsrəflərin
kapitallaşdırılmasını dayandırmır. Müəssisə,
həmçinin müvəqqəti gecikmə, aktivin təyinatı
üzrə istifadəsi və ya satışa hazırlanması
prosesinin zəruri bir hissəsini təşkil etdiyi hallarda, borclar
üzrə məsrəflərin
kapitallaşdırılmasını dayandırmır. Məsələn, tikintinin həyata
keçirildiyi dövr ərzində müvafiq coğrafi rayon
üçün xas olan suyun yülsək səviyəsindən
körpünün tikintisi uzun müddətə dayandırdığı
halda kapitallaşdırma davam etdirilir (maddələr: 20,21).
Misal 4
Müəssisə, körpü tikintisini
həyata keçirilmək üçün
2018-ci ilin yanvar ayında 12%-lə 2,000,000 manat məbləğində
qısamüddətli kredit almışdır. Layihəyə əsasən
körpü tikintisinin 2018-ci ilin dekabrın 31-də başa
çatdırılması müəyyən edilmişdir. Göstərilən
dövr ərzində faktiki məsrəflər iyul
ayının 1-nə olan tarixə 900.000 manat məbləğində
təşkil etmişdir. Lakin, tikintinin həyata
keçirildiyi dövr ərzində obyektiv səbəblərdən
baş verən hadisələrə görə körpünün
tikintisi 6 ay müddətində dayandırılmışdır.
Buna baxmayaraq, borclar üzrə məsrəflərin
kapitallaşdırılması növbəti hesabat dövrlərində
davam etdirilmiş və körpü tikintisi müvafiq
olaraq - 2019-cu ilin yanvarın 1-dən başlanmış və
yalnız iyul ayının 1-də istifadəyə
verilmişdir.
Burada borlar
üzrə məsrəflərin
kapitallaşdırılması üçün aşağıdakılar
qeyd olunmalıdır:
- 2018-ci ilində hesablanmış faizin
müvafiq bir hissəsi faktiki şəkilmiş məsrəflərə
aid olunmalıdır;
- 2019-cu ilin yanvarın 1-dən iyul
ayının 1-dək dövrü əhatə etməklə, göstərlən
dövrdə kapitallaşma müddətinin davam edilməsi nəticəsində
hesablanmış faizin qalan digər hissəsi faktiki şəkilmiş
məsrəflərə aid olunmalıdır.
Göstərilən
maliyyə əməliyyatlarını aşağıdakı
mühasibat yazılışları ilə təqdim etmək
olar:
(manatla)
Əməliyyatın
adı |
Debet |
Kredit |
Məbləğ |
Qısamüddətli borc vəsaitləri
əldə edildikdə (01.01.2018) |
223 |
501, 504 |
2,000,000 |
Faizlər üzrə qısamüddətli
borclar hesablandıqda |
751-1 |
507 |
240,000 |
Aktivin
əldə edilməsi, tikilməsi və ya istehsalına
birbaşa aid olan məsrəflər tanıdıqda |
113 |
531 |
900,000 |
Faizlər üzrə qısamüddətli
borclar borclar üzrə məsrəflərə
daxil edildikdə (01.07.2018-ci ildə kaptallaşdırmanın
müvaqqəti dayandırılması halda) |
113 |
751-1 |
108,000 |
Aktivin
əldə edilməsi, tikilməsi və ya istehsalına
birbaşa aid olan məsrəflər tanıdıqda
(01.01.2019-cu ildən kaptallaşdırma davam edildikdə) |
113 |
531 |
1,100,000 |
Faizlər üzrə qısamüddətli
borclar borclar üzrə məsrəflərə
daxil edildikdə(01.01.2019-cu ildən kaptallaşdırma davam
edildikdə) |
113 |
751-1 |
132,000 |
Şərtlərə əsasən aktivin əldə
edilməsi, tikilməsi və ya istehsalına birbaşa aid
olan məsrəflər, o cümlədən borclar üzrə
məsrəflər həmin aktivin ilkin dəyərinə daxil
edildikdə (01.07.2019) |
111 |
113 |
2,240,000 |
Kapitallaşdırmanın
tam dayandırılması
Müəssisə,
borclar üzrə məsrəflərin
kapitallaşdırılmasını, təşnifləşdirilən
aktivin təyinatı üzrə istifadəsi və ya
satışa hazırlanması üçün həyata
keçirməli olan bütün işlərin praktiki olaraq
tamamlandığı zaman tam dayandırmalıdır. Adətən, aktivin fiziki yaradılması
tamamlandıqdan sonra, onun gündəlik inzibati işlərin
davam etməsinə baxmayaraq, həmin aktiv təyinatı
üzrə istifadə və ya
satış üçün hazır sayılır. Sifarişçinin
və ya istifadəçinin tələblərinə uyğun
olaraq, yalnız obyektin tamamlanması ilə bağlı
cüzi işlər qaldıqda, bu mahiyyət etibarilə görülməsi
nəzərdə tutulan bütün işlərin tamamlandığını göstərir.
Burada sözügedən gündəlik inzibati işlərin
davam etməsi üzrə məsrəflər kapitallaşdırmayan məsrəflərə
aid edilir. (maddələr: 22-23).
Misal 5
Müəssisə, yeni istehsalat sahəsinin
tikintisi üçün 2019-cu ilin yanvar ayında 10%-lə 1,200,000
manat məbləğində qısamüddətli kredit
almışdır. Bu layihənin təsdiqlənməsi ilə
bağlı gecikmə səbəbinə görə ilk faktiki
məsrəflərin aparılması 2019-cu ilin mart
ayının 1-dən sonra təşkil edilmişdir. Layihəyə
görə istehsalat sahəsinin inşası 2019-cu ilin dekabrın
31-də başa çatdırılması nəzərdə
tutulmuşdur. Göstərilən dövr ərzində demək
olar ki, bütün işlər vaxtında başa
çatdırıldı. Lakin, əhəmiyyətsiz hesab
olunan 10,000 manat məbləğində lazımi
boya çatışmadığı üçün istehsalat
sahəsi yalnız 2020-ci ilin martın 1-də istifadəyə
verilmişdir.
Burada borlar üzrə məsrəflərin
kapitallaşdırılması üçün aşağıdakıları
qeyd etmək lazımdır:
-
2019-cu ilin
yanvar və fevral aylarında 20,000 (1,200,000 manat/12 ay *2) manat məbləğində
hesablanmış faizlər kapitallaşdırma tələblərinə
cavab vermədiyi üçün hesabat dövründə xərc kimi tanınmalıdır;
-
2019-cu ilin
martın 1-dən ta dekabrın 31-dək dövrü əhatə
etməklə, təşnifləşdirilən aktiv üzrə (aktivin
təyinatı üzrə istifadəsi və ya satışa
hazırlanması üçün həyata keçirməli
olan bütün işlərin praktiki olaraq
tamamlandığı nəzərə alaraq) məsrəflər
1,190,000 (1200,000 - 10,0000 manat məbləğində tanınmalıdır;
- Bütün
işlərin praktiki olaraq tamamlandığı nəzərə
alaraq, əhəmiyyətsiz hesab olunan 10,000
manat məbləğində lazımi boya
çatışmadığı ilə bağlı
aparılmış işlər, kapitallaşmayan istehsal sahəsinin
gündəlik inzibati xərclərə aid olunmalıdır;
-
əhəmiyyətsiz
hesab olunan 10,000 manat məbləğində inzibati xərclərin
aid olunduğuna görə, həmin məbləğə hesablanmış
faizin müvafiq müvafiq olaraq maliyyə xərcnə aid
olunmalıdır;
-
2020-ci ilin
yanvar və fevral aylarında 20,000 (1,200,000 manat/12 ay *2) manat məbləğində
hesablanmış faizlər kapitallaşdırma tələblərinə
cavab vermədiyi üçün hesabat dövründə xərc kimi tanınmalıdır.
Beləliklə, təsnifləşdirilən
aktivin alınması,
inşası və ya istehsalı ilə bağlı olan borclar
üzrə məsrəflər, inşaatın
başlandığı tarixdən və ya borcun faktiki
alındığı tarixdən, həmin aktivin əhəmiyyətli
başa çatması tarixinə qədər
kapitallaşdırıla bilər.
Göstərilən maliyyə əməliyyatlarını
aşağıdakı mühasibat yazılışları ilə
təqdim etmək olar:
Əməliyyatın adı |
Debet |
Kredit |
Məbləğ (manatla) |
Qısamüddətli borc vəsaitləri əldə
edildikdə (01.03.2019-cu
ildən sonra) |
223 |
501, 504 |
1,200,000 |
Faizlər üzrə qısamüddətli borclar hesablandıqda |
751-1 |
507 |
120,000 |
Kapitallaşdırma
tələblərinə cavab verən aktivin əldə edilməsi,
tikilməsi və ya istehsalı üzrə işlərin tamamlanması
ilə bağlı məsrəflər tanıdıqda
(31.12.2019 - cu il) |
113 (1-3) |
531 |
1190,000 |
Aktivin
fiziki yaradılması tamamlandıqdan sonra faizlər üzrə qısamüddətli borclar üzrə
məsrəflərə daxil edildikdə (31.12.2019 - cu il) |
113 (1-3) |
751-1 |
79,000 |
Aktivin fiziki
yaradılması tamamlanmasına baxmayaraq, onun gündəlik
inzibati işlərin davam edildikdə |
731-10 |
531 |
10,000 |
Şərtlərə
əsasən aktivin əldə edilməsi, tikilməsi və
ya istehsalına birbaşa aid olan məsrəflər, o
cümlədən borclar üzrə məsrəflər həmin
aktivin ilkin dəyərinə daxil edildikdə (01.03.2020-ci il) |
111 |
113 (1-3) |
1,269,000 |
Müəssisə,
təsnifləşdirilən aktivin tikintisini hissə-hissə
həyata keçirtməklə, başa
çatdırılmış hissələri (digər hissələrin
tikintisi hələ davam etdiyi zaman) istifadəyə verə
bildikdə, həmin hissənin
təyinatı üzrə istifadəsi və satışı
üçün hazırlanması ilə bağlı həyata
keçirilməli zəruri olan bütün işlərin
mahiyyət etibarilə tamamladığına görə
borclar üzrə məsrəflərin
kapitallaşdırılmasını tam
dayandırmalıdır. Hər biri ayrılıqda istifadə üçün
yararlı və bir neçə binadan ibarət olan, hissələrin hər birndəni
(digər hissələrin tikintisi hələ davam etdiyi zaman)
istifadə edilə bilən biznes mərkəzi, təsnifləşdirilən
aktivlərə misaldır. Tərkib hissələrindən hər
hansı biri istifadə olunmazdan əvvəl, tikintisi
tamamlanmış və tam başa
çatdırılmış, (özündə, eyni sahədə
yerləşən müxtəlif sexlərdə ardıcıl
olaraq həyata keçirilən bir neçə istehsal proseslərini birləşdirən
zavodu – məsələn metalurgia kombinatını təsnifləşdirilən
aktivə misal kimi, göstərmək olar (maddələr:
24-25).
Burada, özündə eyni sahədə yerləşən
müxtəlif istehsal və ya xidmət proseslərini birləşdirən
obyektə, onların ardıcıllıqla ayrı
ayrılıqda müvafiq hissələrin istifadəyə
verilməsi üçün təsnifləşdirilən
aktivin kapitallaşdırılmasının tam
dayandırılmasından söhbət gedir.
Misal 6
Müəssisə, yeni istehsalat sahəsinin
tikintisi üçün 2018-ci ilin yanvar ayında 10%-lə 2,400,000
manat məbləğində uzunmüddətli kredit
almışdır. Bu layihənin şərtlərinə əsasən
2018-ci ildə 1,400,000 manat məbləğində biznes mərkəzinin
iki korpusu, 2019-cu ildə isə -1,000,000 manat məbləğində
biznes mərkəzinin üçüncü korpusun tikilməsi
və istifadəyə verilməsi nəzərdə
tutulmuşdur. Layihə üzrə hər il üçün
işlərin başlanması yanvarın 01-dən və başa
çatdırılması isə, dekabrın 31-də müəyyən
olunmuş və göstərilən dövr ərzində bütün
işlər vaxtında təhvil verilmişdir.
Bu maliyyə əməliyyatlarını
aşağıdakı mühasibat yazılışları ilə
təqdim etmək olar:
Əməliyyatın adı |
Debet |
Kredit |
Məbləğ (manatla) |
Uzunmüddətli borc vəsaitləri əldə
edildikdə (01.01.2018) |
223 |
401, 404 |
2,400,000 |
Qısamüddətli borc vəsaitləri uçota
alındıqda (2018-ci il üzrə) |
401, 404 |
501.504 |
1,400,000 |
Faizlər üzrə qısamüddətli borclar hesablandıqda (2018 - ci il
üzrə) |
751-1 |
507 |
140,000 |
Kapitallaşdırma
tələblərinə cavab verən aktivin əldə edilməsi,
tikilməsi və ya istehsalı üzrə işlərin
tamamlanması ilə bağlı məsrəflər
tanıdıqda (31.12.2018 - ci il) |
113 (1-3) |
531 |
1,400,000 |
Aktivin
fiziki yaradılması tamamlandıqdan sonra faizlər üzrə qısamüddətli borclar məsrəflərə
daxil edildikdə (31.12.2018 - ci il) |
113 (1-3) |
751-1 |
140,000 |
Şərtlərə
əsasən aktivin əldə edilməsi, tikilməsi və
istifadəsi bağlı olan məsrəflər, o cümlədən
borclar üzrə məsrəflər həmin aktivin ilkin dəyərinə
daxil edildikdə ilə (31.12.2018 - ci il) |
111 |
113 (1-3) |
1,540,000 |
Faizlər üzrə qısamüddətli borclar hesablandıqda (2019 - cu il
üzrə) |
751-1 |
507 |
100,000 |
Kapitallaşdırma
tələblərinə cavab verən aktivin əldə edilməsi,
tikilməsi və ya istehsalı üzrə işlərin
tamamlanması ilə bağlı məsrəflər tanıdıqda
(31.12.2019 - cu il) |
113 (1-3) |
531 |
1,000,000 |
Aktivin
fiziki yaradılması tamamlandıqdan sonra faizlər üzrə qısamüddətli borclar məsrəflərə
daxil edildikdə (31.12.2019 - cu il) |
113 (1-3) |
751-1 |
100,000 |
Şərtlərə
əsasən aktivin əldə edilməsi, tikilməsi və
istifadəsi bağlı olan məsrəflər, o cümlədən
borclar üzrə məsrəflər həmin aktivin ilkin dəyərinə
daxil edildikdə ilə (31.12.2019 - cu il) |
111 |
113 (1-3) |
1,100,000 |
Certain issues
related to the reflection of financial transactions in accounting in accordance
with International Financial Reporting Standard 23 "Borrowing Costs"
Summary
In this article features of reflection of financial
transactions in financial accounting according to requirements of the
International Accounting Standard 23 "Borrowing Costs", as
well as taking into account the accepted regulating documents the current
legislation of the Azerbaijan Republic are considered.
In accordance with the requirements of this standard for representation of
conditional examples recommendations about reflection of financial transactions
by means of accounting entries according to the chart of accounts on conducting
financial accounting related
to the acquisition, stockpiling, and their write-off as a result of the
activities of commercial entities in manufacturing and services are made.
Некоторые вопросы,
связанные с отражения
финансовых операций в бухгалтерском учете в соответствии с
Международным стандартом финансовой отчетности 23 «Затраты по займам»
Резюме
В
настоящей статье рассмотрены особенности отражения финансовых операций в бухгалтерском
учете в соответствии с требованиями Международного Стандарта
Бухгалтерского Учета № 2 «Запасы»,
а также с учетом принятых нормативных документов действующим законодательством
Азербайджанской республики.
В
соответствии с требованиями указанного стандарта на условных примерах даны
рекомендации по отражению финансовых операций с помощью бухгалтерских записей с
применением плана счетов по ведению бухгалтерского учета, связанных с
приобретением, созданием запасов, также их списанием в результате осуществления
деятельности коммерческими предприятиями в сфере производства и услуг.
İsifadə olunan mənbələr
1.
Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevun 29
iyun 2004-cü il tarixli 716 İİQ Fərmanı ilə təsdiq
edilmiş və 02 sentyabr 2004-cü il tarixli “Azərbaycan”
qazetində dərc etdiyi gündən güvvəyə
minmiş “Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan
Respublikasının Qanunu;
2.
Azərbaycan Respublikasının Maliyyə
Nazirliyinin Kollegiyasının 30 yanvar 2017-ci il tarixli Q-01 №li Qərarı
ilə təsdiq edilmiş” “Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən
mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”;
3.
Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin
Kollegiyasının 18 yanvar 2016-cı il tarixli Q-02 nömrəli
Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına və Kiçik
və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına və
İctimai Sektor üçün Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq
Standartlarına uyğun olaraq memorial order forması əsasında
sintetik uçotun aparılması Qaydası”
4.
“Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları Fondu” tərəfindən
2018-cı ilin buraxılışı ilə dərc
olunmuş “Borclar üzrə məsrəflər” adlı 23 №-li Mühasibat
Uçotunun Beynəlxalq Standartı;
5.
“Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları Fondu” tərəfindən
2016-cı ilin buraxılışı ilə dərc
olunmuş “Kənd Təsərrüfatı”
adlı 41 №-li
Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartı;
6.
“Maliyyə
aləti” adlı 9 №-li Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq
Standartı;
7.
“İcarə” adlı 16
№li Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartı;
8.
“Hiperinflyasiya şəraitində
maliyyə hesabatları“ adlı 29 №-li Mühasibat Uçotunun
Beynəlxalq Standartı.
9.
Учебное пособие
ДтпИФР 2020 PwC (www.pwc.ru)
Maliyyə və uçot 2022/ 03-04