Azərbaycanın daxili turizm
potensialı
Zəngin tarixi-mədəni irs, əlverişli təbii-coğrafi
şərait və müasir istirahət mərkəzləri
Azərbaycanda turizmin inkişafını sürətləndirmək,
ölkənin daxili turizm potensialını dünya bazarına
çıxarmaq, xarici turistlərin diqqətini səfalı
guşələrimizə cəlb etmək məqsədilə
2003-cü ildə Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyi tərəfindən
bölgələr üzrə 7 turizm marşrutu müəyyənləşdirilib.
Bunlardan 4-ü əsas, 3-ü isə əlavə
marşrut hesab edilir. Əsas turizm marşrutları
Bakı-Xaçmaz, Bakı-Balakən, Bakı-Astara və
Bakı-Qazax, əlavə marşrutlar isə
Bakı-Abşeron yarımadası, Bakı-Dağlıq
Qarabağ, Bakı-Naxçıvandır.
Azərbaycanın daxili turizm potensialı, ilk növbədə,
bölgələrin əlverişli təbii-coğrafi
mövqedə yerləşməsi, zəngin flora və
faunası, gözəl təbiəti ilə şərtlənir.
Eyni zamanda, son illərdə ayrı-ayrı bölgələrdə
müasir tələblərə cavab verən istirahət mərkəzlərinin,
hotellərin inşası, yol-nəqliyyat infrastrukturunun
yaradılması həm xarici, həm də yerli turistlərin
bölgələrimizə marağını
artırıb.
Xaçmazda çimərlik turizmi daha çox
inkişaf edib
Azərbaycanın turizm
imkanları ilə tanınan və hər il minlərlə
insanın istirahət etdiyi regionlarından biri
Xaçmazdır. Uca dağları, Xəzər dənizi
boyunca uzanan meşələri, zəngin təbiəti,
özünəməxsus mətbəxi və adət-ənənələri
baxımından bu rayon turistlər üçün çox cəlbedicidir.
Rayon əhalisinin
əsas gəlir mənbəyi də əkinçilik və
turizmdir. Nabran-Yalama-Xudat yolu boyunca ilin bütün fəsillərində
təzə meyvə-tərəvəzə rast gəlmək
olur. Rayon ev şəraitində hazırlanmış müalicəvi
əhəmiyyətli meyvə şirələri və
içkilərlə də məşhurdur. Böyük alman səyyahı
Adam Oleari hələ 1636-1638-ci illərdə Azərbaycana səfərindən
yazarkən Xaçmazda içdiyi müxtəlif meyvə
şirələrini xüsusilə qeyd etmişdi.
Xaçmaz rayonunun təbii-coğrafi
mövqeyi onu Azərbaycanın ən tanınmış turizm
məkanlarından birinə çevirib. Burada ən
çox çimərlik turizmi inkişaf edib. Rayon mərkəzindən
çox da uzaqda olmayan Nabranın adını eşidəndə
adamın gözləri önünə ilk olaraq dəniz və
çimərliklər gəlir. 1960-cı illərdən
müxtəlif dövlət idarələrinin həmkarlar
ittifaqları burada öz işçiləri üçün
istirahət evləri tikməyə başlayıblar.
Hazırda isə Nabran kəndi gözəl təbiəti,
qonaqpərvər insanları ilə bərabər, yüksək
standartlara cavab verən turizm obyektləri ilə
tanınır.
Nabrandan 6 km məsafədə
Tel kəndi yerləşir. Bu kəndin ərazisi ov həvəskarları
üçün əsl tapıntıdır. Kənddən bir
qədər aralıda palçıq vulkanı var. Sakinlərin
dediyinə görə, vulkanın palçığı
müxtəlif dəri xəstəliklərinin dərmanıdır.
Xaçmaz rayon Mədəniyyət
və turizm şöbəsinin müdiri Nazim Ağayevin
bildirdiyinə görə, rayon ərazisində eyni vaxtda 1600-dək
insanı qəbul etməyə imkan verən 40 turist yerləşdirmə
obyekti, o cümlədən 1 üçulduzlu, 3 dördulduzlu
hotel fəaliyyət göstərir. 2009-cu ildə rayona 18 minədək
turist gəlib. Onlar əsasən istirahət-əyləncə
və müalicə turizminə üstünlük verirlər.
Qədim abidələri və müasir istirahət mərkəzləri
ilə məşhur Qəbələ
Qəbələ rayonu Azərbaycanın
şimal-qərbində, Şəki-Zaqatala iqtisadi zonasında,
Dağıstan və Gürcüstanla sərhəddə yerləşir.
Rayon qoz, fındıq və şabalıd bağları ilə
ad çıxarıb. Dağ yamaclarında, dəniz səviyyəsindən
1000 m yüksəklikdə yerləşən məşhur
şabalıd meşələrindəki ağacların hər
birinin orta yaşı 500 ildən çoxdur. Bu ağaclardan bəziləri
dövlət tərəfindən mühafizə olunan təbii
abidələr siyahısına daxil edilib. Respublikanın ən
uca zirvəsinə - Bazardüzü dağına (dəniz səviyyəsindən
4466 m yüksəklikdə) gedən alpinist
marşrutlarından biri bu rayondan keçir.
Rayonun ərazisində
çoxlu qədim tarix, mədəniyyət və memarlıq
abidələri var. Əmirli kəndindəki Alban məbədi
(IV əsr), Nic kəndindəki Hacı Qərib məscidi və
Çotari alban kilsəsi, Həzrə kəndindəki
Şeyx Bədrəddin və Şeyx Mənsur türbələri
(XV əsr), Şəfili kəndindəki məqbərə
(XVII əsr), Həmzəlli Şıxbaba piri (XVI əsr) və
digər abidələr Qəbələ rayonunda mədəni
turizmin inkişafı üçün mühüm zəmin
yaradır.
Rayonda turistlərin yerləşdirilməsi
üçün beynəlxalq standartlara cavab verən turizm
infrastrukturu mövcuddur. Son illər rayonda yeni turizm kompleksləri,
ən yüksək dünya standartlarına cavab verən
istirahət mərkəzləri inşa edilir. Bu isə həm
əcnəbi, həm də yerli turistlərin Qəbələyə
marağını artırır. İstirahətini Qəbələdə
keçirmək və rayonla daha yaxından
Qəbələ rayon Mədəniyyət
və turizm şöbəsinin müdiri Nargilə Qafarova
bildirir ki, 2009-cu ildə Qəbələ rayonuna 30 minədək
turist gəlib ki, onların 5 minə yaxını əcnəbilərdir.
Rayonda eyni vaxtda 900-dək turist qəbul etməyə imkan verən
12 mehmanxana və mehmanxana tipli turizm obyekti fəaliyyət
göstərir. Bunlardan «Qəbələ», «Gilan» hotelləri və
«Duyma» istirahət mərkəzi 3 ulduzlu, «Qafqaz Resort» hoteli 5
ulduzludur.
Masallının İstisuyu can dərmanıdır
Masallı rayonu relyefinə və
təbiətinə görə Azərbaycanın səfalı
və füsunkar guşələrindən biridir. Rayonun bir tərəfi
qədim Talış dağları və meşələri ilə,
bir tərəfi Xəzər dənizi ilə əhatə
olunub. Bütün bunlar bölgədə turizmin
inkişafı üçün gözəl zəmin
yaradır. Hələ yüz illər öncə ətraf
bölgələrdən və uzaq diyarlardan gələn
insanlar Masallıda yer altından çıxan qaynar sulardan
müalicə məqsədilə istifadə ediblər.
Turizm üçün əlverişli
təbii şəraitə malik rayonda beynəlxalq standartlara
cavab verən istirahət mərkəzləri, turist yerləşdirmə
obyektləri var. Masallı rayon Mədəniyyət və
turizm şöbəsinin müdiri Lətifə
Mövsümova rayon ərazisində 1400 yerləşdirmə
yeri olan 26 turist obyektinin fəaliyyət göstərdiyini
bildirdi.
2009-cu ildə rayona 10 minədək
turist gəlib ki, onların da 4-5 faizini əcnəbilər təşkil
edib.
Rayondakı İstisu
sanatoriyasının yaxınlığında yerləşən
"Dəstvənd" ən çox turist qəbul edən
hotellərdəndir. Həmin istirahət mərkəzinə
ölkəmizdə fəaliyyət göstərən səfirliklərin
əməkdaşları, eləcə də İrandan və
Türkiyədən turistlər gəlirlər.
Qəriblər kəndi ərazisində
yerləşən "Türkan" istirahət-sanatoriya
kompleksi və "Rasim" hoteli də beynəlxalq standartlara
uyğun təmir olunub. Burada "Viləşçay" su dəryaçasına
qayıqla səyahət, atçılıq,
üzgüçülük və digər idman növləri
ilə məşğul olmaq üçün şərait
var.
İsmayıllı xarici turistlərin sevimli məkanıdır
Azərbaycanın turizm
üçün əlverişli olan dilbər guşələrindən
biri də İsmayıllı rayonudur. Böyük Qafqazın
cənub ətəklərində yerləşən
İsmayıllı ərazisində tariximizin qədim dövrlərinin
izləri qalmaqdadır. Rayonda müxtəlif sənətkarlıq
növləri yüksək inkişaf edib ki, bu da
İsmayıllını turistlər üçün maraq
obyektinə çevirib.
Rayonun dəniz səviyyəsindən
2500 metr yüksəklikdə yerləşən Lahıc kəndi
sənətkarları ilə məşhurdur. XIX əsrin
ortalarında Lahıcda 200-dək misgərlik emalatxanası fəaliyyət
göstərib. Vaxtilə Lahıc ustalarının yüksək
sənətkarlıqla düzəltdikləri odlu və soyuq
silahlar əl-əl gəzib. XIX əsrin birinci yarısında
Rusiyanın İjevsk silah zavodunda Lahıc ustalarının təcrübəsindən
istifadə olunmuşdu. O dövrdə Lahıcda 100-dən
artıq sənət növü - misgərlik, dabbaqlıq,
çəkməçilik, papaqçılıq, sərraclıq,
dəmirçilik, həkkaklıq, qalayçılıq,
dulusçuluq, dərzilik və sair peşələr
inkişaf tapmışdı.
1980-ci ildən muzey-qoruğa
çevrilən Lahıcda həmin illərdən yadigar qalan məhəllə
məscidləri, Girdiman qalası qorunan tarixi abidələr
siyahısındadır. Saf havası, suları can dərmanı
olan dağ kəndi Lahıcda turizm mərkəzinin
yaradılması zəruridir. Hər il Lahıca 8 minədək
qonaq gəlir ki, onların da 80-90%-i əcnəbilərdir.
İrandan, Rusiyadan, Yaponiyadan, İtaliyadan və İspaniyadan
respublikamıza təşrif buyuran qonaqar Lahıcda dincəlmək
istəyirlər.
İsmayıllı rayon Mədəniyyət
və turizm şöbəsinin müdiri Azər Abbasovun dediyinə
görə, rayon ərazisində 600-dək yerləşdirmə
yeri olan 15 turizm istirahət mərkəzi, mehmanxana və
mehmanxana tipli obyektlər fəaliyyət göstərir.
Rayonun «Qreen House», «Qız
qalası», «Qaya», «Rizvan», «Çıraqban», «Həsənoğlular»,
«Şəlalə» istirahət mərkəzlərində yerli
və xarici turistlərə yüksək səviyyədə
xidmət göstərilir. Ötən il İsmayıllı
rayonunda 15 mindən çox yerli və xarici turist istirahət
edib.
Daşkəsən müalicəvi bulaqları və
bitkiləri ilə məşhurdur
Daşkəsən rayonu
Kiçik Qafqazın şimal-şərqində yerləşdiyi
və səthi şimala doğru alçalan dağlarla əhatə
olunduğu üçün olduqca mənzərəli,
qışda qismən azalan, yaz-yay, payız mövsümlərində
aşıb-daşan dağ çayları ilə zəngindir.
Rayona xüsusi gözəllik
verən yol boyunca uzanan qalın meşələrdə əsasən
fıstıq, vələs, palıd, cökə, söyüd,
göyrüş, qozqara (qaraağac), töləkə və
görməşov ağacları bitir.
Rayonda müalicəvi bitkilər
də geniş yayılıb. Onlardan kəklikotu, gülxətimi,
qəfli, sarıçiçək,
çobanyastığı, boymadərən, boyxoş,
andız, qaraçiyələk, qaraçörək,
yarpız, daşyarpızı, dəvədabanı,
solmazçiçəyi, yasəmən, çəmən,
yolotu (qırxbuğum), cincilim qantəpər, şehdərən,
dağ bənövşəsi, bənövşə, nərgiz,
lilpar, unnuca, gicitkən, qaymaqçiçəyi və s.
müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində
istifadə edilir. Rayonun gur çeşməli, şəffaf,
müalicəvi əhəmiyyətli bulaqları - Yumurtalı
bulaq, Narzan bulağı, Turşsu bulağı, Qiblə
bulağı, Qayğı bulağı, Böyrək
bulağı, İdris bulağı, Seyid bulağı turistlərin
ən çox ziyarət etdiyi məkandır.
Təbii gözəlliyi,
xoş mənzərəsi, zəngin bitki və heyvanat aləmi
Daşkəsəni təkcə yerli turistlər
üçün deyil, həm də xarici qonaqlar
üçün maraqlı turizm obyektinə çevirib.
Rayonda “Narzan” ailəvi istirahət mərkəzi, iki hotel fəaliyyət
göstərir.
Xoşbulaq yaylağı
xüsusilə xarici turistlərin özünə istirahət
yeri seçdiyi məkandır. Burada istirahət
üçün iki kottec fəaliyyət göstərir. Rayon
Mədəniyət və turizm şöbəsinin müdiri
Elçin Qurbanovdan aldığımız məlumata görə,
hazırda ilk olaraq 20 belə kottecin tikilməsi
planlaşdırılıb. Növbəti illərdə isə
bu tikililərin sayı 100-ə çatdırılacaq. 2009-cu
ildə rayon ərazisində istirahət etmək
üçün 14 minədək turist gəlib ki, onlardan təxminən
500 nəfəri əcnəbilər olub.
Naxçıvanda ekoturizmin inkişafı
üçün əlverişli imkanlar var
Qeyd etdiyimiz kimi, əsas
marşrutlardan başqa Azərbaycan ərazisində əlavə
marşrutlar da var ki, bunlardan da məlum səbəblərdən
hələlik istənilən səviyyədə istifadə
etmək mümkun deyil. Bu sırada Bakı-Naxçıvan
marşrutunu xüsusi qeyd etmək lazımdır. Qədim Azərbaycan
torpağı olan Naxçıvan təbii bulaqları və
gölləri ilə ekoturizmin inkişafı üçün
əlverişli imkanlara malikdir. Batabat gölü bu gün
turistlərin ən çox diqqətini çəkən yerlərdəndir.
Şahbuz şəhəri ərazisində, Naxçıvan
şəhərindən 65 km məsafədə, dəniz səviyyəsindən
2445 m hündürlükdə olan bir yer həm də
özünün şəfalı suyu ilə tanınır.
Təbiətin gözəl
guşələrindən biri olan Batabat yaylağı
gül-çiçəkli çəmənlikləri, təbii
gölü, sadə və təmiz dağ havası, meşələri,
Zorbulaq, Südlübulaq kimi bulaqları və «Narzan» tipli
Batabat mineral suları ilə məşhurdur. Batabat
yaylağının iqlimi ciyər, ürək, əsəb və
s. xəstəliklərin müalicəsi üçün
çox münasibdir. Ərazi dərman bitkiləri ilə zəngin
olduğundan, həm də təmiz hava hesabına burada gələcəkdə
turist bazası və fizioterapiya mərkəzinin yaranması
üçün perspektiv var. Batabat yaylağında
aparılan tədqiqatlar nəticəsində Mustye mədəniyyətinə,
Tunc, İlk Dəmir dövrünə, orta əsrlərə
aid abidələr, yaşayış məskənləri,
qalalar, ibadətgahlar, qayaüstü rəsmlər, qoç,
daş heykəlləri və s. aşkara
çıxarılıb.
Daş kitabələr olan qədim
Gəmiqaya rəsmləri Naxçıvanda turistləri cəlb
edən başqa bir məkandır.
Naxçıvanın Duz
dağı da müalicəvi məkan hesab olunur. Burada
müasir tipli beşulduzlu hotel tikilib. Duz dağına MDB məkanından,
hətta xarici ölkələrdən müalicə olunmaq
üçün astma xəstələri gəlirlər.
Əlimiz çatmayan Qarabağ...
Bakı-Dağlıq
Qarabağ marşrutunu turistlərə təqdim edə bilməsək
də, Azərbaycanın bu dilbər guşəsinin hər
qarışı maraqlı bir turizm obyektidir. Bu cənnət
diyarın müalicəvi əhəmiyyətli yeraltı suları,
gözəl təbiəti, zəngin flora və faunası,
yayda diş göynədən buz bulaqları hələ qədim
dövrlərdən insanları özünə cəlb edib.
Açıq səma altında muzey
Bakı-Abşeron marşrutu
isə çoxəsrlik tarixi olan qədim abidələrlə
zəngindir. Son illər yarımada ərazisində yerləşən
bir sıra abidələrimizin UNESCO-nun Mədəni İrs
siyahısına salınması, zəngin və qədim
tariximizi özündə yaşadan məbədlərimizin
yenidən bərpası, Atəşgahda, Qala kəndində
tarixi-etnoqrafik muzey-qoruqların yaradılması Abşeronun gələcəkdə
turistlərin sevimli məkanına çevriləcəyinə
zəmin yaradır.
Rayonlar beynəlxalq səviyyədə təbliğ
olunur
Bu gün Azərbaycanın
turizm marşrutları üzərində rayonlarda müxtəlif
turist layihələri həyata keçirilir, həmin layihələr
çərçivəsində bölgələrimiz beynəlxalq
səviyyədə təbliğ olunur. Bu sırada
«Böyük İpək yolu», «Şərab yolu»,
«Xalçaçılıq», «Aleksandr Düma Qafqazda» və
«Azərbaycanda alman məskənləri» layihələrini qeyd
etmək olar. Sözügedən layihələr ölkəmizə
gələn turistlərin sayının artırılmasına
və çoxçeşidli turizm məhsulunun
yaradılmasına xidmət edir.
Mədəniyyət.- 2010.- 28 aprel.- S. 8-9.