Bərpaçılar

Hər bir sənət əsəri sənətkarın zəhmətinin bəhrəsidir. Daim axtarışda olan və həmişə sərbəstliyi, azadlığı sevən bu insanların öz dünyası var. Bəzən tamaşaçını heyrətə gətirən sənət əsərlərinin çoxu bu dünyanın məhsuludur. Hamımızın zövqünü oxşayan və nəsildən-nəslə ötürülən bu əsərləri qoruyub saxlayan, onlara əbədi həyat bəxş edən bir mədəniyyət müəssisəsi var: Muzey Sərvətləri və Xatirə Əşyalarının Elmi-Bərpa Mərkəzi... Mərkəz qədim İçərişəhərin əyri, dolanbac küçələrinin birindəki Bəylər məscidində yerləşir.

Azərbaycanda bərpaçılıq sənəti mərhum sənətkar, hamının «Restavrator Fərhad» kimi tanıdığı Fərhad Hacıyevin adı ilə bağlıdır. O, 1957- ci ildə R.Mustafayev adına İncəsənət Muzeyinin zirzəmisində ilk bərpa emalatxanasını açıb. 1981-ci ildə respublika Mədəniyyət Nazirliyinin qərarı ilə emalatxanaya mərkəz statusu verilib. İndi burada 60 nəfər yüksək ixtisaslı mütəxəssis çalışır. Onlar boyakarlıq, qrafika, tətbiqi sənət, xalça, tikmə, metal, ağac, zərgərlik nümunələrinin bərpası ilə məşğul olurlar.

Bərpa mərkəzində bizi elmi işlər üzrə direktor müavini Nairə Sadıxova qarşıladı. Direktor Zərifə Məlikovanı xəbər aldıq. «Tədbirdədi. Bir saata qayıdacaq», - dedi.

Nairə xanım bizi müəssisənin işi ilə tanış etdi:

- Mərkəzin dörd şöbəsi var: tətbiqi sənət, rəngkarlıq, qrafika və elmi-tədqiqat şöbələri. Tətbiqi sənətə tikmə, xalça daxildir. Muzeylərdəki xalçalar bərpa, konservasiya olunaraq onların ömrü uzadılır. Rəngkarlıq şöbəsində ev-muzeylərdən və incəsənət muzeyindən gətirilən əsərlər bərpa olunur.

Qrafika şöbəsində isə proqramlar, afişalar, əlyazmalar təzələnir. Məsələn, Abşeron Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyindən Mehdi Hüseynzadənin məktubunu, Üzeyir Hacıbəyli və Teatr muzeylərindən 53 eksponatı bərpa etmişik. İndi mərkəzimizdə Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyindən 6 adda afişa üzərində iş gedir.

Bu yaxınlarda Qax Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyindən tətbiqi sənət şöbəsinə Tunc dövrünə aid bəzək əşyaları, 21 ədəd keramika nümunələri bərpa üçün gətirilib.

Şirvan Şəhər Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyindən 4 ədəd qədim küp, çıraq, xurcun və küləçə qadın geyimi bərpa olunacaq. Xalça muzeyi üçün 4 xalça, 5 tikmə, 9 keramika üzərində işləmişik.

Tez-tez rayonlardakı muzeylərə baş çəkirik. Orada təlim sərgilərimiz olur. Biz muzey işçilərinə eksponatları necə mühafizə etməyi öyrədirik. Mərkəzin Elmi-Bərpa Şurası var. Biz hər bir eksponatı qəbul edəndə öncə şuranın müzakirəsinə veririk. Yalnız bundan sonra bərpa edirik.

Şuraya memarlıq doktoru Vilayət Kərimov rəhbərlik edir. Rəssamlar İttifaqının katibi Ağəli İbrahimov, Əlyazmalar İnstitutunun böyük elmi işçisi Arif Ramazanov, sənətşünaslıq doktoru Cəmilə Həsənzadə, xalçaçı-rəssam Tariyel Bəşirov qurumun üzvləridir. İclaslarda öz işçilərimiz də iştirak edir.

Bərpaçılıq sənətinə yiyələnmək üçün təkcə rəssam olmaq azdır. Bərpaçı-rəssamın geniş dünyagörüşə, dərin biliyə malik olması ilə bərabər, sənəti sevməlidir. İncəsənət əsərlərinin bərpası və ekspertizası ixtisası üzrə təhsil alan tələbələr tədris yaradıcılıq təcrübəsini burada keçirlər. Ötən il Milli Elmlər Akademiyasının Tarix Muzeyində “Muzey eksponatlarının bərpası və konservasiyası” üzrə keçirilən açıq tenderin qalibi olduq. 216 eksponatı - 65 ədəd etnoqrafik metal məmulatı, 6 ədəd parça və geyim nümunəsi, 125 ədəd arxeoloji məmulat, etnoqrafik geyim nümunələrini bərpa etdik.

- Keçmiş SSRİ məkanında cəmi 4 bərpa mərkəzi fəaliyyət göstərirdi: Moskva, Kiyev, Vilnüs və Bakıda. Xalça üzrə ən peşəkar bərpaçılar təkcə bizim mərkəzdədir, - deyə tədbirdən yenicə qayıtmış muzeyin direktoru Zərifə xanım Məlikova söhbətə qoşuldu.

- Mərkəzdə hansı sahə üzrə mütəxəssis qıtlığı var?

- Keçən il Tarix Muzeyinin eksponatlarını bərpa etdik. Eksponatlar içində şüşə qablar vardı. Mən elə bilirdim ki, şüşə üzrə mütəxəssisimiz yoxdur. Amma onu bizim keramika ustamız Soltan elə bərpa elədi ki, özümüz də mat qaldıq. Arxeoloji parçaları, dəri eksponatları da bizim işçilərimiz bərpa etdilər. Ona görə qətiyyətlə deyə bilərəm ki, heç bir sahədə çətinliyimiz yoxdur. Ötən il Amerikadan tikmə üzrə mütəxəssislər gəlmişdilər. Onlar həm muzeylərdə, həm də bizim mərkəzdə işçilərimiz üçün ustad dərsləri keçirdilər. Əvvəldən planları belə idi ki, işçilərimizdən birini Amerikaya ixtisasartırma kursuna aparsınlar. İşimizlə tanış olandan sonra dedilər ki, biz hələ sizdən çox şey öyrənməliyik. Doğrudan da, çox bacarıqlı mütəxəssislərimiz var. Ruhəngiz Əliyeva, Bəsti Əliyeva tikmə üzrə bərpaçı kimi əvəzolunmazdırlar. Rəngkarlıq üzrə Natiq Səfərov, Elmira Səfərova, qrafika sahəsində Xatirə Tağıyeva, Ülviyyə Şirinova, xalçaçı-rəssamlar Sima Quliyeva, Xatirə Əmirova, Gülminə Əhmədova əsl peşəkardırlar.

Mərkəzimizin öz ənənələri olub, işi ilə həmişə tanınıb. 2008-ci ildə Moskvada Ümumittifaq Elmi-Tədqiqat Bərpa İnstitutunun 50 illik yubileyi keçirilirdi. Tədbirdə mən də iştirak edirdim. Orada bizim mərkəz haqqında xoş sözlər deyildi, onun yaradıcısı Fərhad Hacıyev böyük hörmətlə yad edildi. Mən də onun davamçısı kimi bundan çox böyük qürur hissi keçirdim.

Qeyd edək ki, bərpa mərkəzinin işi həm çətin, həm də məsuliyyətlidir. Bunu kollektivin hər bir üzvü bilir. Ənənələrə sadiq olan kollektiv Fərhad Hacıyevin başladığı işi layiqincə davam etdirir.

Sədaqət Yusifqızı

Mədəniyyət.- 2010.- 30 aprel.- S. 15.