«Tamaşaçı alqışını eşitmək sənətkar üçün böyük xoşbəxtlikdir»

Hafiz Quliyev: «Opera sənəti sevgi kimidir. Bu aləmə daxil olmaq da, oradan çıxmaq da çətindir.»

Bu il milli operamızın 102 yaşı tamam oldu. Opera və Balet Teatrının baş rejissoru Hafiz Quliyev isə bu il 50 yaşını tamamlayıb. Bu illərin tən yarısı bu sənət məbədi ilə bağlıdır. Çalışdığı teatrı həyatının ayrılmaz hissəsi sayan rejissor opera sənətini sevgi ilə müqayisə edir. Ən böyük sənət əsərləri də sevgidən yaranır. 25 il ərzində Opera və Balet Teatrının səhnəsində Ü.Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun”, “Koroğlu” operalarını, “Arşın mal alan”, “O olmasın, bu olsun” operettalarını , Z.Hacıbəyovun “Aşıq Qərib”, F.Əmirovun “Sevil”, Ş.Axundovanın “Gəlin qayası”, S.Ələsgərovun “Solğun çiçəklər”, N.Əliverdibəyovun “Cırtdan”, R.Mustafayevin “Vaqif” operalarını böyük sənət sevgisi ilə səhnələşdirib.

Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının baş rejissoru, Əməkdar incəsənət xadimi Hafiz Quliyevlə teatr mövsümünün son günlərində görüşdük.

- Teatrlarımız mövsümü başa vurur. Bu mövsüm Opera və Balet Teatrı üçün nə ilə yaddaqalan oldu?

- Hər il olduğu kimi, bu mövsümdə də Opera və Balet Teatrının yaddaqalan sənət hadisələri oldu. Keçən il ölkəmizdə “Uşaq ili” elan olunduğundan uşaqlar üçün iki tamaşa - Nazim Əliverdibəyovun “Cırtdan” nağıl operasını və İohan Ştrausun “Düyməcik” baletini hazırlayıb balaca tamaşaçılarımıza təqdim etdik. Bütün dünyada belə bir təcrübə var: uşaqları lap erkən yaşlarından ciddi musiqiyə, ciddi incəsənətə alışdırmaq lazımdır ki, böyüyəndə ciddi incəsənətə meyil etsinlər. Bu baxımdan hər il teatrımızda uşaqlar üçün opera və balet nümunələri hazırlayırıq.

Opera və Balet Teatrının özünəməxsus cəhətləri var. Biz bu teatr vasitəsilə Azərbaycan bəstəkarlarının opera və baletlərini dünya tamaşaçılarına, eyni zamanda, dünya klassik opera və balet əsərlərini Azərbaycan tamaşaçısına təqdim edirik. Bu gün Bakıya gələn əcnəbi qonaqların əksəriyyəti birinci növbədə bu teatra üz tutur, burada Azərbaycan musiqisi, incəsənəti ilə yaxından tanış olmaq imkanı qazanırlar. Əcnəbi tamaşaçıar teatrdan çox böyük təəssüratla ayrılırlar. Dünya teatr səhnələrində təqdim olunan ən məşhur opera və balet əsərləri bizim teatrda oynanılır. Dünyanın tanınmış opera və balet ulduzlarını teatrımıza dəvət edirik, onlar kollektivimizlə birlikdə tamaşalarda çıxış edırlər.

Bu mövsüm “Leyli və Məcnun“ operası 102 illik tarixində ilk dəfə dastanın doğulduğu yerdə - ərəb dünyasında nümayiş olundu. Qətərdə Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri keçirildi. Bu səfərə zəngin proqramla getmişdik. Opera sənətimizin şah əsərlərindən olan “Leyli və Məcnun” orada nümayiş olundu və çox yüksək səviyyədə, maraqla qarşılandı.

Teatrımız üçün bu mövsumdə yaddaqalan bir sənət hadisəsi də iyun ayında Şəkidə keçirilən “İpək yolu” I Beynəlxalq Musiqi Festivalında baş verdi. “Leyli və Məcnun” və “Şah İsmayıl” operalarını ilk dəfə olaraq açıq havada, təbii dekorlarla göstərdik. Düzdür, biz bu operaları qısaldılmış kompozisiya şəklində (hərəsi 1 saat) təqdim etdik, bununla belə, bu ideya çox yaxşı qarşılandı, müsbət fikirlər söylənildi.

Bu mövsüm mənim üçün bir məqamla da yaddaqalan oldu. 2003-cü ildə Ankarada Ü.Hacıbəylinin “Arşın mal alan” əsərini tamaşaya qoymuşdum və tamaşa çox böyük uğur qazanmışdı. Elə oldu ki, Türkiyə tərəfi məni bu mövsümdə Samsun Dövlət Opera və Balet Teatrına dəvət etdi. 2009-cu ilin dekabrında orada «Arşın mal alan” əsərini səhnələşdirdim, 2010-cu ilin yanvarında tamaşa teatrın repertuarında oldu. Türkiyədə ən yaxşı tamaşalar yay qastrollarında, yay turnesində göstərilir və “Arşın mal alan” tamaşası da Türkiyəni qarış-qarış gəzir. Mənim üçün önəmli olan hadisələrdən biri də budur.

Bundan əlavə, teatrımızın özünün repertuar siyasəti var. Ən böyük, ən ciddi incəsənəti yaşatmaqla yanaşı, yeni tamaşaçıları teatra cəlb etmək də önəmlidir. Başa çatan mövsümü həm də ona görə uğurlu sayıram ki, səhnəmizdə gözəl sənət nümunələri göstərildi və nümayiş olunan hər bir tamaşa anşlaqla keçdi.

- “Opera teatrına münasibət heç vaxt birmənalı olmayıb” - bu sizin qənaətinizdir. Belə qənaətə gəlməyinizin səbəbi nədir?

- Opera janr etibarı ilə ağır, çətin bir janrdır. Ola bilsin ki, bütün təbəqələrdə bu eyni cür qavranılmır. Amma təcrübəmdən belə bir qənaətə gəlmişəm ki, opera sənəti sevgi kimi bir şeydir. O aləmə daxil olmaq da, o aləmdən çıxmaq da çətindir. Elə ki, o aləmə düşdün, o sənətin aludəçisi oldun, artıq o aləmdən çıxa bilmirsən.

- Opera və Balet Teatrı bir qayda olaraq ənənələrinə sadiq qalır. Ancaq tamaşaçı zövqü dəyişir. Nə etmək lazımdır ki, tamaşaçı zövqü ənənəni qəbul etsin?

- Söz yox ki, hazırda dünya teatrlarında müxtəlif istiqamətlər var. Ancaq bu gün ən çox qəbul olunan da elə klassik formadır. Çünki klassikanın içində bir müasirlik xətti var. Əgər bu gün Ü.Hacıbəylinin yüz il əvvəl yazdığı musiqiyə böyük heyranlıqla qulaq asırıqsa, demək, müasirlik xətti o klassikanın içindədir. Böyük teatrlar da adətən ənənəvi və klassik yolla gedirlər. Çünki biz böyük teatrda böyük sənəti yaşadırıq və böyük sənətə baxmaq üçün tamaşaçılar hazırlayırıq. Əslində mühafizəkar adam deyiləm, amma incəsənətimizdə, mədəniyyətimizdə nə gözəldirsə, onu qoruyub gələcək nəsillərə ötürməyin tərəfdarıyam.

- 14 ildir ki, böyük bir teatrda baş rejissor vəzifəsində çalışırsınız. Təbii ki, rejissordan yüksək zövq, fantaziya tələb olunur. Bu gün tamaşaçıları heyrətləndirmək o qədər də asan deyil. Sənət isə heyrətləndirməlidir...

- Rejissorun mütləq dünyagörüşü, zövqü, elmi, savadı və bundan da əvvəl fitri istedadı olmalıdır. Üstəlik rejissor işləməli, tər tökməlidir. Çalışıram ki, işin öhdəsindən gəlim. Bu sənətdə müşahidə və fantaziya da əsas şərtlərdəndir. Rejissor istəyir ki, fantaziyasını hər yerdə nümayiş etdirə bilsin. Amma opera teatrında belə bir spesifik xüsusiyyət var ki, fantaziyanı bəstəkarın yazdığı musiqi taktlarına sığışdırmağa məcbursan. İkinci çətinlik isə o taktların işində fantaziyanı göstərə bilmək bacarığıdır. Əsl sənət qarşısında isə tamaşaçılar mütləq heyrətlənir. Bu anları görmək, tamaşaçı alqışlarını eşitmək hər bir sənətkar üçün ən böyük xoşbəxtlikdir.

- Teatrda çalışmaqla yanaşı, Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində aktyor və rejissor sənətindən dərs deyirsiniz. Bütün bunlara necə vaxt tapırsınız?

- Mən tələbə olanda müəllimlər həmişə deyərdilər ki, üç cür - praktik, nəzəri, pedaqoq rejissorlar olur. Ən maraqlı və püxtələşmiş rejissor bu üçünü özündə birləşdirə bilənlərdir. Həvəs, maraq, zəhmət olan yerdə isə həmişə vaxt tapmaq mümkündür.

- Deyirlər, rejissor tamaşaçı ilə səhnə arasında vasitəçidir. Siz necə düşünürsünüz?

- Mən ilk məşqlərdə çox çılğın görünürəm, tamaşa hazır olana yaxın aktyorlarla tamaşaçı arasında əriyirəm. Çünki mənim ifadə vasitəm aktyor, ifadə vasitəmi qəbul edən isə tamaşaçıdır. Sənin işini necə ifadə edəcəklər və tamaşaçılar bu işi necə qəbul edəcəklər - bu əslində maraqlı, tamaşadan-tamaşaya dəyişən bir vəziyyətdir.

- Opera və Balet Teatrında mövsüm ərzində neçə tamaşa təqdim olunur?

- Repertuarımızda tamaşaların sayı 40-dan çoxdur. Həftədə 3-4 opera və balet tamaşası nümayiş olunur və çalışırıq ki, tamaşaçılar milli və dünya əsərlərini növbəli şəkildə təqdim edək. Eyni zamanda, yeni ifaçılar cəlb edirik. Bu vacib şərtdir. Məsuliyyətlə deyə bilərəm ki, teatrda baş rola bir opera sənətçisi hazırlamaq, bir tamaşa qoymaq qədər məsuliyyətli işdir. Bir obraz üzərində 6-7 ay çalışmalı olursan. İstedadlı gənclərə opera səhnəsində sınaq imkanı verilir. Kim Opera və Balet Teatrının səhnəsində özünü ifadə eləmək gücünə qadirdirsə, burada qalır. Teatrın yeni ifaçılara həmişə ehtiyacı var. Yaradıcı heyət təzələndikcə teatrın coşqusu da artır. Buna görə də biz teatra davamlı olaraq istedadlı gəncləri dəvət edirik.

- Mayın 10-da 50 yaşınız tamam oldu. Ömrünüzün yarısını bu teatrda keçirmisiniz. Teatr sizin üçün nədir?

- Bu teatr mənim üçün çox böyük bir sənət məkanı, həyatımın bir hissəsidir.

- Teatr mövsümü bağlanır, siz mövsümü nə zaman yekunlaşdıracaqsınız?

- İyulun 20-də rəsmi olaraq mövsümü bağlayacağıq. Ancaq elə həmin gün - iyulun 20-də teatrımızın simfonik orkestri TÜRKSOY-un xəttilə İstanbulda “Koroğlu» operası ilə çıxış edəcək. Avqust ayında isə teatrımızın simfonik orkestri Avropada ən möhtəşəm musiqi festivallarından biri olan Münhen Opera Sənəti Festivalında iştirak edəcək.

- Bəs yeni teatr mövsümünü necə qarşılamaq fikrindəsiniz?

- Sentyabrın 18-i - dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin doğum günü Azərbaycanda musiqi bayramı kimi qeyd olunur. Hər il teatrımız yeni mövsümü Üzeyir bəyin bir əsəri ilə açır. Çox güman ki, mövsümü “Koroğlu” operası ilə açacağıq. Mən həmişə deyirəm, Ü.Hacıbəylinin möhtəşəm musiqisi, “Koroğlu”nun “Uvertüra”sı ilə başlanan mövsüm Allahın köməyi ilə yaxşı olmalıdır.

Təranə Məmmədova

Mədəniyyət.- 2010.- 16 iyul.- S. 5.