Mədəniyyət siyasətinin həyata keçirilməsində elmin rolu

Asif Usubəliyev,

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin Elmi-metodiki

sektorunun müdiri, siyasi elmlər namizədi

Mədəniyyət siyasəti - millətin mənəvi, iqtisadi və sosial inkişafının, onun intellektual potensialının artırılmasını, xalqın mənəvi sağlamlığını və rifahının möhkəmləndirilməsini, habelə milli və klassik mədəniyyət nümunələrinin təbliğini və birliyini təmin edən siyasətdir.

Bu gün biz tərəddüd etmədən Azərbaycanda mədəniyyət siyasətinin xarici siyasətlə uğurlu tandemindən danışa bilərik. Bu, mədəniyyət siyasətinin tükənməz potensiala və Azərbaycan reallıqları çərçivəsində böyük perspektivlərə malik olduğunu sübut edir.

Mədəniyyət siyasətinin qarşısında duran əsas vəzifələr bunlardır:

mədəni dəyərlər sisteminin qorunub saxlanılması və inkişaf etdirilməsi;

milli mədəniyyətin vahidliyinin təsdiq edilməsi;

mədəni inkişafda qeyri-tənasüblüyün aradan qaldırılması;

mədəni və sosial-iqtisadi inkişafın təmin edilməsi;

milli birliyin və həmrəyliyin təminatı;

milli identifikasiya meyarlarının müəyyən edilməsi və təbliği;

mədəniyyətdə varislik prinsipinin təbliği; mədəni irsin qeydiyyata alınması və qorunması, həmçinin onun öyrənilməsi və təbliği;

mövcud sosial-siyasi sistemin demokratikləşməsinin həyata keçirilməsi;

ziyalılar və xalq kütləsi arasında səmərəli dialoqun qurulması;

bədii yaradıcılıq fəaliyyəti üçün lazımi şəraitin yaradılması;

təşəbbüslərin və yaradıcılıq fəaliyyətinin dəstəklənməsi;

mədəni fəaliyyətin müxtəlif formaları üzrə kadr hazırlığı və təkmilləşdirilməsi;

sahənin qarşısında duran əsas məqsədlərə nail olunması prosesinə elmi potensialın cəlb olunması;

mədəni maarifləndirmə proqramlarının həyata keçirilməsi;

mədəni təşkilatlar şəbəkəsinin genişləndirilməsi;

xaricdə milli mədəniyyət nailiyyətlərinin təbliği və milli mədəniyyət nümunələrinin mənimsənilmə proseslərinin qarşısının alınması və s.

Qeyd olunan vəzifələr mədəniyyət siyasətinin həyata keçirilməsində elmin, o cümlədən kulturologiya elminin geniş iştirakının vacibliyini şərtsiz olaraq təsbit edir. Məhz mürəkkəb elmi metodikalar və analitik təhlillər sahənin strateji planlaşdırılmasına, kreativ idarə olunmasına, cərəyan edən proseslərin adekvat qiymətləndirilməsinə, mövcud tendensiyaların və inkişaf modellərinin müəyyən edilməsinə, habelə mədəni hadisələrin effektiv proqnozlaşdırılmasına səbəb ola bilər. Mahiyyət etibarilə mürəkkəb və təzahür formalarına görə çoxsahəli olan sosial-mədəni proseslərin proqnozlaşdırılması, habelə prosesdə iştirak edən sistemlərin idarə olunma modellərinin və prinsiplərinin mütəmadi şəkildə modernləşməsi məsələləri bu sahənin inkişafında mühüm rol oynayır.

Təsadüfi deyil ki, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyində mədəniyyətə və incəsənətə xas olan ənənəvi istiqamətlərlə yanaşı, yeni sahələrə, o cümlədən elmin və müvafiq ixtisaslar üzrə təhsilin inkişafına da ciddi fikir verilir. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyində Elm və təhsil şöbəsinin açılması qeyd olunanların təzahürü olaraq elmin inkişafını nazirliyin prioritet sahəsi kimi müəyyən edir.

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi yarandığı ilk gündən etibarən mədəniyyət siyasətinin reallaşmasında elmin potensiallarına və elmi metodlara müraciətini, habelə elmi qurumlar ilə əməkdaşlıq əlaqələrinin yaradılmasını önəmli vəzifə kimi müəyyən edib. Aparılmış islahatlar nəticəsində Mədəniyyətşünaslıq üzrə Elmi-Metodiki Mərkəzin yaradılması, müstəqil Azərbaycanın tarixində ilk dəfə olaraq Kulturoloqların Milli Forumunun və Kulturoloqların Birinci Beynəlxalq Bakı Forumunun keçirilməsi, respublikanın tanınmış alimlərinin iştirakı ilə kulturologiya üzrə açıq mühazirələrin təşkili, ümumrespublika elmi məqalələr müsabiqəsinin keçirilməsi, bir sıra elmi konfransların, o cümlədən Moskva şəhərində Rusiya Kulturologiya İnstitutu ilə birgə “Müasir kulturologiya: nəzəriyyədən təcrübəyə” adlı beynəlxalq elmi konfransın təşkili, elmi məqalələr toplusunun nəşri, elm sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq şəbəkəsinin genişləndirilməsini qeyd etmək olar.

Bundan əlavə, Rusiyanın və Gürcüstanın müvafiq elmi qurumları ilə əməkdaşlıq müqavilələrinin imzalanması, müvafiq məsələlər üzrə konsultasiyaların aparılması üçün xarici alim-ekspertlərin Azərbaycana dəvət olunması, müvafiq sahələr üzrə alim-mütəxəssislərin iştirakı ilə ictimai şuraların yaradılması, maddi-mədəni irs nümunələrinin konservasiya və bərpa olunması sahəsində elmi tədqiqatların genişləndirilməsi, beynəlxalq elmi tədbirlərdə və layihələrdə nazirliyin uğurla təmsil olunması, respublikanın mətbu orqanlarında mütəmadi olaraq təbliğat məzmunlu məqalələrin nəşri, tanınmış alimlərin iştirakı ilə respublikanın bir çox rayonlarında “Milli mədəniyyət və müasir mədəniyyət siyasəti” mövzusunda təlimlərin keçirilməsi, turizm sahəsində elmi tədqiqatların aparılması və digər bu kimi əməli tədbirlərin adlarını çəkmək olar. Odur ki, mədəniyyət siyasətinin həyata keçirilməsində elmin potensiallarına müraciət olunma hallarının genişləndirilməsi Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin qarşısında duran başlıca vəzifələrdən biridir.

Sözsüz ki, mədəniyyət siyasəti kontekstində ən böyük əhəmiyyətə malik olan elm kulturologiyadır. Bu gün dünyada kulturologiya elmi haqqında fikirlər mübahisəli olsa da, onun vacibliyi, praktiki əhəmiyyəti və perspektivliyi heç kəsdə şübhə yaratmır. Qloballaşma və mürəkkəb inteqrasiya prosesləri zamanı milli və müstəqil mədəniyyət siyasətinin həyata keçirilməsində və sahənin strateji planlaşdırılmasında kulturologiya elminin xüsusi əhəmiyyəti vardır.

Bu gün qloballaşan dünyada milli-mənəvi dəyərlərimizin mühafizəsi, mədəni inteqrasiyanın optimal yollarının araşdırılması və müəyyənləşdirilməsi baxımından mövcud baxışların konseptual bir şəklə gətirilməsi, xalqlarımızın mənəvi ünsiyyətinin intensivləşməsi, mənəvi yaxınlaşma prosesinin sürətlənməsi və nəticədə mükəmməl şəkildə bir-biri ilə qovuşması vacibdir. Ölkənin milli siyasəti müxtəlif millət, etnik qrup və dini azlıqların birgə yaşaması və dözümlülük prinsipləri əsasında müəyyənləşdirilib. Odur ki, mövcud sahə daim mədəniyyət siyasətinin diqqətindədir. Belə ki, mədəniyyət siyasətinin ən mühüm istiqamətlərindən biri olan millətlərarası və dinlərarası münasibətlərdə tolerantlıq prinsiplərinin təşviq olunması və təbliği məsələlərində də elmin rolu danılmazdır.

Beləliklə, qeyd olunanları nəzərə alaraq, müasir dövrdə Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət siyasətinin ən mühüm vəzifələri kimi aşağıdakıları müəyyən etmək olar:

müxtəlif elmi metodikalar əsasında və bəşəriyyətin sosial-mədəni inkişaf təcrübəsi əsasında modernləşmə mexanizmlərinin işlənilməsi;

Avropa və dünya mədəniyyətinin mütərəqqi yeniliklərinin Azərbaycan mədəniyyətinə inteqrasiyasına və yaradıcı tətbiqinə şəraitin yaradılması;

"mənəvi istehsal" sferasının idarə edilməsi və maliyyələşdirilməsinə yeni üsulların tətbiqi;

təhsil, elm və incəsənətin inkişafının əlaqələndirilməsi;

ziyalıların ictimai statusu, hüquqi və sosial müdafiəsinə diqqətin artırılması;

"humanitar" mədəniyyətin formalaşdırılması;

mədəni identifikasiya proseslərinin təkmilləşdirilməsi;

sosial-mədəni inkişaf imkanlarının bərabərliyinin təmin edilməsi;

dövlət və QHT-lər arasında mədəniyyət sahəsində əməkdaşlığın dəstəklənməsi və inkişaf etdirilməsi;

sülh mədəniyyətinin, həmçinin qlobal mədəniyyət siyasətinin vahid prinsiplərinin müəyyən edilməsi.

Müəyyən olunmuş vəzifələrin yerinə yetirilməsində, mövcud sahədə fəaliyyətin səmərəliliyinin artırılmasında, habelə əqli və digər resursların rasional istifadə olunmasında elmi yanaşmaların rolu təkzibolunmazdır. Odur ki, elm və elmi metodikalar mədəniyyət siyasətinin əsas prioritetlərinin müəyyən edilməsinə və qarşıda duran məqsədlərə nail olunmasına xidmət edir.

Mədəniyyət.- 2010.- 2 iyun.- S. 7.