Maestro Niyazi
Bu dəfə haqqında yazmaq istədiyim ev-muzeyi məşhur Hacıbəyovlar
nəslindən olan bəstəkar və dirijor Niyazi haqqındadır. Şəhərin mərkəzində yerləşən
muzey 1994-cü il sentyabrın 18-dən fəaliyyət
göstərir. Muzeyin
direktoru Rza Bayramovun sözlərinə
görə, maestro Niyazi 1958-ci ildən ömrünün sonunadək
bu evdə həyat yoldaşı Həcər xanımla birgə yaşayıb. Muzey 5 otaqdan ibarətdir, bunlardan üçü Niyazinin dövründə olduğu
kimi qorunub saxlanılır. Digər
2 otaq isə ekspozisiya və tədbirlərin keçirilməsi
üçün nəzərdə
tutulub. Muzey fəaliyyətə başladığı
illərdə 4473 eksponat
var idi. Hazırda isə onların sayı 6200-dən
çoxdur. Bunlar əsasən Niyazinin şəxsi not əlyazmaları, kitabxanası,
rəsm əsərləri,
maestroya müxtəlif
illərdə bağışlanan
hədiyyələr, geyimlər,
tanınmış musiqiçilərlə
birgə fotoşəkillərdir.
Həyat və yaradıcılığı
Niyazi Zülfüqar
oğlu Tağızadə-Hacıbəyov
1912-ci il avqustun 20-də Tiflisdə
doğulub. Anası
Böyükxanım ixtisasca
həkim olub. Atası Zülfüqar Hacıbəyov (Üzeyir Hacıbəyovun qardaşı)
Azərbaycanda musiqili teatrın banilərindən
olub. Uşaqlıq illərindən Ü.Hacıbəyov,
M.Maqomayev, Ə.Haqverdiyev,
C.Məmmədquluzadə, N.Vəzirov, H.Cavid kimi dövrünün tanınmış sənət
adamları, yazıçıları
arasında böyüyüb.
Azərbaycan dirijorluq məktəbinin formalaşması və inkişafı onun adı ilə bağlıdır. Q.Ropov, P.Ryazanov, L.Rudolfun
bəstəkarlıq məşğələlərində
iştirak edən Niyazi dirijorluq fəaliyyətinə 1934-1935-ci illərdə başlayır.
1935-ci ildə ilk dəfə olaraq Azərbaycan xalq musiqisinin klassik nümunələrini - "Rast"
və "Şur"u nota köçürür.
1946-cı ildə gənc
dirijorların baxış
müsabiqəsinin
laureatı adını
qazanır. 1949-cu ildə
məşhur əsərini
- "Rast" simfonik
muğamını yazır.
Böyük sənətkar
Azərbaycan SSR Xalq artisti, SSRİ Xalq artisti adlarına, Azərbaycan Dövlət mükafatına, SSRİ Dövlət
mükafatına, "Çitra"
baletinə görə
Cəvahirləl Nehru adına beynəlxalq mükafata layiq görülüb. Müxtəlif
vəzifələrdə çalışıb.
Azərbaycan Dövlət
Filarmoniyasının bədii
rəhbəri olub.
1984-cü ildə isə
72 yaşında vəfat
edib.
Sətirlərə sığmayacaq sevgi
dastanı
Bəstəkar Niyazi həyat yoldaşı Həcər xanımla 51 il birgə
ömür sürüb.
Onların maraqlı
sevgi tarixçəsi
var. Maestro Niyazi gələcək
həyat yoldaşı
ilə 1930-cu ildə Mahaçqalada, Dağıstan
Maarif Komissarlığında
işləyərkən tanış
olub. Əslən Cənubi Azərbaycandan olan Həcər xanımın qardaşı
Əli İsgəndər
Mahaçqaladakı İran
konsulluğunda çalışırmış.
Bir gün Həcər xanımgilin ailəsi Yeni il bayramında
Niyazigili öz evlərinə qonaq çağırır. Niyazi Həcər
xanımı ilk dəfə burada görür və ilk baxışdan yaranan bu sevgi
sonralar böyük bir məhəbbətə
çevrilir. 1932-ci ildə
Həcər xanımgilin
ailəsi İrana dönməli olduqlarından
öz qızlarının
Niyazi ilə münasibətdə olmasını
əngəlləyirlər.
Onların ailə qurmasına etiraz edirlər. Belə olduğu halda gənclər gizlincə evlənmək qərarına
gəlirlər. Əvvəlcə
bir müddət Ağdaşda yaşayırlar,
sonra Bakıya köçürlər. Həcər
xanım Niyazi haqqında xatirələrində
həyat yoldaşı
barədə böyük
sevgi ilə söz açır. “Niyazi xəstələnəndə
uşaq kimi olurdu, əsəbiləşirdi.
Şıltaqlığa başlardı,
onun üçün hazırladığım xörəkdən
əvvəl özümün
dadmağımı xahiş
edər və öz qaşığını
mənə uzadardı.
Mən də boyun qaçırmazdım.
Bax onda Niyazinin gözlərindən
həm xoşbəxtlik,
həm də minnətdarlıq yağardı”.
Həcər xanımın
“Ərim haqda xatirələr”i belə bitir: “Sözün düzünü desəm,
hərdən mənə
elə gəlirdi ki, onu qoruyuram,
amma o, məni qorumağı bir yana, heç mənə verdiyi əziyyətləri də
görmür. Olurdu
ki, inciyirdim ondan... Ancaq bu düşüncələr
bütövlükdə ədalətli
deyildi. Əvvəla, söhbət məndən
düşəndə, Niyazi
həmişə dostlarımıza
deyirdi ki, heç bir qadın onun mənimçün elədiklərini
edə bilməzdi. Həcərin önündə
çox günahım
var və ona çox borcluyam. Mən də Niyaziyə minnətdaram”.
Bu sətirləri oxuyub Həcər xanımın sədaqətini, böyük sevgisini,
Niyazi qüdrətini duymamaq olmur.
Niyazinin Həcər xanımla övladları olmayıb. Amma bəstəkar özündən
sonra musiqi xəzinəmizə “Rast” simfonik muğamı, “Çitra” baleti kimi böyük sənət nümunələrini
bəxş edib.
Yeganə Cansail
Mədəniyyət.- 2010.- 28 may.- S. 15.