Əzəmətli
Beşbarmaq dağı
Ekoturizm və dini turizm məkanı
Respublikamızın ərazisindəki nadir geoloji obyektlərin
ən maraqlı və turizm baxımdan cəlbedici olanlardan
biri Beşbarmaq dağıdır. Karbonat tərkibli
breksiyalaşmış əhəngdaşlarından (dolomitlərdən)
ibarət qaya parçası “səhra aysberqi”ni
xatırladır və Bakı-Siyəzən avtomobil yolunun 95
km-də əzəmətlə ucalır. Beşbarmaq
dağı dəniz səviyyəsindən 445 m yüksəklikdədir.
Dağın əmələ gəlməsində ilkin
versiyalardan biri kimi tektonik hərəkətlərin təsirindən
karbonat tərkibli süxurların sıxılması və nəticədə
belə bir mənzərənin yaranması göstərilir.
Qayaya şərq və qərbdən
baxarkən o, insan əlində olan barmaqları
xatırladır və çox güman ki, elə buna görə
də bu qayaya Beşbarmaq adı verilib.
Bu qayanın digər adı isə
Xıdır Zində piridir. İnsanların həyatında,
onlara güc verən, onları yaşadan müəyyən bir
qüvvəyə olan “inam” məfhumu var. İnsanlar təbiəti,
cəmiyyəti dərk etməyi başladığı andan təbiətdə
baş verən mürəkkəb bir proses
qarşısında aciz qaldığı zaman ümidini
inandığı bir qüvvəyə, obyektə
bağlayır, ona sitayiş etməklə ondan kömək
gözləyir. Ərazidə özünün
böyüklüyü, hündürlüyü, təkliyi və
qeyri-adiliyi ilə, daha doğrusu, heykəl bir relyef forması
kimi seçilən Beşbarmaq dağı belə bir nadir
geoloji obyektlərdən biridir.
Qaya üzərində çoxlu
sayda karst tipli boşluqlara, yuvacıqlara rast gəlmək
mümkündür. Bu gün Xıdır Zində pirinə gələnlərin,
ondan kömək istəyənlərin sayı həddən
artıq çoxdur. Buraya insanların bir qismi ziyarət, digər
qismi isə gəzinti, maraq məqsədi ilə gəlir. Ziyarətə
gələnlərin çoxu özləri ilə heyvan
(qoyun-quzu) gətirir və pirin ətəyindəki
çökəklikdə onları qurbanlıq kimi kəsirlər.
Pirə gələnlər mütləq
qayanın başına çıxır, burada nəzir verirlər.
Ətrafda bir necə yerdə nəzir qutuları var. Zirvəyə
çıxış xüsusən də yaşlı insanlar
və qadınlar üçün çox çətin və
təhlükəlidir. Doğrudur, qaya üzərində
müxtəlif intervallarda dəmir pilləkənlər qoyulub.
Lakin onlar çox ensizdir və iti bucaq altındadır.
Qayanın zirvəsində dəniz
havasını hiss etmək, ətrafı-dənizi və əks
tərəfi müşahidə etmək insana xoş təəssürat
bağışlayır. Burada ölçüləri 3x3 m
olan, yaşayış yerini və ya istehkamda dayaq nöqtəsini
xatırladan üstü açıq bir otaq, bundan başqa
qayanın ətrafında eni 1 m-ə qədər olan müdafiə
xarakterli qədim divar qalıqları var.
Pir Bakı-Siyəzən magistral
yolundan 5 km qərbdədir. Magistral yoldan
pirə qədər olan torpaq yol
yaz-payız fəslində
palçıqlı, yayda
tozlu, qışda isə sürüşkən
olur və gediş-gəlişi çətinləşdirir.
Ərazidə su qıtlığı müşahidə
olunur, belə ki, qurbanlıq kəsilən yerdə debiti çox az olan cəmi bir bulaq
var.
Doğrudur, burada yağışdan,
günəşdən qorunmaq
üçün çox
da böyük olmayan bir necə
tikinti var, lakin bunlar hamının
qorunması üçün
bəs etmir. Pir ətrafında tək-tək
ağaclara rast gəlinir. Lakin təəssüflər olsun ki, ziyarətçilər
tərəfindən bu
ağacların kölgəsində
ocaq yandırıldığından
onlar qurumaq təhlükəsi altındadır.
Odur ki, ərazini daha çox ziyarətçi, turist cəlb etmək üçün abadlaşdırmaqla
Beşbarmaq dağını
ən gözəl ziyarətgaha, ekoturzim və dini turizm
məkanına çevirmək
olar.
Fəxrəddin Abdullayev,
Geoloq
Mədəniyyət.-
2010.- 15 oktyabr.- S. 8.