Yüksək ixtisaslı kadrlar mədəniyyətin sabahıdır

“Qloballaşma şəraitində milli mədəniyyətin qorunmasında menecerlər xüsusi rol oynamalıdırlar”

“Amerika universitetləri qüvvətlidir ona görə yox ki, Amerika varlıdır. Amerika varlıdır ona görə ki, onun universitetləri qüvvətlidir”. ABŞ prezidentlərindən birinin bu sözləri müasir dünyada yüksək təhsilin nə dərəcədə böyük önəm kəsb etdiyinə gözəl nümunədir.

Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Kulturologiya fakültəsinin mədəniyyət meneceri və muzey işi və abidələrin mühafizəsi ixtisaslarının yaranmasının 20 ili tamam olur. Bu illər ərzində hər iki ixtisas üzrə təhsil alan tələbələr mədəniyyətin müxtəlif sahələrində yüksək ixtisaslı kadrlar kimi özlərini doğruldublar.

Kulturologiya fakültəsinin dekanı, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Apdin Əlizadə ötən 20 ilə qısa nəzər saldı:

- Universitetimizin rektoru Timuçin Əfəndiyev ali məktəbdə dövrün tələblərinə uyğun olaraq yeni ixtisasların açılmasına xüsusi diqqət yetirir. Məhz bu diqqət sayəsində 1991-ci ildə Kulturologiya fakültəsində iki yeni ixtisas - mədəniyyət meneceri və muzey işi və abidələrin mühafizəsi ixtisasları açıldı. Kulturologiya fakültəsi universitetin aparıcı fakültələrindən biridir. 1991-ci ildən bugünədək fakültəmizdə 10 minədək tələbə təhsil alıb. Fakültədə “Mədəniyyətşünaslıq”, “Muzeyşünaslıq”, “İqtisadiyyat və informatika” və “Tətbiqi kulturologiya” kafedraları fəaliyyət göstərir. Hazırda fakültədə 4 ixtisas - kulturologiya, mədəniyyət meneceri, beynəlxalq münasibətlər, muzey işi və abidələrin qorunması ixtisasları üzrə kadrlar hazırlanır. 500-dən çox tələbəmiz var. Fakültədə 50-yə yaxın professor-müəllim çalışır.

Mədəniyyət meneceri

Kulturologiya fakültəsinin “İqtisadiyyat və informatika” kafedrasının müdiri, iqtisadiyyat elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Məleykə Həsənova:

- “İqtisadiyyat və informatika” kafedrası 2001-ci ildən fəaliyyət göstərir. Kafedrada “Mədəniyyət meneceri” və “Tətbiqi incəsənət” ixtisasları üzrə bakalavr təhsilli mütəxəssislər hazırlanması üzrə ümumilikdə 33 fənn tədris edilir. Mədəniyyət meneceri ixtisasından danışarkən, əvvəlcə menecmentin tarixinə nəzər salmaq lazımdır. Menecmentin tarixi kökləri qədimlərə gedib çıxsa da, bir elm kimi XX əsrin əvvəllərində nəzəri cəhətdən əsaslandırılıb.

Amerika mühəndisi, alim və sahibkar Federiko Teylor “İdarəetmənin əsas prinsipləri” əsərini yazdı və bununla da biznesin idarə edilməsinə konseptual baxış dəyişdi. O, işə qəbul olunanla, işə götürüləni iki yerə böldü: idarə edənlər və idarə olunanlar. İdarə edənlərin əsas funksiyası idarəetmədə yeni üsullar, yeni formalar tətbiq etməklə sonda məhsul istehsalını artırmaq idi. Bu məqsədlə o poladəritmə sənayesində çalışan fəhlələr arasında təcrübə aparır. Nəticə özünü doğruldur. Normanı yerinə yetirənlər işdə qalır, yerinə yetirməyənlər isə işdən azad edilir. Son nəticədə müəssisə xeyli gəlir əldə edir, fəhlələrin əmək haqqı yüksəlir. Bu metod tezliklə Amerikadan Avropaya yayılır və Teylor sistemi menecment sahəsində ilk məşhur sistem olur. Keçmiş SSRİ-də bu sistemi “Tər tökdürən əməkhaqqı sistemi” adlandırsalar da, zaman keçdikcə bu sistem özünü doğruldur. Bu gün dünyada xüsusi menecer məktəbləri fəaliyyət göstərir. Avropa ölkələrində menecer çox yüksək ixtisas hesab olunur. Bu ixtisas ən gəlir gətirən sahə kimi qiymətləndirilir.

Menecmentlik istehsalat sahələrində özünü doğrultduğundan 1960-cı illərdən qeyri-istehsal sahələrinə də sirayət etdi. Bank menecmenti, tibb menecmenti, mədəniyyət menecmenti, ekoloji menecment, turizm menecmenti və digər xidmət sahələrində tətbiq olundu.

Qeyri-istehsal sahəsində menecment

- Menecmentlər ilk növbədə öz işlədiyi sahənin xüsusiyyətlərini yaxşı bilməli, tələbkar, təşəbbüskar, yenilikçi olmalı, qərar qəbul edərkən həm daxili amilləri, həm xarici amilləri nəzərə almalıdırlar. 60-cı illərdə artıq qeyri-istehsal sahəsində menecment fəaliyyətindən istifadə edilməyə başlandı. Qeyri-istehsal sahələrində menecmentin əsas vəzifəsi həm də milli-mənəvi dəyərlərin saxlanması, qorunması, inkişaf etdirilməsi, gələcək nəsillərə çatdırılmasıdır. Bu gün dünyada qloballaşma gedir. Mədəniyyət heç bir sərhəd tanımadan telekanallar, kasetlər, disklər vasitəsi ilə axıb digər ölkələrin mədəniyyətini sıxışdırır. Buna görə də bu qloballaşma şəraitində milli mədəniyyətin qorunmasında menecerlər xüsusi rol oynamalıdırlar.

Universitetimiz 20 ildir ki, menecer ixtisası üzrə mütəxəssislər hazırlayır.

Kulturologiya fakültəsinin “İqtisadiyyat və informatika” kafedrası olaraq qarşımıza məqsəd qoymuşuq ki, menecer və prodüser ixtisasları üzrə dünya standartlarına uyğun mütəxəssislər hazırlayaq. Bunun üçün “Mədəniyyətin iqtisadiyyatı”, “Mədəniyyət sahəsində sahibkarlığın əsasları”, “Mədəniyyət sahələrinin maliyyələşmə xüsusiyyətləri”, “Mədəniyyət sahəsində kreditləşmə xüsusiyyətləri”, “Mədəniyyət sahələrində gömrük münasibətləri”, “Bank işi”, “Vergi münasibətləri” fənlərini tədris edirik. Fakültəmizin məzunları mədəniyyətin müxtəlif sahələrində - televiziyalarda, teatrlarda, prodüser mərkəzlərində çalışırlar.

“Muzey işi və abidələrin mühafizəsi”

”Muzeyşünaslıq” kafedrasının müdiri, sənətşünaslıq elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Elfira Qurbanova:

- Muzeyşünaslıq çox spesifik bir elmdir. Dünyada bu elmin yaranma tarixi XX əsrin 20-30-cu illərinə təsadüf edir. Universitetimizdə “Muzeyşünaslıq” kafedrası 1991-ci ildən bu günədək “Muzey işi və abidələrin mühafizəsi” ixtisası üzrə ali təhsilli kadrların hazırlanmasında iştirak edir. Bu gün respublikamızda müxtəlif profilli muzeylər fəaliyyət göstərir. Məzunlarımızın əksəriyyəti öz ixtisaslarına uyğun olaraq Milli Tarix Muzeyində, Nizami Gəncəvi adına Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində, Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyində, xatirə və ev-muzeylərində, habelə tarix-diyarşünaslıq və digər profilli muzeylərdə çalışırlar.

“Muzeyşünaslıq” kafedrasında “Muzeyşünaslıq, arxiv işi və abidələrin qorunması” ixtisası üzrə yalnız bakalavr pilləsində 18 fənn, o cümlədən “Diyarşünaslıq”, “Muzey fondu və fond işi”, “Muzey işinin tarixi, nəzəriyyəsi, təşkili və idarəolunması”, “Muzey ekspozisiyası”, “Elmi-tədqiqat işi”, “Muzeydə ekspert işi”, “Muzeydə elmi-maarif və mədəni-kütləvi işin təşkili metodikası”, “Dünya muzeyləri” və s. tədris olunur.

Yuxarıda qeyd edilən fənlərin tədrisi məqsədilə kafedrada yüksək ixtisaslı, peşəkar, təcrübəli professor-müəllim heyəti çalışır. Son illərdə təhsil sahəsində həyata keçirilən islahatlarla əlaqədar kafedra müəllimlərinin iştirakı ilə 34 çap vərəqi həcmində “Muzeyşünaslıq” dərsliyi, “Muzeyşünaslıq kursu” üzrə 10 çap vərəqi həcmində kompleks tədris proqramı və 40 çap vərəqi həcmində “Memorial-xatirə və ev-muzeylərinin kataloqu” işıq üzü görüb.

Kafedra istər universitetdaxili və istərsə də ondan kənar elm, təhsil və mədəniyyət müəssisələrində keçirilən tədbirlərdə fəal iştirak edir. Müəllimlərimiz elmi-nəzəri konfranslarda, elmi simpoziumlarda, görüş-dialoq və dəyirmi masa toplantılarında maraqlı məruzələrlə çıxış edirlər.

Unikal ixtisaslar

“Tətbiqi kulturologiya” kafedrasının müdiri, kulturologiya elmləri doktoru, professor İlqar Hüseynov:

- “Tətbiqi kulturologiya” kafedrası Azərbaycanda yeganə kafedra hesab olunur ki, bu sahə üzrə yalnız Mədəniyyət və İncəsənət universitetində baza ixtisası üzrə mütəxəssislər hazırlanır. Kulturologiya fakültəsi özü də ali məktəblər arasında yalnız bizim universitetimizdə fəaliyyət göstərir. Ona görə də kulturologiya ilə məşğul olan alimlər məhz bu fakültədə kulturologiyanın həm nəzəriyyəsi, həm də praktik məsələləri ilə bağlı tədqiqat işləri aparırlar. Son dövrdə kafedramızda 20-dən çox kulturoloji aspektdə dərsliklər, dərs vəsaitləri, monoqrafiyalar, müxtəlif elmi məcmuələr çap edilib. Müəllimlərimiz onlarla beynəlxalq elmi konfrans və simpoziumlarda çıxış ediblər. “Tətbiqi kulturologiya”, “Dünya mədəniyyət siyasəti”, “Turizmin əsasları”, “Kulturologiya” və s. kitablar ərsəyə gəlib. Universitetdə yeni, unikal ixtisasların açılmasında hörmətli rektorumuz, professor Timuçin Əfəndiyevin çox böyük xidmətləri var. Hazırda universitetimizdə 40-dan çox unikal ixtisas üzrə mütəxəssislər hazırlanır ki, bu mütəxəssislər mədəniyyətimizin sabahıdır.

Kulturologiya fakültəsi bu gün əldə etdiyi nailiyyətlərlə kifayətlənmir. Fakültə üzərinə düşən məsuliyyəti hiss edir. Kulturologiya fakültəsinin mədəniyyət meneceri və muzey işi və abidələrin mühafizəsi ixtisaslarının 20 yaşı tamam olsa da, bu ixtisaslar universitetin hələ də yeni ixtisasları sayılır. Çünki təhsil uzunmüddətli bir prosesdir. Necə ki, Çin filosofu Konfutsi deyirdi: “Əgər bir illik planın varsa, taxıl ək. Əgər 10 illik planın varsa, bağ sal. Əgər 100 illik planın varsa, insanları öyrət”. Bu baxımdan 20 il hələ yolun başlanğıcıdır...

Təranə Vahid

Mədəniyyət.- 2011.- 20 aprel.- S. 15.