Bir səsin
cazibəsi
Bədii
qiraət ustası, unudulmaz Kazım Ziyadan üzübəri
qeyri-adi diksiyası, intonasiya və səs ahəngi ilə
yadımızda qalan görkəmli sənətkarlarımız
çox olub: Mehdi Məmmədov, Əli Zeynalov, Səməndər
Rzayev, Hökumə Qurbanova, Həsən Əbluc, Məhluqə
Sadıqova... Bu insanların min bir məharətlə
yaşatdıqları bu şərəfli sənəti indi də
ləyaqətlə davam etdirən xalq artistlərindən Əminə
Yusifqızı, Laləzar Mustafayeva, İlham Əsgərov, eləcə
də ürəklərdə özünəməxsus yer tutan
Əməkdar artist Ağalar Bayramov kimi səs sahibləri diqqət
çəkir.
Qəribə şeir deməsi var Ağalar Bayramovun. Bu nə
cazibədir onun səsində, bilmirəm. Hər dəfə
maqnit kimi özünə çəkir. Nəfəsindən
süzülən şeirləri dinləyəndə
içimdə nəsə qırılır. Gözümdən
süzülən yaşlarla bərabər varlığımı
sanki bir od bürüyür. Gözlərimin önündə
qəribə mənzərələr açılır. Əlim
yetməz, ünüm çatmaz, xəyalımdan bir an belə
qopmayan doğma yurd yerləri elə bil ki, bütün gözəllikləri
ilə qarşımda dayanır. Əl uzatsam Bazarçaya,
yüyürsəm Babək qalasına çıxaram, istəsəm
lap anamın boynuna sarılaram. Hələ
allı-güllü yaylaqları, ətirli çəmənləri,
uşaqlığımın min xatirəsi yaşayan
yolları, buz bulaqları, yaşıl ormanları demirəm.
Amma bütün bu xoşbəxtliyin ömrü
Ağaların nəfəsindən kəsilən şeirin
vaxtı qədər olur. Mən onu dinləyəndə həmişə
yuxalıram. Bu kövrəkliyin ahəngində vətənlə
görüşürəm. Düşmən tapdağında
inildəyən ana yurduma üz tuturam. Çox istəmişəm
ki, özündən soruşam, bu nə möcüzədir,
ay qardaş?! Sən şeir deyəndə adam Vətənə
dönür?!
Çox fikirləşdim, bu
suallara özüm cavab tapmalı oldum. Ağalar Bayramovun səsi
öz içindən gəlsə də, bəlkə də
ilk mənbəyini tamam başqa çeşmədən -Məmməd
Arazın poeziyasından götürür. Onun misralarından
qopduğu üçün də bu qədər əzəmətli
və qüdrətlidir. Hərdən fikirləşirəm ki,
Məmməd Araz misraları Ağalar Bayramovun səsində pərdə-pərdə
açılır. Bu unudulmaz şair nə istəyirdi, nə
arzulayırdı və məramı nə idi? Məhz
Ağalar Bayramovun qiraətində bu sualların poetik sirləri
misra-misra açıqlanır. «Ayağa dur, Azərbaycan!»
şeirini çox bədii qiraət ustasının söyləməsində
eşitmişik. Deyək ki, onu ustalıqla ifa edən
aktyorlarımız həqiqətən bu unudulmaz şairin
harayını oxuculara öz qəlblərinin odu ilə
çatdıra bilirdilər. Rəhmətlik Mikayıl Mirzə
də bu şeiri xüsusi coşqu və ehtirasla söylərdi.
Amma faktdır ki, Ağalar Bayramovun nəfəsində bu
şeirin yeni bir ömrü başlayır. Adamın
bütün ruhu mübarizəyə atlanır:
Çək sinənə
qayaları yamaq elə,
Bayrağını Xəzər
boyda bayraq elə
Enməzliyə qalxmış olan
bayrağını!
Bu misraları ürəyindən
keçirən Ağalar onu elə tərzdə dilə gətirir
ki, qoşunların dəstə-dəstə düşmən
üzərinə getdiyini duyursan. Məzarlarda yatmış qəhrəmanların
sanki ayağa qalxdığını hiss edirsən.
İnsanın bütün varlığını milli
qürur, milli qeyrət hissi bürüyür. Bir daha
anlayırsan ki, xırdalanmağa, yatmışlara,
batmışlara qeyrətinin satılmasına razı ola bilməzsən!
Dəfələrlə müşahidə etmişəm ki, bu
şeir səslənəndə heç kəs ona əyləşdiyi
yerdə qulaq asa bilməyib, amma qeyri-ixtiyari olaraq ayağa
qalxıb.
Bədii qiraət ustası kimi tanınan,
sevilən Ağalar Bayramov içində vətəndaş
yanğısı olan bir şəxsiyyətdir. O, öz sənəti
ilə insanlara yalnız vətən haqqında, onun gözəllikləri
barədə şeir oxumur, həm də dərs deyir, öyrədir,
yada salır. Çünki qibləgahı sandığı
böyük şairimiz Məmməd Arazın təbirincə
desək: «Hələ öz içində batanımız
çox, düşmən laylasına yatanımız
çox». Bu səbəbdən də qoltuqlara
sığınanların, yolu vətəndən uzaq
düşənlərin hərdənbir yadına salmaq gərəkdir
ki, sənin doğulduğun torpaq, vaxtilə havasını
udduğun torpaq, çörəyini yediyin kənd-kəsəyin
düşmən tapdağında inildəyir. Dünyada
bütün yaralar sağalar, bütün itkilərə
dözmək olar, amma vətən dərdi ömrü boyu qan
verər.
Payını it qapar maymaq millətin,
Yamaq millətlərə yamaq millətin.
Qadını ər doğmaz qorxaq
millətin,
Məni bağışlayan
olarmı? -
Çətin!
Bu, Məmməd Araz deyimidir. Bu,
Ağalar Bayramovun səsidir. Bu, iki vətəndaş
oğulun mənəvi xəbərdarlığıdır.
Xalq şairi Məmməd Araz
Ağalar Bayramovun xətrini həddən artıq çox istəyirdi.
Bir söhbətini heç unutmuram. Söylərdi: «Mən ona
qulaq asanda dəli oluram. Allah insaf vermiş, şeiri elə
hünərlə, elə yanğı ilə söyləyir
ki, hərdən özümdən soruşuram: ay Ağalar, o
şeirin müəllifi kimdir? Onda gözlərində yaş
dolu bir məna görürəm. Yazmaq şərt deyil,
şeiri Ağalar Bayramov kimi gərək elə təsirli,
yaddaqalan çatdıra biləsən. Bu, əsl istedaddır.
Sevinirəm ki, mənim bir neçə şeirimin
tamaşaçılara, dinləyicilərə
çatdırılmasında Ağalar çox zəhmət
çəkib. Hərdən mənə elə gəlir ki,
Ağaların özü də mənim qəlbimdən, poeziyamdan
gəlmədi. O qədər onun nəfəsi mənə
doğmadır».
Bəs hanı yurddaşlar
atası ölkəm?
Biz gümüş dənizlər
sahili idik!
Sözümüz var idi ötkəmdən
ötkəm,
Biz qızıl taxt-tac sahibi idik.
Bəs, niyə bu günə
düşdük, ay dədə?!
Bu, son dərəcə möhtəşəm
bir şeirdir. Məmməd Araz nəfəsi ilə
möhürlənmiş poetik möcüzəni Ağalar
Bayramovun qiraətində dinləyəsən.
Xalqımızın, millətimizin ağır taleyi gözlərimiz
önündən gəlib keçir. Cavabı da özündə
olan bu sualların ahəngindəki mətləblər
Ağaların səsində qeyri-adi bir nidaya çevrilir.
Əvvəllər elə
düşünürdüm ki, Ağalar Bayramov böyük
şairlərimiz Rəsul Rzanın, Bəxtiyar Vahabzadənin,
Məmməd Arazın, Xəlil Rza Ulutürkün, Fikrət
Qocanın poeziyasından şeirlər dediyi üçün
onun ifası bu qədər təsirli, mənalı və
yaddaqalan olur. Təbii ki, sözün də qüdrəti
şərtdir. Amma sonralar duydum ki, Ağalar Bayramov adi kəlməni
də elə təsirli, yanıqlı deyə bilir ki, söz
öz kəsb etdiyi mənasından uzaqlaşaraq alov dilli səsə
çevrilir. Bu qəribə səsin sahibi məhz Ağalar Bayramovdur.
Bu səs hər titrəyişində, ahəngində nəfəsdən
qopduğu andan dinləyiciyə çatdığı məqamadək
büründüyü qəribə hallara, öz qeyri-adiliyinə,
təsirliliyinə, həzinliyinə görə seçilir.
Həqiqətən də
istedadlı sənət adamları çoxdur. Sadəcə,
bu istedadın yönümü müxtəlif olur. Deyək ki,
biri gözəl rol ifaçısıdır, obraz
yaradıcısıdır, rejissordur, rəssamdır, söz
adamıdır, şairdir, bəstəkardır. Sənətkar
da var ki, bütün bunlarla yanaşı, Tanrı ona məhz
heç kəsdə olmayan qeyri-adi səs bəxş edir. O,
bu səsin gücünə, qüdrətinə görə
hamıdan fərqlənir. Bəzən bu səs o qədər
təsirli, məqamına görə o qədər gərəkli
olur ki, səsin qüdrəti sözü üstələyir.
Biz bu qəribə məqamı bir neçə sənətkarımızda
müşahidə etmişik. Onlardan biri də məhz
Ağalar Bayramovdur. Onun səsinin ahəngində həm də
insanın iliyinə qədər işləyən bir
doğmalıq var. Bu səbəbdən də nəfəsindən
qopan hər bir mətnin, hər bir şeirin, əslində,
yeni həyatı, yeni təqdimatı başlayır.
Bəlkə də vacib haldır
ki, Ağalar Bayramov şeir seçimində çox məsuliyyətlidir,
içindən keçirə bilmədiyi, zəif, mənasız
söz yığımına ömründə yaxın durmaz.
Bu faktdır ki, onun səsinin cazibəsi, gücü
sözü öz içində əridə bilər. Amma
Ağalar Bayramov heç vaxt belə yolla getməyib, bu cür
naşı addımlar atmağı özünə rəva
bilməyib. Ağalar o şairin
yaradıcılığına müraciət edir ki, həmin
müəllifin poeziyası həqiqətən nümunədir.
Fikrət Qocanın «Qaçqın gəlin» adlı şeirini
söyləyir Ağalar Bayramov. Dəfələrlə qulaq
asmışam. Amma həmişə də
yarımçıq, axıra qədər gücüm
çatmayıb eşitməyə. İçimi bürüyən
həyəcan, boğazımı qurudan hönkürtü məni
dirigözlü öldürüb. Gözlərimin
önündə bədnam qonşularımız tərəfindən
el-obasından zorla didərgin salınan ağır bir
elatın dərdi boylanıb:
Yayda yaylağa gedərlər,
Səni sürdülər arana.
Yayın cırcırıma çağında
Mən də duz basdım yarana.
Xəyalın dağlar qoynunda,
Yarpızlı dovğa bulayır.
Dağda sənsiz qalan yurdda
Axşamlar qurdlar ulayır...
Təbiətən xeyirxah və nəcib bir insan olan Ağalar Bayramov xalqına, millətinə bağlı vətən oğludur. Qazandığı el məhəbbəti, pərəstişkar sevgisi bəzən onu elə kövrəldir ki, söz xiridarı bütün uğurlarını, şöhrətini ancaq və ancaq ona nə vaxtsa dərs demiş, sənət təsiri göstərmiş, adicə yaxşılıq etmiş insanların adına bağlayır. Ucalığa aparan yolların olmasını alın yazısında, xalq istəyində, dövlət qayğısında görür. «Məni xəlq eləyən Tanrıya, valideynlərimə, sənət dostlarıma, haqq dünyasına qovuşmuş müqəddəslərə qədər minnətdar olacağım insanlar çoxdur», - söyləyir.
Respublikanın Əməkdar artisti, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin səhnə danışığı kafedrasının dosenti, gözəl ailə başçısı, fədakar dost, xeyir-şərə yarayan həssas insan. Bu adların hər birinin arxasında qazandığı nailiyyətlər, sənət sevgisi dayanır. Sinəsində cücərən arzuları çoxdur. Ürəyindən keçən ən böyük diləyi budur ki, günlərin birində xoş avazı Şuşamızda - Cıdır düzündə eşidilsin. Biz bu günün olacağına inanırıq. Kaş ki bu xəyal tezliklə gerçəkləşə... Bu cazibəli səsin min bir həyəcan və qürurla «Gözün aydın, ana millət, gözün aydın, Azərbaycan!» müjdəsi dağlarda-daşlarda əks-səda verərək düşmənin bağrını yarsın, dostların könlünə sevinc salsın...
Flora Xəlilzadə,
yazıçı-publisist
Mədəniyyət.-
2011.- 11 fevral.- S. 13.