Muzeylərimiz tarix və mədəniyyətimizi
təbliğ edir
18
may Beynəlxalq Muzeylər Günüdür. 1977-ci ildə
Beynəlxalq Muzey Şurası (İnternational Council of Museums -
İCOM) tərəfindən təsis edilən əlamətdar
gün dünyanın bir çox ölkələrində
olduğu kimi, Azərbaycanda da geniş tədbirlərlə
qeyd olunur. Respublikamızda muzey işi maraqlı inkişaf yolu
keçib. İlk dövlət muzeyi 1919-cu ildə Bakıda
(İstiqlal Muzeyi), ilk memorial muzey isə 1940-cı ildə
Şəkidə (M.F.Axundovun ev-muzeyi) fəaliyyətə
başlayıb.
Mədəniyyət və Turizm
Nazirliyinin Mədəniyyət siyasəti şöbəsinin
Muzey işi sektorunun müdiri Azadə Hüseynovanın
sözlərinə görə, hazırda Azərbaycanda 250-dək
muzey fəaliyyət göstərir. Onların 205-i Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinə aiddir: «Bunlardan 13-ü incəsənət,
7-si ədəbiyyat, 13-ü tarix, 68-i
tarix-diyarşünaslıq, 6-ı döyüş
şöhrəti, 44-ü ev muzeyləridir. Böyük
öndər Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyətini
işıqlandıran 54 muzey fəaliyyət göstərir. Eyni
zamanda, Milli Elmlər Akademiyası sistemində, nazirlik və təşkilatların
nəzdində müxtəlif profilli və şəxsi muzeylər
də var. Bu sırada Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyini, Nizami Gəncəvi
adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyini, Azərbaycan
İstiqlal Muzeyini, Kənd Təsərrüfatı Muzeyini və
s. qeyd etmək olar».
Azərbaycanda qoruq muzeylər də
fəaliyyət göstərir. Belə muzeylərə
açıq havada olan xüsusi memarlıq üslubuna malik
qeyri-adi tikililər, abidələr, bulaqlar, məqbərələr,
məbədlər daxildir. Bu muzeylərin sırasında Şəki
Xan Sarayı, “Qobustan” Dövlət Tarixi-Bədii Qoruğu,
Şirvanşahlar Kompleksi, Möminəxatun türbəsi və
başqa abidələri misal çəkmək olar.
2009-cu il martın 22-də prezident
İlham Əliyev tərəfindən respublikada fəaliyyət
göstərən muzeylərin inkişafı ilə
bağlı sərəncam imzalanıb. A.Hüseynovanın
sözlərinə görə, sərəncama uyğun olaraq
muzeylər üçün yeni binaların tikintisi, mövcud
muzeylərin əsaslı təmiri, ekspozisiyaların yeni
müasir tələblərə uyğun bədii tərtibatı,
muzeylərin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi
istiqamətində məqsədyönlü iş
aparılır: «Ötən il ərzində Lətif Kərimov
adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti
Dövlət Muzeyi, İncəsənət Muzeyi, Dövlət
Musiqi Mədəniyyəti Muzeyinin və s.
kolleksiyalarının zənginləşdirilməsi məqsədilə
maraqlı eksponatlar nazirlik tərəfindən alınaraq muzeylərə
təqdim edilib».
Ev
muzeyləri
Hazırda respublika üzrə 44
ev-muzeyi fəaliyyət göstərir: «Bunlar həm ev muzeyləri,
həm də memorial muzeylərdir. Bakıda 13 ev, mənzil və
xatirə muzeyləri fəaliyyət göstərir. Ötən
il ərzində Səttar Bəhlulzadənin ev-muzeyində təmir-bərpa
işləri aparılıb. Hazırda muzeydə yeni bədii
tərtibat işləri görülür. Payız
aylarında ev-muzeyi özünün yeni ekspozisiyası ilə
qapılarını tamaşaçıların üzünə
açacaq». Həmsöhbətim Musiqi Mədəniyyəti
Muzeyinin filialı kimi fəaliyyət göstərən
Niyazinin xatirə muzeyinin fəaliyyətinə də toxundu: «Hər
cümə axşamı muzeyin “Musiqisevərlər klubu”nda
klassik musiqi gecəsi təşkil olunur».
Regionlarda
muzey işinə böyük diqqət ayrılır
Son illər respublikamızda
bütün sahələrdə olduğu kimi, muzey işi sahəsində
də böyük irəliləyiş nəzərə
çarpır. Son üç ildə bölgələrdə
müxtəlif profilli muzeylər, Heydər Əliyev muzeyləri
açılıb. Bu istiqamətdə yerli icra hakimiyyətləri
tərəfindən məqsədyönlü iş
aparılır. 2009-2010-cu illərdə Ağstafa rayonunda Heydər
Əliyev Mərkəzi, Ağsu rayonunda Heydər Əliyev
muzey-mərkəzi və Yasamal rayonunda Heydər Əliyev
muzeyi yaradılıb. Böyük öndərin xatirəsinə
həsr olunmuş muzeylərdə yeni ekspozisiyalar
yaradılır, kompyuter-informasiya mərkəzləri,
kitabxana, sərgi sahələri açılır. Ötən
il Qubada Tarix Diyarşünaslıq muzeyinin filialı kimi
“Şəhidlər muzeyi” fəaliyyətə başlayıb. Naxçıvanda
Şahtaxtinskilər muzeyi və Xan sarayı dövlət
tarixi memarlıq muzeyi yaradılıb.
İşğal
altında qalan muzeylər
Ermənistanın ölkəmizə
təcavüzü nəticəsində 100 mindən artıq əşyanın
toplandığı 22 muzey işğal olunmuş ərazidə
qalıb. Azərbaycan xalqının tarixi və mədəniyyəti
ilə bağlı qiymətli əşyalar, rəsm və
heykəltəraşlıq əsərləri, dünya
şöhrətli Azərbaycan xalçaları, xalça məmulatları,
Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətlərinin
xatirə əşyaları və digər eksponatlar
toplandığı bu muzeylər düşmən tərəfindən
qarət olunub: «Təkcə Şuşa şəhərində
8 muzey fəaliyyət göstərirdi. İşğal
olunmuş rayonların tarix-diyarşünaslıq muzeyləri
tamamilə qarət edilib. Keçmiş SSRİ-də yeganə
olan Ağdam Çörək Muzeyi yerlə-yeksan olub».
Qeyd edək ki, Azərbaycan
xalqının mədəni irsi bəşər mədəniyyətinin
ayrılmaz tərkib hissəsi olduğundan Azərbaycan
Respublikasının ərazisində xalqımızın
çoxəsirlik tarixi keçmişindən yadigar
qalmış tarix və mədəniyyət abidələrinin
mühafizəsi beynəlxalq əhəmiyyət kəsb edən
problemdir. Erməni qüvvələrinin törətdikləri
vandalizm aktları «Silahlı münaqişə baş verdikdə
mədəni dəyərlərin qorunması haqqında»
1954-cü il Haaqa Konvensiyasına, «Arxeoloji irsin mühafizəsi
haqqında» 1992-ci il Avropa Konvensiyasına, «Ümumdünya mədəni
və təbii irsin mühafizəsi haqqında» UNESCO-nun 1972-ci
il konvensiyasına ziddir.
Azərbaycan nümayəndə heyətləri
bu problemi mütəmadi olaraq beynəlxalq tədbirlərdə
gündəmə gətirirlər.
Beynəlxalq
əlaqələr
Son illər Azərbaycan muzeylərinin
beynəlxalq əlaqələri də genişlənir, muzey
işi sahəsində müxtəlif beynəlxalq müqavilələr
imzalanır. Bir çox ölkələrdə - Pakistanın
İslamabad şəhərinin Etnoqrafiya Muzeyində, Şərqi
Qazaxıstan Vilayəti Arxitektura - Etnoqrafiya və Təbiət-Landşaft
Qoruq-Muzeyində, Daşkənd Pedaqoji Universitetinin Nizami Gəncəvi
Muzeyində, Çinin Folklor, Qadın və Uşaq Muzeyində
və digərlərində Azərbaycana aid guşələr
yaradılıb.
Azərbaycan Dövlət İncəsənət
Muzeyi ilə Belarus Milli İncəsənət Muzeyi, Azərbaycanın
Muzey Mərkəzi ilə Norveçin Stavanger şəhər
Arxeologiya Muzeyi, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ilə
Fransanın Luvr Muzeyi, Azərbaycan Dövlət İncəsənət
Muzeyi ilə Rusiya Dövlət Ermitajı arasında əməkdaşlıq
müqavilələri bağlanıb.
A.Hüseynova qeyd etdi ki, Azərbaycanın
muzey mütəxəssisləri bir çox beynəlxalq
konfrans, simpozium, seminar-treninqlərdə iştirak edirlər:
«Muzeylər vasitəsilə Azərbaycan mədəniyyətini,
tarixini digər ölkələrdə təbliğ edirik».
Söhbət əsnasında sektor
müdiri gələcəkdə nəzərdə tutulan beynəlxalq
sərgilərdən də söz açdı: «2012-ci ilin
yanvar-fevral aylarında Yaponiya səfirliyinin təşəbbüsü
ilə «Budonun ruhu» adlı sərginin təşkili nəzərdə
tutulub. Bu sərgi Yaponiyanın döyüş sənəti
tarixinə həsr ediləcək. Fransa səfirliyinin təşəbbüsü
ilə Dövlət İncəsənət Muzeyində 2012-ci
ilin martında «100 incəsənət nümunəsi» adı
altında sərginin təşkili nəzərdə tutulub. 2012-ci
ilin mayında Rusiya Dövlət Ermitajının kolleksiyasının
eksponatları əsasında İncəsənət Muzeyində
sərginin təşkili nəzərdə tutulub. Gürcüstan
muzeylərindəki Azərbaycan incəsənətinə aid
materiallardan ibarət sərgi İncəsənət Muzeyində
nümayiş etdiriləcək» .
Bu yaxınlarda Fransanın Luvr
Muzeyinin direktoru Anri Luaretin Azərbaycana səfəri çərçivəsində
bir neçə sərginin təşkili barədə
danışıqların aparıldığını deyən
A.Hüseynova bildirdi ki, ilin sonunda açılışı nəzərdə
tutulmuş Xalça muzeyinin yeni binasında Luvrun xalça
kolleksiyasından sərgi nümayiş etdiriləcək: «Luvr
Muzeyinin direktoru İncəsənət Muzeyinə baxış
keçirərkən orada iki səpkidə sərgilərin təşkili
ilə bağlı danışıqlar aparıldı. Onlardan
biri XIX əsr rəsm əsərləri nümunələrindən
ibarət sərgi, digəri isə vaxtilə Rotşildlər
ailəsinə məxsus olan və hazırda Luvrun
kolleksiyasını təşkil edən eksponatlardır”.
Mehparə
Mədəniyyət.-
2011.- 18 may.- S. 5.